پاول آکسنوف و الیزابت فوخت، بی‌بی‌سی روسی
منبع تصویر، Getty Images
حمله سریع اوکراین در منطقه خارکیف، خط مقدم را تا حد زیادی به شرق عقب رانده است، اما آیا درگیری به نقطه عطف رسیده است؟
تا کنون دو مرحله وجود داشته است. اول، تلاش روسیه برای گرفتن شهرهای اصلی اوکراین مانند کی‌یف و خارکیف و مناطقی در جنوب. دوم، عقب‌نشینی روسیه از کی‌یف، و پیشروی کند در دونتسک و لوهانسک با پشتیبانی توپخانه سنگین. آیا این آغاز مرحله سوم است؟
برای چند ماه روسیه حمله می‌کرد و اوکراین پاسخ می‌داد. حالا شاهد هستیم که ارتش اوکراین حمله می‌کند و روسیه واکنش نشان می‌دهد.
در پایان ماه اوت، ارتش اوکراین در خرسون و خارکیف حمله می‌کرد و روسیه در تلاش بود واکنش نشان دهد. آیا نقش‌ها عوض می‌شود؟
کارشناسان نظامی درباره این موضوع اختلاف نظر دارند که تا چه حد می‌توانیم بگوییم به نقطه عطف نزدیک شده‌ایم.
دیوید گندلمن، تحلیلگر اسرائیلی، به بی‌بی‌سی گفت که ارتش اوکراین از اواخر ماه اوت و زمانی که درگیری‌ها در نزدیک خرسون شدت گرفت، ابتکار عمل را در دست داشته است.
اما ماتیو بولگ، کارشناس ارشد بخش روسیه و اوراسیا در اندیشکده چتم هاوس لندن، در ارزیابی خود بسیار محتاط‌تر است.
او به بی‌بی‌سی می‌گوید: «زود است که با اطمینان بگوییم حملات و ضدحمله‌های اوکراین ابتکار عمل راهبردی را به دست گرفته است، یا اینکه دچار کندی پیشرفت و حتی توقف خواهد شد. ما به چند هفته وقت نیاز داریم که اطلاعات به دست آوریم و ارزیابی کنیم اوکراین تا چه حد می‌تواند جلو برود و مقاومت روسیه چقدر خواهد بود.»
آیا روس‌ها غافلگیر شده‌اند؟
سوال‌های زیادی درباره حمله به منطقه خارکیف وجود دارد، از جمله اینکه اوکراین چطور توانست حمله را مخفی نگه دارد.
برنامه‌ریزی حمله هفته‌ها طول کشیده و شمار زیادی از نیروهای نظامی درگیر آن بوده‌اند، بسیاری از مردم درباره آن می‌دانسته‌اند و حفظ اطلاعات عملیات می‌توانست مساله‌ساز باشد.
بعید به نظر می‌رسد که دستگاه اطلاعاتی روسیه از آن با خبر نبوده باشد، و با این حال به نظر می‌آمد که نیروهای روسی غافلگیر شده‌اند.
گندلمن می‌گوید: «از اواخر اوت اطلاعات در دسترسی درباره تجمع نیروهای نظامی در منطقه بالاکلیا وجود داشت. آیا سیستم اطلاعاتی روسیه تفسیرشان از شرایط اشتباه بود یا فرماندهان نمی‌توانستند تصمیم بگیرند؟ تمام آنچه می‌دانیم این است که نیروهای دفاعی روسیه در منطقه آماده نبودند.»
به گفته بولگ، کی‌یف به وضوح از درگیری‌ها در خرسون استفاده کرد تا حواس مسکو را متوجه جنوب نگه دارد. و هیچ کس به خود زحمت نمی‌داد آماده شدن نظامی را پنهان کند، چون روسیه ادوات نظامی لازم را نداشت که مانع حمله پیش رو شود.
او می‌گوید: «این نبرد اطلاعاتی نبود که شکست خورد. روسیه به اندازه کافی سرباز و پایگاه ندارد که در سه جبهه بجنگد. شما نمی‌توانید همزمان در دونباس، خارکیف و جنوب بجنگید: واضح است که غیرممکن است.»
کمبود نیروی نظامی روسیه مدت‌هاست که به یک معضل تبدیل شده است و مسکو سخت در تلاش است که این ضعف را جبران کند، حتی شده با استخدام نیرو در زندان‌ها.
گندلمن بر کم تعداد بودن خط مقدم تاکید می‌کند: «در بعضی از نقاط پشت خط نازک سربازان، نیروی پشتیبان وجود ندارد. در نتیجه وقتی خط مقدم بشکند و وارد شوید، می‌توانید ۲۴ کیلومتر پیشروی کنید بدون اینکه با مقاومت مواجه شوید. ارتش اوکراین یک نقطه ضعیف پیدا کرد، تمرکز نیروهایش را بر آن نقطه گذاشت و توانست خط سربازان را بشکند.»
وقتی این اتفاق افتاد، واکنش روسیه آهسته بود.
گندلمن می‌گوید واکنش سیستم فرماندهی ارتش روسیه و سربازان کند شده است.
کمک از خارج
برنامه‌ریزی برای عملیاتی در این حجم به تدارکات پیچیده نیاز دارد.
شما باید تجهیزات، مهمات، سوخت، مواد غذایی مورد نیاز سربازان، تعمیرگاه و بیمارستان‌های صحرایی را با خود جابه‌جا کنید. باید مسیر‌های تامین تجهیزات بسازید تا همه‌چیز به‌خوبی اجرا شود. خود عملیات و نحوه استقرار واحدهای نظامی هم باید به دقت برنامه‌ریزی شود. و برای اوکراین، هماهنگی برای تامین همه این تجهیزات باید از خارج انجام شود.
اوکراین از آغاز جنگ از کشورهای خارجی تجهیزات نظامی دریافت و این تا حد زیادی تاکتیک جنگی آنها را تعیین کرده است.
وقتی موشک‌اندازهای هیمارس و موشک‌اندازهای چندگانه هدایت‌شونده با ماهواره به اوکراین رسید، آنها شروع کردند به حمله به انبار تسلیحات روسیه در پشت جبهه. و وقتی موشک‌های ضد رادار هارم دریافت کردند، نیروهای اوکراین شروع کردند به حمله به سیستم رادار روسیه.
تجهیزات نبرد در میان ادوات ارسالی در ماه اوت به اوکراین رسید. کی‌یف با کمک متحدانش برای حمله آماده می‌شد.
در ۱۳ سپتامبر، نیویورک تایمز در مقاله‌ای نوشت که چطور ارتش اوکراین برای بازپس‌گیری ایزیوم آماده می‌شود.
بر اساس این مقاله، در آن زمان فرماندهان نظامی اوکراین دیدارهای متعددی با مقام‌های نظامی بریتانیا داشتند و وابسته دفاعی آمریکا در کی‌یف روزنامه با نظامیان ارشد اوکراین ملاقات داشت.
تمرین‌های نظامی اولیه برای آماده‌سازی که با حضور نمایندگان پنتاگون انجام می‌شد، نشان می‌داد که حمله به شکست منجر خواهد شد. اما پس از چند نقشه‌چینی نظامی در مقر فرماندهی، اهدافی شناسایی شدند که در برنامه نهایی گنجانده شدند.
به گزارش نیویورک تایمز، بعد از تجزیه و تحلیل اطلاعات نظامی آمریکایی‌ها در مقر فرماندهی بود که به ایده دو حمله رسیدند: یکی در خرسون و دیگری در منطقه خارکیف.
قدم بعدی ارتش اوکراین چیست؟
نیروهای اوکراینی مواضع اطراف خارکیف و ایزیوم را پس گرفتند و واحدهای روسی را به سمت شرق و فراتر از رودخانه اسکول پس راندند.
اوکراین اهداف حمله را به طور علنی اعلام نکرده، بنابراین مشخص نیست که آیا آنها در همان‌جایی متوقف شدند که قصد داشتند، یا توسط نیروهای روسی متوقف شدند یا اینکه قوای اولیه‌شان برای حمله به پایان رسید.
جنگ ادامه دارد و هر دو طرف در حال برنامه‌ریزی و آمادگی برای عملیات هستند.
گندلمن می‌گوید اوکراین قطعا نیرو و ذخیره نظامی کافی برای حمله مجدد دارد. او اضافه می‌کند: «یک حمله دیگر در آینده نزدیک موفقیت بیشتری به همراه خواهد داشت؛ قبل از اینکه دشمن فرصتی برای بازسازی خطوط دفاعی جدید یا بازیابی موقعیت قبلی خود داشته باشد، و قبل از آنکه بارندگی پاییزی و گل و شل سرعت عملیات را کاهش دهد.»
اما خطراتی هم وجود دارد: سربازان ممکن است خسته شده و به استراحت نیاز داشته باشند. او می‌گوید حدس اینکه اوکراین در آینده چه خواهد کرد، دشوار است.
بولگ می‌گوید این احتمال وجود دارد که اوکراین به حمله خود در لوهانسک ادامه دهد، اما درگیری نظامی بیش از حد با نیروهای روسی می‌تواند آنها را گرفتار کند و سپس با ضدحمله روسیه مواجه شوند.
او توضیح می‌دهد: «همه‌چیز به این بستگی دارد که روس‌ها دوباره تجدید قوا و مبارزه کنند یا به مواضع قبلی خود عقب‌نشینی کنند. در حال حاضر، ما نمی‌دانیم چه می‌شود.»
روسیه چه خواهد کرد؟
وزارت دفاع روسیه گفته است که نیروهای روسی تجدید قوا خواهند کرد، اما تقریبا درباره چگونگی و زمان این اتفاق هیچ اطلاعاتی وجود ندارد. بولگ می‌پرسد: «آنها کی دوباره نیروی خود را جمع می‌کنند؟ آیا قدرت کافی برای این کار دارند؟ و چه کاری خواهند کرد، یک حمله یا ضد حمله؟»
همانطور که بولگ می‌گوید «برای هر دو طرف مهم است که وقتی برف و سرما برسد، در بهترین موقعیت ممکن باشند.»
پیش‌بینی می‌شود در ماه نوامبر زمستان آغاز شود هرچند احتمال دارد قبل از آن هم هوا بسیار سرد شود. این حرکت را مشکل‌تر می‌کند چون ایجاد اردوگاه تا آن زمان، خواب و خوراک و گرم نگه داشتن سربازان را آسان‌تر می‌کند.
آیا درگیری شدت می‌‌گیرد؟
حملات روسیه در شامگاه یکشنبه باعث شد برق خارکیف، دونتسک و قسمت‌هایی از دنیپر، سامی و زاپوروژیا به طور کامل قطع شود. نیروگاه شماره ۵ خارکیف که تامین‌کننده برق و گرمای بخش وسیعی از منطقه است، آسیب دید.
رسانه‌های اجتماعی حامی اوکراین مملو از خشم بود که چرا روسیه تاسیسات حیاتی را هدف قرار داده است.
در شبکه‌های طرفدار روسیه، یادداشت‌ها خواستار بمباران کل اوکراین برای تسلیم شدن این کشور بود، در حالی‌که دیگران شک داشتند این اتفاق اوکراینی‌ها را اقناع کند.
گندلمن می‌گوید حمله به نیروگاه یک واکنش تند در مقابل موفقیت‌های اوکراین بود و با وجود این حملات و سایر حملات موشکی (از جمله حمله به یک سد) تا کنون حملات گسترده جمعی به زیرساخت‌های غیرنظامی انجام نشده است.
دولت‌های غربی همچنان در ارسال سلاح به اوکراین محتاط هستند. اوکراین هنوز سامانه‌های موشکی ام‌جی‌ام با برد ۳۰۰ کیلومتر یا تانک‌های غربی را تحویل نگرفته است.
شاید روسیه و غرب سعی می‌کنند جنگ را در یک محدوده خاص نگه دارند، اما اگر مسکو به طور سیستماتیک زیرساخت‌های غیرنظامی حیاتی را بمباران کند، ممکن است محدود نگه داشتن درگیری دشوارتر بشود.
