آژانس انرژی اتمی: ایران در حال گسترش فعالیت هسته‌ای است

ایران در واکنش به خواسته آژانس برای شفاف‌سازی درباره سایت‌های اتمی مشکوک خود این تصمیم را اتخاذ کرده است. در این سایت‌های آثاری حاکی از احتمال فعالیت اتمی یافت شده و آژانس از ایران خواسته است که برای شفاف‌سازی منشاء این آلودگی با آژانس همکاری کند.

فعالیت اتمی ایران در مراکز اعلام نشده به آژانس نخستین بار توسط اسرائیل انتشار یافت.

مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا برای بازگشت دو طرف به تعهداتشان در برجام از حدود ۱۸ماه پیش آغاز شده و همچنان  ادامه داشته است.

اتحادیه اروپا واسطه این مذاکرات است و اگرچه بارها نمایندگان اتحادیه و سایر طرف‌های برجام از نزدیک بودن توافق نهایی خبر داده‌اند، این مذاکرات مدتهاست متوقف مانده است.

دولت ایالات متحده گفته است که آماده بازگشت به برجام در شکل سابق است اما حکومت ایران خواستار آن است که علاوه بر لغو تحریم‌های مرتبط با فعالیت اتمی، برخی دیگر از تحریم‌های وضع شده توسط آمریکا در ارتباط با اتهام نقض حقوق بشر و اقدامات تروریستی نیز برداشته شود.

در حالیکه بازگشت به برجام به شکل سابق با مخالفت‌هایی از سوی برخی سیاستمداران و نهادهای آمریکایی، به خصوص اعضای کنگره از حزب جمهوریخواه مواجه است، دولت جو بایدن، رئیس جمهور، همچنان خو را به احیای این توافق متعهد دانسته اما تا کنون پیش‌شرط ایران با نپذیرفته است.

با بروز و شدت گرفتن اعتراضات اخیر در ایران، آمریکا و سایر کشورهای غربی طرف برجام درموضع دشواری قرار گرفته‌اند.

برخی از منتقدان حکومت ایران تاکید دارند که ادامه تعهد غرب به برجام به معنی قرار دادن یک اهرم قدرت در دست جمهوری اسلامی است تا بدون نگرانی از واکنش تند و احتمالا اقدامات عملی غرب در حمایت از معترضان، به سرکوب شدید آنان ادامه دهد. آنان خواستار آن هستند که کشورهای غربی با کنار گذاشتن برجام، حکومت ایران را منزوی کنند.

در مقابل، طرفداران برجام در غرب تاکید دارند که این توافق تنها راه ممکن برای جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات اتمی از طریق نظارت بر فعالیت‌های این کشور دست‌کم تا زمان انقضای برجام است.

دولت آمریکا حمایت خود از خواسته‌های معترضان را اعلام داشته و خواستار رعایت موازین حقوق بشر و توجه به این خواسته‌ها شده است. در عین حال، رابرت مالی، نماینده ایالات متحده در مذاکرات هسته‌ای با ایران، گفته است که دولت او همچنان پیگیر بازگشت به برجام است و افزوده است که اعتراضات ایران و انتقاد از آن را مانعی در این زمینه نمی‌داند.

توافق اتمی با ایران در سال ۲۰۱۵ و دوره ریاست جمهوری باراک اوباما، رئیس جمهوری وقت از حزب دموکرات، به دست آمد اما آمریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، از حزب جمهوریخواه که برجام را “بدترین توافق تاریخ آمریکا” توصیف می‌کرد از آن خارج شد.

جو بایدن که معاون باراک اوباما بود، در مبارزات انتخاباتی متعهد شد که به برجام بازگردد اما به نوشته نشریه هیل، ممکن است فرصت زمانی برای تحقق این تعهد محدود باشد.

در حال حاضر حزب دموکرات عملا اکثریت هر دو مجلس کنگره را در اختیار دارد اما این وضعیت ممکن است در انتخابات میاندوره‌ای کنگره در ماه آینده تغییر کند همچنین، نشریه هیل یادآور شده است که دو سال دیگر انتخابات ریاست جمهوری نیز برگزار خواهد شد و در صورت بازگشت جمهوریخواهان به قدرت، امکان خروج مجدد از برجام وجود دارد.

از آنجا که اعتبار برجام نیز محدود بوده و ظرف چند سال، محدودیت‌های اعمال شده بر فعالیت اتمی ایران تعدیل خواهد یافت، با گذشت زمان ممکن است بازگشت به برجام دیگر در جلوگیری از تلاش احتمالی ایران برای دستیابی به تسلیحات اتمی ارزش چندانی نداشته باشد، هرچند حکومت ایران فعالیت برای ساخت این نوع تسلیحات را تکذیب کرده است.

در مورد مقاومت ایران در برابر احیای برجام، نشریه هیل معتقد است که دلیل آن رقابت‌های درونی محفل قدرت در حکومت جمهوری باشد.

این نشریه می‌نویسد که جمهوری اسلامی ایران غالبا به اشتباه یک دیکتاتوری به رهبری علی خامنه‌ای اما در واقع «الیگارشی روحانیون» حاکم همراه با نهادهای منتخب اما انتخاباتی است که به شدت مهندسی می‌شود و تنها طیف سیاسی محدودی اجازه رقابت در آنها را دارد. در این الیگارشی، رهبر تصمیم‌گیرنده نهایی است.

این نشریه با یادآوری اینکه حصول توافق با آمریکا در زمان ریاست جمهوری حسن روحانی نزدیک بود، می‌افزاید که خواسته رهبر جمهوری ایران برای جلوگیری از موفقیت دولت آقای روحانی و حمایت از «تندروهای رژیم» مانع از توافق شد.

این نشریه همچنین خواست روسیه برای استفاده از موقعیت خود در برجام به منظور مقابله با تحریم‌های مرتبط با جنگ اوکراین را عامل دیگری در بن‌بست مذاکرات دانسته است. علاوه بر این، به نظر می‌رسد که تحریم‌های نفتی علیه روسیه و بحران انرژی در غرب این انتظار را در حکومت ایران پدید آورد که کشورهای غربی برای دسترسی به نفت ایران آمادگی بیشتری برای امتیازدهی دارند. این انتظار ظاهرا برآورده نشده است.