آهنگ‌هایی که به مناسبت سالگرد کشته شدن مهسا منتشر شدند؛ «دیگه وقتش رسیده»

گلشیفته فراهانی، بازیگر سرشناس ایرانی، این آهنگ را در اولین سالگرد شکل‌گیری جنبش «زن، زندگی، آزادی» در برنامه «چندشنبه با سینا» اجرا کرد. او در شرح این آهنگ در صفحه اینستاگرام خود نوشته است: «آهنگ بخند ایران، از قلبِ ايران، براى ايران». شرحی که از آن اینگونه برمی‌آید که کار آهنگسازی و ترانه‌سرایی این اثر در ایران انجام شده است.

در بخشی از ترانه این اثر می‌شنویم: «تو مُنجی خودت هستی که شب از این هراسونه / خودت پاشو یه کاری کن، کسی جُز تو نمی‌تونه / سکوت بسّه، دیگه راهی بغیر از انفجارت نیست / هجوم بهمن هم حتی جلودار بهارت نیست».

گلشیفته فراهانی دانش‌آموخته هنرستان موسیقی تهران است و به خوبی پیانو می‌نوازد و آواز می‌خواند. او سابقه همکاری با برادرش، آذرخش، در گروه موسیقی «کوچنشین»، محسن نامجو در آلبوم «آن» و علی عظیمی در آهنگ «مرز پرگهر» را در کارنامه دارد.

او همچنین با هنرمندان غیرایرانی سرشناسی همکاری کرده که از آن میان می‌توان به همکاری‌اش با بشار خلیفه، موسیقیدان لبنانی، در آهنگ «آسوده بخواب، نادا» اشاره کرد. خانم فراهانی در اکتبر سال گذشته در جریان کنسرت بزرگ گروه کُلدپلی در بوینس‌آیرس به روی صحنه رفت و با همراهی این گروه سرشناس آهنگ «برای» اثر شروین حاجی‌پور را اجرا کرد.

علی عظیمی، آهنگساز و خواننده سبک راک و پاپ، در گذشته هم با انتشار آهنگ‌هایی مانند «مرز پرگهر» و «خونه باهار» نشان داده که نسبت به مسایل سیاسی و اجتماعی ایران بی‌تفاوت نیست. او حالا در سالگرد جنبش «زن، زندگی، آزادی» آهنگ جدیدی به نام «دیگه وقتش رسیده» منتشر کرده که با استقبال بسیار خوب کاربران شبکه‌های اجتماعی روبرو شده است.

ایده این ترانه وقتی به ذهن او می‌رسد که تصویر دیوارنوشته‌ای در تهران را در توئیتر می‌بیند؛ دیواری که روی آن نوشته شده: «فکر کن صبح پاشی اینا نباشن». علی عظیمی در ترانه این اثر می‌گوید: «دلم می‌خواد از خواب پاشم یه روز / ببینم سایه‌ت از سرم کم شده / هرچی دلم خواست بپوشم، وقتی فضول و هیز تو شهر کم شده / لازم نباشه حاشا کنم، از خوب بودن پروا کنم / هرروز نگیرن حال ما رو، عمامه ندزده خدا رو / از اعدام و تجزیه نترسونم.»

ماجد نیسی، مستندساز ایرانی، نمآهنگ این اثر را با استفاده از تصاویر مستند اعتراض‌های سراسری و آسیب‌دیدگان و کشته‌شدگان این اعتراض‌ها ساخته است. در پلان اول این نمآهنگ، نیکا شاهکرمی، یکی از کودکانی به دست مأموران حکومت کشته شدند، را در خردسالی در یک دشت گل می‌بینیم، در حالی که گل می‌چیند و آواز می‌خواند. او در پاسخ فردی که می‌پرسد چه می‌خوانی، می‌گوید: «برای خودم می‌خونم، یه شعر خوشگل.»

پدیدآورندگان این آهنگ در شرح آن نوشته‌اند: «در ستایش زنان پیشرو و الهام‌بخشی که با حضور مؤثر و مستمرشان در میدان پرخطر مبارزه با جمهوری اسلامی، به جنبش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» معنا و غنا بخشیدند.»

موسیقی آهنگ «گیسوان» را که پس از انتشار با واکنش بسیار خوب کاربران شبکه‌های اجتماعی روبرو شده، «گروه ما» ساخته است. شعر این اثر هم کاری است از پویان مقدسی، دبیر خانه نشر هنر و ادبیات «چراغ» در وین.

نمآهنگ «گیسوان» نیز از کنار هم گذاشتن تصاویری از اعتراض‌های سراسری شکل گرفته؛ بویژه با تأکید بر حضور زنان و دختران با پوشش اختیاری در خیابان‌ها و برداشتن روسری از سر. در قسمتی از ترانه این اثر می‌شنویم: «تا گیسوان‌تان را در باد شانه کردید / عطر خوش رهایی در شهر خسته پیچید / در کوچه در خیابان در ازدحام میدان / بارید اشک امید بر گونه‌های ایران.»

«تا آخرین نفس / تاریخ رفته را / از چنگ بادها / بر دفتر آورم»؛ این بند از ترانه تازه‌ای که ملیحه مرادی و مینا دریس خوانده‌اند، شاید چکیده آن باشد و گویای نقشی که این روزها هنرمندان در ثبت و یادآوری رویدادهای جنبش «زن، زندگی، آزادی» برای خود قائل‌اند.

در نمآهنگ «ایران غمت مباد» که از ترکیب ویدئو و پویانماییِ دوبعدی تولید شده، تصاویری از اماکن تاریخی و مشاهیر فرهنگی ایران و برخی از کشته‌شدگان جنبش «زن، زندگی، آزادی» را می‌بینیم که به شکل نمادین بر روی تمبر نقش می‌بندد.

احسان مطوری، آهنگساز و نوازنده سنتور، آهنگ این اثر را ساخته است و ترانه‌اش را علیرضا کلیایی سروده است. احسان کرمی، بازیگر و خواننده، نیز در این آهنگ حضور دارد و فرازهایی از «چو ایران نباشد تن من مباد» سروده ابوالقاسم فردوسی را به شکل دکلمه می‌خواند.

ملیحه مرادی، خواننده و مدرس موسیقی دستگاهی ایران، آواز را نزد اساتیدی مانند پریسا، حسین علیزاده و محمدرضا شجریان آموخته است. مینا دریس هم خواننده موسیقی دستگاهی و محلی ایرانی است و آثاری به زبان فارسی و عربی دارد. از کارهای اخیر خانم دریس که مورد استقبال کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت، می‌توان به قطعه‌ای اشاره کرد که پس از بازداشت مهدی یراحی به عربی برای او خواند.

این آهنگ را گروه ایندو به «عاشقان ایران و زنانی که شجاعانه برای آزادی می‌جنگند» تقدیم کرده‌اند. متن و موسیقی آن را اردلان پایور، آهنگساز و نوازنده کی‌بورد، نوشته است و خودش هم بخش‌هایی از آن را همراه با شادی یوسفیان، هنرمند تجسمی و خواننده اصلی گروه، خواننده است.

در نمآهنگ این اثر هم، مانند بیشتر آثاری که به مناسبت سالگرد اعتراض‌های سراسری ایران منتشر شده‌اند، تصاویری از لحظه‌های کلیدی و چهره‌های تاثیرگذار جنبش «زن، زندگی، آزادی» از برابر چشمان مخاطب می‌گذرد.

برای نمونه؛ در قسمتی از این نمآهنگ، تصاویر امیر نصر آزادانی (فوتبالیست)، علی یونسی (دانشجوی دانشگاه شریف)، توماج صالحی (خواننده سبک رپ) و نسرین ستوده (وکیل حقوق بشر) را می‌بینیم، در حالی که گروه «ایندو» این بخش از متن آهنگ‌شان را می‌خوانند: «ورزشکاران، نخبگان، شاعران، عاشقان / به جرم آزادگی هریک در کنج زندان».

در یکی دیگر از لحظه‌های بسیار تاثیرگذار این نمآهنگ، کیان پیرفلک، کودک ۹ساله بیگناهی که در ایذه به دست مأموران حکومت کشته شد، را می‌بینیم و همزمان این جمله‌ها را می‌شنویم: «من فرزند ایرانم / من خدای رنگین‌کمانم / مادرم تا صبح گریست / بر پیکر بی‌جانم».

گروه ایرانی-ایتالیایی بُلند در شرح این اثر در صفحه اینستاگرام خود نوشته‌اند: «دختران ایران [طی] حدود یک سالی که از انقلابمان می‌گذرد، تبدیل به نماد قدرت، مقاومت و آزادیخواهی در کل دنیا شده‌اند. این آهنگ را تقدیم می‌کنیم به تمام عزیزانی که جان گران‌بها یا عضوی از بدن خود را فدای آزادی ایران کرده‌اند.»

ویدئوکلیپ این اثر برخلاف بسیاری از آثاری که برای سالگرد اعتراض‌های سراسری منتشر شده‌اند، دربرگیرنده تصاویر مستند اعتراض‌های ایران نیست. برای این نمآهنگ نوعی رقص مدرن طراحی شده است و در میان اجراکنندگان آن یک چهره ویژه هم حضوری افتخاری دارد؛ الهه توکلیان، شهروند معترضی که یک چشم خود را بر اثر شلیک گلوله نیروهای حکومتی ایران از دست داد.

در بخشی از متن این آهنگ آمده است: «می‌جنگم تا بگیره نور جای تاریکی / بارون عشق بباره آب بشه این پلیدی / می‌جنگم تا بمیره این غم، این ناامیدی / برقصیم توی کوچه با نوای آزادی.»

لیلا، پژمان و سعید، سه جوان خوش‌ذوق و خوش‌اخلاق ایرانی‌اند که از پس سال‌ها دوستی در ایران، در سال ۲۰۱۵ در فلورانس ایتالیا به هم پیوستند تا گروه بُلند را تشکیل دهند. آنها که بیشتر آثار محبوب‌شان به زبان انگلیسی است، در سال ۲۰۱۶ در جریان مسابقه «صد گروه توسکانی» برنده جایزه اصلی شدند. آنها همچنین با رسیدن به مرحله‌ی نهایی مسابقه‌ی X Factor در ایتالیا، محبوبیت بسیاری کسب کردند.

در شرح این اثر در شبکه‌های اجتماعی و وبسایت آن آمده است: «پروژه «سه گانه زن، زندگی، آزادی» برای همدلی، اتحاد و همیاری با مردم ایران توسط شهرداد روحانی، پیرایه پورآفر، هومان پورمهدی و حُس یک‌بند شکل گرفته و نهایتاً با همکاری خوانندگان همسرایان و نوازندگان شاخص سینمای هالیوود، استادان و هنرآموختگان دانشکده موسیقی هرب اَلپرت از دانشگاه هنر کالیفرنیا و … در استودیو نیومن متعلق به شرکت فیلمسازی فاکس ضبط و آماده‌سازی شده است.»

بخش اول این سه‌گانه، ساخته شهرداد روحانی است؛ موسیقیدان، آهنگساز و رهبر ارکستر شناخته‌شده ایرانی، که از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ مدیر هنری و رهبر ارکستر سفمونیک تهران بود. او در اجرای این سه‌گانه ۴۸ نوازنده و ۶۲ خواننده گروه کُر را رهبری کرده است.

در آغاز بخش اول سه‌گانه، شعار «می‌جنگیم، می‌میریم، ایران رو پس می‌گیریم» به گوش می‌رسد. سپس قطعه با موسیقی ارکسترال و خوانندگی گروه کُر آغاز می‌شود. در قسمتی از متن این اثر آمده است: «زن زندگی آزادی این است پیام ما / ژن ژیان ئازادی این است پیام ما / اتحاد ما رمز پیروزی‌ست / فردای ما روز بهروزی‌ست.»

بخش دوم این سه‌گانه، «مهرآفرینان» نام دارد و ساخته پیرایه پورآفر و هومان پورمهدی است. بخشی که با روخوانی یک بیت شعر آغاز می‌شود: «نازم به سر زلف تو ای دختر ایران / کز پرده برون رفت و به هم ریخت جهان را». این شعر را مژگان افتخاری، مادر مهسا )ژینا( امینی، همراه با عکسی از دخترش در اسفند ۱۴۰۱ در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرده بود.

در نهایت این سه‌گانه با اجرای ارکسترال «سرود آزادی» تمام می‌شود. سرودی که برگرفته از آهنگ «خلق متحد هرگز شکست نمی‌خورند» ساخته سرخیو اورتگا است. این سرود چند باری با متن‌های گوناگون فارسی اجرا شده است و متن نسخه اخیرش مربوط است به اجرای «جمعی از دانشجویان موسیقی» که سال گذشته منتشر شد.

در ابتدای بخش پایانی این سه‌گانه، صدای شیون مادر سیاوش محمودی، از کودکان کشته شده در اعتراض‌های سال گذشته، را می‌شنویم: «تو رو خدا بیدار شید. به خدا منم فکر می‌کردم به من نمی‌رسه، ولی رسید. پسر من به نامردی کشته شد.» و سپس گروه کُر خواندن را آغاز می‌کند: «برپا خیر برای زن، زندگی، آزادی…»

اشکان خطیبی نیز از آن دسته هنرمندانی است که بجز بازیگری در سینما و تئاتر و تلویزیون، دستی هم در موسیقی دارند. در کارنامه کاری او که پس از خیزش سراسری سال گذشته ناچار به مهاجرت از ایران شد، یک آلبوم و چند تک‌آهنگ به چشم می خورد که از آن میان می‌توان به «دستتو بده من» (۱۳۹۸) و «نفس زمین» (۱۴۰۰) اشاره کرد.

حالا او در سالگرد جنبش «زن، زندگی، آزادی» همراه با خواننده‌ای به نام طلوع تکآهنگ تازه‌ای خوانده و آن را با این شرح منتشر کرده است: «ترانه «دست آخر» را یک هفته قبل از ترک ایران و زیر صدای شعارهای شبانه محل زندگیم ساختم. نمی‌دونستم چی می‌شه اما مطمئن بودم که «دست آخره». هنوزم مطمئنم. از رفقایی که در تولید این کار کمکم کردند تشکر می‌کنم.»

در بخشی از این ترانه می‌شنویم: «دریغ و داغ و درد و داد و ظلمت / نفیر تیر و اشک و آه و حسرت / نخواب که خواب به چشم ما حرومه / دست آخره، دیگه تمومه» و در بخشی دیگر می‌شنویم: «دشت لاله شد کف خیابون / داغ لاله‌ها رو سینه‌هامون / شد روون، رود خون، روی خاک میهن.»

یکی دیگر از آهنگ‌هایی که در سالگرد اعتراض‌های سراسری منتشر شده، کاری است از پانیدا، خواننده و آهنگساز ایرانی که با شرکت در مسابقه استعدادیابی «استیج» در سال ۲۰۱۶ به موسیقی‌دوستان ایرانی معرفی شد.

او در صفحه اینستاگرام خود درباره این اثر نوشته است: «ژینا مهسا امینی همیشه در قلب ما است… بعد از تو همه چیز عوض شد و هیچ‌وقت ما آن آدم‌های قدیم نخواهیم بود. این آهنگ را تقدیم می‌کنم به خانواده عزیز ژینا و تمام مبارزان سرزمین‌ام.»

موسیقی و متن این اثر که به زبان انگلسی اجرا شده را خود خانم پانیدا با کمک سالی گریسون، کت جونز و امیرحسین فیضی نوشته است. نمآهنگ این قطعه که «ژینا» نام دارد هم مانند بسیاری دیگر از آثار مشابه، مروری است تصویری بر رویدادهای مهم اعتراض‌های سراسری سال گذشته.

ترجمه بخشی از قطعه «ژینا» از بدین‌گونه است: «پیش از تو یک من بود / آن من عوض شده است / دیگر همان زن نیست / نه واقعیت نیست / وقتی به تو فکر می‌کنم چیزی جز درد نیست / در روز رفتن‌ات دری تازه باز شد / خاموشی و سکوت شکست / من و ما بیدار شدیم.»

داریوش آذر این آهنگ را بر اساس شعری از سیمین بهبهانی ساخته و در شرح آن در صفحه اینستاگرام خود نوشته است: «این شعر انگار زبان حال ماست، در سالگرد جنبش ژینا… به امید امیدواری، به امید آزادی.»

نمآهنگ «نیمی از راه» با ترکیب نوعی رقص مدرن و تصاویری مستند از اعتراض‌های سراسری و تاکید بر صحنه‌هایی که زنان و دختران روسری از سر برداشته‌اند تولید شده است. در قسمتی از این ترانه می‌شنویم که، «نیمی از راه مانده‌ست، وقت افتادنت نیست / وام کن جان دیگر، جان اگر در تنت نیست / نیمی از راه مانده‌ست، بی‌گمان بایدت رفت / گام چالاک‌تر کن وقت افتادنت نیست.»

داريوش آذر، آهنگساز، خواننده و نوازنده کنترباس، است و سابقه همکاری با گروه‌های تلفیقی مانند «دنگ شو» و «پالت» و هنرمندان سرشناسی مانند همايون شجريان را در کارنامه دارد.

محیا حامدی، که بخشی از این آهنگ را می‌خواند دانش‌آموخته رشته موسیقی در دانشگاه تهران است و هم‌اکنون در کالج موسیقی برکلی در بوستون سرگرم ادامه تحصیل است. خانم حامدی پارسال در گرماگرم اعتراض‌های سراسری، تصنیف قدیمی «دختران سیروس» را بازخوانی و منتشر کرد، که استقبال کاربران شبکه‌های اجتماعی را در پی داشت.

از میان دیگر آثاری که به تازگی در پیوند با جنبش «زن، زندگی، آزادی» منتشر شده‌اند، می‌توان به تک‌آهنگ «حق»، کاری از حبیب مفتاح و روزبه اسفند، اشاره کرد. این‌دو در شرح این اثر که تلفیقی است از موسیقی محلی جنوب ایران و موسیقی الکترونیک، نوشته‌اند: «تقدیم به همه‌مون، همه هم‌زبون‌ها، همسایه‌ها، هم‌دردها، همه اون‌هایی که در یک سال گذشته هر روز با هم درد کشیدیم، فریاد کشیدیم، خون دادیم، کشته دادیم، و فهمیدیم.»

مرجان فرساد و شروین نجفیان هم در سالگرد اعتراض‌های سراسری ترانه «گنجشکک اشی مشی» را بازخوانی کرده‌اند و آن را همراه با یک نمآهنگ انیمیشن به کودکانی که در یک سال اخیر کشته شدند و خانواده‌های آنها تقدیم کردند.

اردوان حاتمی که پارسال آهنگ «خدانور»ش مورد استقبال کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت، در سالگرد اعتراض‌های سراسری آهنگ «ققنوس» را با تنظیم و نوازندگی گیتار بابک امینی منتشر کرده است. آهنگی که به «هم‌میهنان عزیزمان و انقلاب ملی مهسا، دختر ایران» تقدیم شده است.

و در نهایت بد نیست اشاره‌ای هم داشته باشیم به تک‌آهنگ جدید آیدا شاه قاسمی که به نام «ژینا» منتشر شده است. او در این تک‌آهنگ گویی از زبان مادر ژینا (یا هرکدام دیگر از مادران دادخواه) می‌خواند: «مادر جان، دلم تنگ است / دور از تو، دنیا بی‌رنگ است / ولی دارم کاری با این دنیایی از تاریکی، رسوایی، بی‌مهری، تنهایی / چون دارم رویایی بی‌کران از آزادی.»