آمار کشته‌های غزه چطور تهیه می‌شود؟

اسرائیل رسما درباره این آمار ابراز تردید کرده،‌ هر چند که خودش به تازگی آمار رسمی کشته‌های حملات حماس را از ۱۴۰۰ نفر به ۱۲۰۰ نفر کاهش داده است.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا گفته است که به آمار غزه «اعتماد ندارد». اما سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان بهداشت جهانی گفته‌اند که دلیلی برای باور نکردن این آمار نمی‌بینند.

بی‌بی‌سی جزئیات نحوه شمارش تلفات در غزه را بررسی کرده است.

وزارت بهداشت غزه شمار کل تلفات را با تفکیک تعداد زنان،‌ کودکان و افراد سالخورده‌ گزارش می‌دهد. در این آمار دلیل مرگ افراد ذکر نشده، اما گفته شده که آنها قربانیان «تجاوز اسرائیل» هستند.

این وزارتخانه همچنین آمار مجروحان و مفقودان را هم اعلام می‌کند. به گفته هلال احمر فلسطینیان تعدادی از اجساد هنوز زیر آوار و خرابه‌ها مانده‌اند.

مقام‌های وزارت بهداشت غزه می‌گویند که آمار کشته‌ها را کارکنان پزشکی ثبت می‌کنند و در اختیار این وزارتخانه می‌گذارند. به گفته آنها این آمار مربوط به افرادی است که مرگ آنها در بیمارستان ثبت شده است. در این آمار مرگ غیرنظامیان از نظامیان تفکیک نشده است. مقام‌های غزه می‌گویند این آمار کمتر از تعداد واقعی کشته‌شدگان است، چون شامل کسانی نمی‌شود که در صحنه انفجار می‌میرند و اجسادشان پیدا نمی‌شود یا کشته‌هایی که در محل دفنشان می‌کنند.

این نکته هفته پیش از سوی مقامی در کابینه بایدن هم مورد اشاره قرار گرفت. یکی از مقام‌های ارشد آمریکایی گفت که آمار مرگ احتمالا بیشتر از تعدادی است که گزارش می‌شود.

باربارا لیف، دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک، به کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان گفت: «راستش ما فکر می‌کنیم که [آمار] خیلی بالا است… و ممکن است از آنچه که اعلام می‌شود بیشتر باشد.»

این اظهار نظر در تقابل آشکار با دیدگاه خود آقای بایدن است که روز ۲۵ اکتبر گفته بود باور ندارد «که فلسطینیان درباره تعداد کشته‌ها حقیقت را می‌گویند». اما او مدرکی برای این ابراز تردید خود ارائه نکرد.

یک روز بعد از رد کردن آمار از سوی آقای بایدن، وزارت بهداشت غزه اطلاعات بیشتری ارائه داد و فهرست بلندی از نام کسانی را که بین ۷ تا ۲۶ اکتبر کشته شده بودند منتشر کرد. در این فهرست نام کامل بیش از ۶۰۰۰ نفر با سن،‌ جنسیت و شماره شناسنامه آنها آمده بود.

این لیست چگونه تهیه شد؟ بی‌بی‌سی با کسانی که در جمع‌آوری و تنظیم این اطلاعات نقش داشته‌اند، و همین طور یک فرد دانشگاهی که لیست را برای جلوگیری از تکرار اسامی چک کرده، صحبت کرده است.

ما همچنین با یک گروه تحقیق مستقل به نام «اِیروارز» صحبت کردیم که اسامی کشته‌‌هایی را که خود این گروه جمع‌آوری کرده، با فهرست وزارت بهداشت غزه تطبیق می‌دهد، و همین طور با سازمان ملل که در جریان درگیری‌های قبلی آمار کشته‌ها در غزه را ارزیابی کرده است.

کارکنان پزشکی مانند دکتر غسان ابو سته که یک جراح پلاستیک سازمان «پزشکان بدون مرز» است و مجروحان را در بیمارستان شهر غزه مداوا کرده، نقش مهمی در ثبت آمار دارند.

او می‌گوید سردخانه بیمارستان نام کشته‌ها را بعد از احراز هویت از طریق بستگان آنها، ثبت می‌کند.

او معتقد است شمار کشته‌هایی که تا کنون ثبت شده بسیار کمتر از تعدادی است که واقعا کشته شده‌اند. او می‌گوید: «بیشتر مرگ‌ها در خانه رخ می‌دهد؛ همان‌هایی که ما نمی‌توانیم شناسایی یا ثبت کنیم.»

یک سخنگوی هلال احمر فلسطینیان هم می‌گوید وقتی یک جنازه پیدا می‌شود «باید برای ثبت و شناسایی به بیمارستان منتقل شود».

برای بررسی فهرست وزارت بهداشت غزه، بعضی اسامی آن را با نام کشته‌شدگانی که در گزارش‌های بی‌بی‌سی آمده مقایسه کردیم. یکی از کشته‌شدگانی که بی‌بی‌سی درباره آن گزارش داد، دکتر مدحت محمود صیدم بود که در یکی از حملات روز ۱۴ اکتبر کشته شد و بی‌بی‌سی با همکاران سابقش صحبت کرد.

نتایج بررسی بی‌بی‌سی از تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌داد که محله‌ سکونت او در تاریخ ثبت مرگش، هدف قرار گرفته است. تصویری که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، کفنی را نشان می‌داد که نام و مشخصات او روی آن ثبت شده بود.

گروه ایروارز کار مشابهی را در مقیاس بزرگتر انجام می‌دهد. این سازمان به عنوان بخشی از تحقیقاتش درباره مرگ غیرنظامیان، نام‌های فهرست وزارت بهداشت غزه را با محله‌هایی که بمباران شده تطبیق می‌دهد. این گروه تا الان ۷۲ نام در فهرست وزارت بهداشت را در پنج محله مورد تحقیق خود پیدا کرده است که نام دکتر صیدم هم در میان آنها است.

تحقیقات ایروارز همچنین نشان می‌دهد که ۲۳ نفر از بستگان او هم جانشان را از دست داده‌اند و نام آنها در فهرست وزارت بهداشت ثبت شده است.

بی‌بی‌سی با سازمان ملل متحد و دیدبان حقوق بشر هم صحبت کرده که هر دو می‌گویند دلیلی برای باور نکردن آمار وزارت بهداشت غزه نمی‌بینند.

سازمان ملل متحد برای به دست آوردن آمار تلفات در این منطقه به وزارت بهداشت غزه متکی است.

این سازمان در بیانیه‌ای گفت: «ما همچنان به استفاده از داده‌های آنها در گزارش‌هایمان ادامه می‌دهیم… در شرایط فعلی تقریبا غیر ممکن است که به صورت روزانه اصالت آمار را تایید کنیم.»

افراد دیگری هم آمار وزارت بهداشت غزه را به دقت بررسی کرده‌اند که یکی از آنها مایکل اسپاگات، استاد دانشگاه رویال هالووی لندن است. او رئیس سازمان خیریه‌ای است به نام «هر کشته‌ای به حساب می‌آید» که درباره تلفات جنگ تحقیق می‌کند.

آقای اسپاگات می‌گوید او و یکی از همکارانش تنها یک نام را پیدا کرده‌اند که دو بار در فهرست وزارت بهداشت غزه تکرار شده و مربوط به یک پسر ۱۴ ساله است.

اما یک مورد هست که آمار کشته‌های آن همچنان محل اختلاف شدید است و آن انفجار ۱۷ اکتبر بیمارستان الاهلی در شهر غزه است.

وزارت بهداشت غزه اعلام کرد ۵۰۰ نفر در آن انفجار کشته شده‌اند و بعدا رقم دقیق آن را ۴۷۱ کشته اعلام کرد. این در حالی است که ارزیابی اطلاعاتی آمریکا از تعداد کشته‌های این انفجار بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ نفر بود. ارتش اسرائیل آمار اعلام شده برای تعداد تلفات بیمارستان الاهلی را مبنای ادعای خود قرار داد که می‌گفت وزارت بهداشت غزه «دائما تعداد تلفات غیر نظامیان را بالا می‌برد».

بی‌بی‌سی بارها تلاش کرده است که با وزارت بهداشت غزه تماس بگیرد اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده است.

آقای اسپاگات درگیری‌های قبلی بین دو طرف را هم بررسی کرده و به این نتیجه رسیده که آمار وزارت بهداشت در بررسی‌های قبلی تا حد زیادی درست بوده است.

پروفسور اسپاگات آمار کشته‌های جنگ ۲۰۱۴ اسرائیل در غزه را با آمار جداگانه‌ای که سازمان حقوق بشر اسرائیلی بتسلیم از تعداد مرگ‌های همان سال ارائه داده، مقایسه کرده و به این نتیجه رسیده که در مجموع این آمارها با هم تطابق دارد.

وزارت بهداشت غزه گفته بود که در جریان آن جنگ ۲۳۱۰ فلسطینی کشته شده‌اند و بتسلیم تعداد تلفات را ۲۱۸۵ نفر اعلام کرده بود. سازمان ملل هم گفته بود که ۲۲۵۱ فلسطینی کشته شده‌اند که ۱۴۶۲ نفر از آنها غیرنظامی بودند، و وزارت خارجه اسرائیل تعداد کشته‌های فلسطینیان در جنگ سال ۲۰۱۴ را ۲۱۲۵ نفر اعلام کرده بود.

به گفته آقای اسپاگات اختلافاتی در این حد «نسبتا طبیعی» است چون ممکن است تعدادی از آنها در بیمارستان فوت کرده باشند اما بعدا معلوم شده که ربطی به جنگ نداشته‌اند.

علا عوض شخشیر، رئیس اداره مرکزی آمار فلسطینیان در رام‌الله واقع در منطقه اشغالی کرانه غربی، به صورت مرتب اطلاعات روزانه را از غزه دریافت می‌کند.

خانم عوض شخشیر می‌گوید وزارت کشور اسرائیل شماره شناسنامه‌های افرادی را که در غزه یا کرانه غربی به دنیا می‌آیند ثبت می‌کند، و این همان شماره‌هایی است که در فهرست کشته‌های وزارت بهداشت تحت کنترل حماس در غزه دیده می‌شود.

پرونده‌های اداره ثبت احوال اسرائیل از فلسطینیان، با سوابقی که از آنها در غزه و کرانه غربی وجود دارد، تطبیق می‌کند.

بی‌بی‌سی از یکی از سخنگوهای ارتش اسرائیل سوال کرد که چرا اسرائيل درباره آمار کشته‌های غزه تردید دارد. این سخنگو پاسخ داد که وزارت بهداشت بخشی از حماس است و هر اطلاعاتی که ارائه می‌دهد باید با «احتیاط دیده شود». اما او هیچ مدرکی از وجود تناقض در اطلاعات منتشر شده ارائه نکرد.

ما همچنین از دفتر نخست وزیری اسرائیل پرسیدیم که آمار اسرائیلی‌هایی که در حملات ۷ اکتبر حماس کشته شده‌اند، چگونه ثبت شده است. این دفتر به این سوال بی‌بی‌سی پاسخ نداد، اما در روزهای گذشته اسرائیل شمار کشته‌ها را از ۱۴۰۰ نفری که قبلا اعلام شده بود به ۱۲۰۰ نفر کاهش داده است.

لیور هایات، سخنگوی وزارت خارجه اسرائیل درباره دلیل تجدید نظر در آمار توضیح داد که بسیاری از اجساد بلافاصله بعد از حمله شناسایی نشده بودند و «الان ما فکر می‌کنیم که آنها متعلق به تروریست‌ها بودند… نه تلفات اسرائیلی».

دولت اسرائيل هنوز فهرستی با جزئیات از تلفات غیرنظامی اسرائیل ارائه نکرده است، اما بعضی رسانه‌های اسرائیلی لیست‌هایی با نام و سن و محل کشته‌شدگان منتشر کرده‌اند.

پلیس اسرائیل می‌گوید بیش از ۸۵۰ جسد متعلق به غیرنظامیان شناسایی شده و کار شناسایی اجساد با روش‌های تخصصی پزشک قانونی ادامه دارد.

فهرستی رسمی از تلفات سربازان اسرائیلی هم وجود دارد که مربوط به نیروهایی است که در درگیری‌های داخل غزه کشته شده‌اند.