آیا ویروس کووید منشأ حیوانی داشته است؟

بنا بر یک تحقیق سه ساله که در تاریخ ۲۰ مارس در اینترنت انتشار یافت، نتیجه اصلی بررسی‌ها این بود که دی ان ای سگ‌های راکون، که برای استفاده از گوشتشان در بازار هوانان فروخته می‌شدند، در همان مکان‌هایی یافت شد که آزمایش سارس کووید-۲ آنها مثبت بود.

ولی به دلیل ناهماهنگ بودن پژوهش‌ها درباره سرمنشأ شیوع بیماری و تعطیل شدن بازار هونان و کشتن تمام حیواناتی که در آنجا فروخته می‌شد، هنوز دلیل قطعی در این زمینه نداریم. شماری از دانشمندان تاخیر سه ساله در انتشار این داده‌های حیاتی و مهم را “شرم‌آور” توصیف کرده‌اند.

این اطلاعات در حالی انتشار می‌یابد که فرضیه نشت ویروس از آزمایشگاه، در میان مقامات آمریکایی قوت می‌گیرد.

دولت چین این فرضیه را که سرمنشأ ویروس یکی از مراکز علمی‌ این کشور بوده، به شدت رد می‌کند ولی اداره اف بی‌آی آمریکا و وزارت انرژی این کشور اکنون این سناریو را “بسیار محتمل” می‌دانند.

شماری از وزارتخانه‌ها و ادارات آمریکا در باره‌ این معما بررسی‌هایی انجام داده‌اند و به نتایج متفاوتی رسیده‌اند ولی در اول مارس مدیر اف بی‌آی، چین را به حد اکثر تلاش برای ممانعت و سردرگم کردن این تحقیقات متهم کرد و گفت اف بی‌آی از مدتی قبل فرضیه نشت از آزمایشگاه را پذیرفته بود. اف بی‌آی یافته‌های خود را انتشار نداده و همین موضوع باعث سرخوردگی شماری از دانشمندان شده است.

بی‌بی‌سی با چند تن از دانشمندانی که در برنامه سه ساله برای تحقیق در باره سرمنشأ ویروس کووید شرکت داشته‌اند صحبت کرده است. آنها معتقدند که تجزیه و تحلیل اخیر محتمل ترین فرضیه در باره درک چگونگی شروع بیماری کووید است و اختلاف نظر بین چین و غرب به تلاش علمی‌ برای حل این معما صدمه می‌زند.

دکتر فلورنس دبار، پژوهشگر ارشد در انستیتوی علوم بوم شناسی و محیط زیست در پاریس بعد از بررسی توالی‌های کامل ژنتیکی در نمونه‌های برداشته شده از بازار ووهان، در برنامه «علم درعملِ» سرویس جهانی بی بی سی گفت از وقتی که برای اولین بار از وجود آنها مطلع شده، ذهن او درگیر این داده‌ها بوده است.

پس از کشف و دانلود کردن کُدها در یک پایگاه اطلاعاتی ژنتیک، جایی که دانشمندان در آن اطلاعاتی از این نوع را به مشارکت می‌گذارند، دکتر فلورانس و همکارانش در صدد برآمدند تا ببینند چه حیواناتی با نمونه‌های کشف شده ویروس در همان محل، مطابقت می‌کنند. تمام نتیجه‌ها سگ راکون را نشان می‌داد.

دکتر فلورنس گفت: «پس ما حیوانات و ویروس را در یکجا پیدا کرده‌ایم، گر چه‌این ثابت نمی‌کند که حیوانات آلوده به ویروس کووید بودند، ولی محتمل ترین برداشتی است که تاکنون داشته‌ایم.»

پرفسور ادی هولمز، از دانشگاه سیدنی که او هم در این تحقیقات شرکت داشته به بی بی سی گفت این یافته‌ها بهترین شواهد برای اثبات منشأ حیوانی این ویروس است. «ما هرگز میزبان واسطه (حیوان واسطه) را نخواهیم یافت چون دیگر وجود ندارد. ولی این خارق‌العاده است که یافته‌های ژنتیک این اشباح را پیدا کرده- و نه تنها به طور قطعی به ما می‌گوید که چه حیواناتی وجود داشته‌اند، بلکه همچنین دقیقا محل آنها در بازار را نیز نشان می‌دهد.»

این داده‌های تازه می‌تواند سر نخ‌های بیشتری برای افزایش تحقیقات در باره سرمنشأ همه گیری بدهد ولی دنبال کردن آنها مشکل و پیچیده خواهد بود.

پرفسور ماریون کوپمان از دانشگاه اراسموس در روتردام جزو تیم تحقیقاتی سازمان جهانی بهداشت بود که در سال ۲۰۲۰ به ووهان رفت. او شرح می‌دهد که بررسی‌های تازه تعیین می‌کرد که حیوانات تحت آزمایش از چه دکه‌هایی در بازار خریده شده بودند. ولی مشکل وقتی است که‌این گونه فروش‌ها غیرقانونی باشد که در نتیجه نمی‌شود آن را ردیابی کرد.

همچنین ممکن است در محل پرورش این حیوانات به قصد فروش، هنوز شواهد بیولوژیکی وجود داشته باشد. اگر پژوهشگران بتوانند در این مزرعه‌ها حیواناتی را پیدا کنند که پادتن‌های آنها نشان دهد آلوده به ویروس سارس کووید-۲ بوده‌اند، این می‌تواند یک سر نخ تازه باشد و این اطلاعات ژنتیکی می‌تواند دست کم دایره تحقیقاتی را که باید صورت گیرد محدودتر کند.

پرفسور هولمز می‌گوید ولی پیدا کردن ویروس واقعی در یک حیوان بسیار سخت خواهد بود.

این یک مدرک قطعی نیست؛ چنین مدرکی را ممکن است هرگز پیدا نکنیم.

صِرفِ جستجو برای یافتن این دلیل و مدرک به شدت جنبه سیاسی پیدا کرده و غالبا ناخوشایند است. در حالی که‌ این خصوصیات کفه‌ این فرضیه را که ویروس از حیوانات وحشی در بازار به انسان سرایت کرده ، سنگین‌تر می‌کند، یک تئوری دیگر متمرکز بر احتمال نشت ویروس از آزمایشگاه انستیتوی ویروس شناسی ووهان است.

اخیرا پس از مداخله اف بی‌آی که هفته‌ها پس از ارزیابی اطلاعاتی وزارت انرژی آمریکا و گزارش‌های جمهوریخواهان در باره سرمنشأ همه‌گیری صورت گرفت، این فرضیه توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد.

پرفسور هولمز در مصاحبه با برنامه علم در عملِ بی بی سی، به یک بررسی قبلی در باره اولین موارد شناخته شده کووید در ووهان اشاره کرد. «شیوع از اطراف بازار شروع شد و حالا دلیل آن را می‌دانیم – حیوانات اصلی آنجا هستند.»

«این (شیوع) از نزدیکی آزمایشگاه که ۳۰ کیلومتر با بازار فاصله دارد، شروع نشد و هیچ داده‌ای وجود ندارد که نشان دهد اولین موارد بیماری در اطراف آزمایشگاه دیده شده.»

سال‌ها تاخیر در انتشار این داده‌های با ارزش موجب سرخوردگی و ناخرسندی از مرکز کنترل بیماری چین شده است.

پرفسور هولمز می‌گوید: «این داده‌ها مال سه سال قبل هستند- این یک رسوایی است که‌ این همه طول کشیده تا انتشار یابد.»

در حقیقت این اطلاعات در ماه ژانویه برای پایگاه داده‌های ژنتیکی چین ارسال شده ولی توجهی به آن نشده بود. تصور می‌شود این تعلل به‌ این دلیل بوده که بتوانند برای یک مقاله پژوهشی بر اساس اطلاعاتی که پژوهشگران چینی در مرکز کنترل بیماری در حال تهیه آن بودند، دلایل محکمی‌ ارائه دهند.

ولی این اطلاعات اندک پس از آن که پژوهشگران چینی دریافتند دیگران آن را دیده‌اند، دوباره ناپدید شد.

تدروس ادهانوم، دبیر کل سازمان جهانی بهداشت در ۱۷ مارس در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت برای این که به یافتن جواب نزدیک تر شویم «هر بخش از داده‌ها» مهم است…«هر قسمت از داده‌های مرتبط با مطالعات درباره منشأ کووید-۱۹ باید فورا در اختیار جامعه بین‌المللی قرار داده شود.»

پرفسور هولمز هم گفت باید سیاست را کنار گذاشت و صرفا به علم توجه کرد.

او اضافه کرد: «ویروس‌ها از حیات وحش به انسان سرایت می‌کنند – در تمام طول تاریخِ تکامل این واقعیت وجود داشته. بهترین کاری که می‌توانیم بکنیم جدا کردن خودمان از این حیات وحش و نظارت بهتر است. زیرا دوباره‌این اتفاق خواهد افتاد.»