منبع تصویر، EPA-EFE/REX/SHUTTERSTOCK
بریتانیا، آلمان و فرانسه روز پنجشنبه رسما اعلام کردند که تحریم‌های مربوط به برنامه اتمی و موشک‌های بالستیک ایران که قرار بود در ماه اکتبر منقضی شود را لغو نخواهند کرد. وزارت خارجه ایران این تصمیم را «غیرقانونی و تحریک‌آمیز» خوانده است.
در بیانیه این سه کشور آمده است: «در واکنشی مستقیم به عدم پایبندی مستمر و شدید ایران به برجام از سال ۲۰۱۹، دولت‌های فرانسه، آلمان و بریتانیا قصد دارند تدابیر مربوط به اشاعه سلاح‌های اتمی و همچنین تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی علیه ایران را بعد از روز گذار طرح جامع اقدام مشترک (برجام) در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ حفظ کنند.»
جوزپ بورل، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده برجام، گفت که او نامه «ای۳» را دریافت کرده و آن را به ایران، چین و روسیه – سایر شرکت کنندگان توافق – منتقل کرده است.
خبرگزاری رویترز ابتدا در ماه ژوئن به نقل از منابعی نوشت که این سه کشور چنین تصمیمی گرفته‌اند. در آن گزارش آمده بود که استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی علیه اوکراین و احتمال انتقال موشک‌های ایرانی به روسیه از دلایل لغو نشدن این تحریم‌ها است. همچنین اتحادیه اروپا معتقد است که با توجه به نقض تعهدات برجامی جمهوری اسلامی، ایران نباید از امتیازات برجام بهره‌مند شود.
به دنبال خروج آمریکا از برجام در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ایران هم به طور گام به گام اجرای تعهدات خود در این توافق را کنار گذاشت.
این سه کشور عضو برجام یک روز پیشتر در بیانیه مشترکی گفتند ایران همچنان «به توسعه برنامه هسته‌ای خود تا سطح هشداردهنده‌ای که به وضوح فراتر از توجیه قابل قبول غیرنظامی است، ادامه داده و هیچ اراده‌ای برای اجرای تعهد خود به شفافیت بر اساس بیانیه مشترک توافق شده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مارس گذشته نشان نداده است.»
وزارت خارجه ایران روز پنجشنبه در بیانیه‌ای که خبرگزاری‌های دولتی آن را منعکس کرده‌اند نوشت: «تردیدی وجود ندارد که جمهوری اسلامی ایران به این اقدام غیرقانونی، تحریک آمیز و نقض آشکار تکالیف اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان و انگلیس وفق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل” به صورت مقتضی و در چارچوب حقوق خود ریل برجام پاسخ خواهد داد.»
در این بیانیه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران، تصمیم اتحادیه اروپا و ۳ کشور اروپایی برای عدم انجام تعهدات خود در موعد سال هشتم برجامی را اقدامی غیرقانونی و مغایر با تعهدات آنها ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ و عملی تنش‌زا و توام با سوءنیت می‌داند.»
این بیانیه همچنین به خروج آمریکا از برجام اشاره می‌کند: «تصمیم به عدم انجام تعهدات از سوی اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی در واکنش به اقدامات هسته‌ای ایران، کاملاً خالی از منطق حقوقی است، زیرا ایران یک سال تمام به طرف‌های اروپایی برای جبران اقدام غیر قانونی آمریکا در خروج از برجام فرصت داد و پس از آن نیز گام های جبرانی خود را به منظور ارائه فرصت جبران به طرف های اروپایی و حفظ پنجره دیپلماسی، به صورت تدریجی آغاز کرد.»
وزارت خارجه ایران گفت که این تصمیم «قطعا بر تلاش‌ها برای مدیریت تنش و ایجاد فضای مناسب برای همکاری‌های بیشتر بین طرف های برجام، آثار منفی خواهد داشت.»
برجام که در سال ۲۰۱۵ امضا شده بود یک «روز گذار» را برای هشت سال بعد پیش‌بینی می‌کرد که در آن تحریم‌های مربوط به موشک‌های بالستیک و برنامه هسته‌ای ایران لغو خواهد شد.
ای۳ در بیانیه خود نوشت: «تعهد ما به یافتن یک راه حل دیپلماتیک به قوت خود باقیست. این تصمیم به معنی اعمال تحریم‌های تازه یا فعال کردن مکانیسم ماشه نیست. اگر ایران تعهدات مربوط به برجام را کاملا اجرا کند ما آماده ایم تصمیم خود را کنار بگذاریم.»
متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، به خبرنگاران گفت که واشنگتن با متحدان اروپایی‌اش درباره «گام‌های مناسب بعدی» در تماس است.
او گفت: «ما با متحدان اروپایی خود، از جمله اعضای ای ۳، همکاری نزدیک داریم تا با ابزارهای وسیع یک جانبه و چندجانبه‌ای که در اختیار ماست، به ادامه تهدیدهای ایران از جمله انتقال موشک و سلاح رسیدگی کنیم.»
برآورد آمریکا این است که در شرایط کنونی با افزایش ظرفیت غنی‌سازی، ایران قابلیت آن را دارد که ظرف ۱۲ روز اورانیوم لازم برای ساخت یک بمب هسته‌ای را غنی کند. این دوره در زمان برقراری برجام یک سال برآورد می‌شد.
مذاکرات طولانی احیای برجام سرانجامی نداشته و با ادامه بن‌بست و پیچیدگی مضاعف ناشی از استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی، رابطه میان ایران و قدرت‌های غربی پرتنش بوده است.
تحریم هایی که سه کشور اروپایی حالا قصد حفظ آنها را دارند توسعه موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل سلاح اتمی توسط ایران و همچنین خرید، فروش یا انتقال پهپپاد و موشک از مبدا و به مقصد ایران را منع می‌کند.
ایران به توسعه برنامه موشک‌های بالستیک ادامه داده و شواهد زیادی وجود دارد که پهپادهای نظامی در اختیار روسیه گذاشته که در جنگ اوکراین به کار گرفته می‌شود.
ایران همواره تلاش برای ساخت سلاح اتمی را رد کرده است.
براساس مفاد برجام تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در روز ۱۸ اکتبر منقضی خواهد شد. بعد از آن کشورهایی که برعکس سه کشور اروپایی نمی‌خواهند آنها را حفظ کنند، دیگر تعهدی به اجرای آن مفاد ندارند.
