کلی اینگ، بی‌بی‌سی
منبع تصویر، EPA
اداره آمار چین چند روز پیش اعلام کرد که جمعیت این کشور برای اولین بار در ۶۰ سال گذشته کاهش داشته است و نرخ تولد به کمترین حد خود رسیده است
بر اساس آمار رسمی که هفته گذشته منتشر شد جمعیت چین برای اولین بار در شش دهه گذشته کاهش داشته است. کارشناسان معتقدند این کاهش جمعیت ممکن است حداقل برای کوتاه‌مدت نتیجه بدی برای این کشور نداشته باشد.
اما بعد از سال ۲۰۳۰ کاهش جمعیت می‌تواند بر رشد اقتصادی این کشور که در حال حاضر دومین اقتصاد جهان است تأثیر منفی بگذارد.
طبق آمار جمعیت چین با کم شدن ۸۵۰ هزار نفر در سال گذشته به ۱.۴۱۱۸ میلیارد رسید. نرخ تولد سال‌هاست که در چین رو به کاهش داشته است و چین درنتیجه آن برنامه و سیاست‌های مختلفی برای توقف این روند در پیش‌گرفته است. به‌عنوان‌مثال هفت سال پیش برنامه بحث‌برانگیز تک‌فرزندی در کشور متوقف شد.
به نظر اقتصاددانان و متخصصان جمعیت شناس با توجه به مختصات خاص جمعیتی کشور چین و روند رو به پیری این کشور در سال‌های اخیر، هیچ راه‌حل سریعی برای مسئله جمعیت چین وجود ندارد.
هرچند مشکل پیر شدن جمعیت چالش‌های فراوانی برای اقتصاد کشورهای مختلف جهان ایجاد کرده است، مشکل چین سرعت بسیار زیادی است که این روند به خود گرفته است و با تغییر سطح درآمد جمعیت به درآمدهای حد میانه هم‌زمان‌شده است.
به‌طور خلاصه، چین دارد قبل از ثروتمند شدن، پیر می‌شود.
اداره آمار چین اعلام کرده که جمعیت کشور برای اولین در ۶۰ سال گذشته کم شده است و نرخ تولد به کمترین رقم خود رسیده است که البته جای تعجب هم ندارد. عده‌ای از محققان معتقدند روند کاهش جمعیت از سال ۲۰۱۸ شروع‌شده و آمار سراسر دقیق نبوده است.
درهرصورت جمعیت افرادی که در سن کسب‌وکار هستند از سال ۲۰۱۲ رو به کاهش بوده است. نسبت بخشی از جمعیت که بخش وابسته جامعه محسوب می‌شوند، این گروه شامل کودکان و افراد بازنشسته می‌شود که نمی‌توانند کار کنند، از سال ۲۰۱۰ که ۳۷.۲۳ درصد کل جمعیت بود به در سال ۲۰۲۰ به ۴۴.۱۴ درصد رسیده است.
بر اساس پیش‌بینی سازمان ملل در طول این قرن جمعیت چینی‌های بین ۱۵ تا ۶۴ سال، ۶۰ درصد کاهش داشته است.
اما آندرو هریس، معاون اقتصاددان ارشد شرکت مشاوره مالی فاتوم می‌گوید این کشور همچنان نیروی کار ارزان روستانشینی دارد که می‌تواند کمبود نیروی کار در مناطق شهری را تا حدی جبران کند.
آقای هریس اضافه می‌کند که هنوز کمبود نیروی کار بسیاری در بخش ساخت‌وساز مشاهده می‌شود و طبق تخمین‌های شرکت فاتوم حدوداً یک‌سوم کارگران بخش ساخت‌وساز زیر قیمت حقوق می‌گیرند و این یعنی آن‌ها کمتر ازآنچه می‌توانند بازدهی و تولید دارند.
او می‌گوید: «تغییرات جمعیتی تا وقتی این راه‌کارهای موقت همچنان کمی کار می‌کنند، تأثیر واقعی خود را نشان نخواهد داد.»
به نظر آقای پل چونگ، مسئول سابق آمار سنگاپور، چین همچنان نیروی انسانی و زمان زیادی پیش رو دارد تا بتواند از پس این چالش جمعیتی بربیاید.
آقای چنگ می‌گوید: «آن‌ها هنوز به وضعیت بحرانی نرسیده‌اند.»
او همچنین توضیح داد که کشورهایی مانند ژاپن و سنگاپور چطور توانسته‌اند محدوده امنی برای جمعیت رو به سالمندی خود ایجاد کنند و هم‌زمان ثبات اقتصادی خود را در حد قابل قبولی حفظ کنند.
اما مشکل جمعیتی همه کشورها به‌راحتی قابل‌حل و فصل نیست.
آقای هریس می‌گوید: «بزرگ‌ترین تفاوت بین چین و کشورهای دیگری چون کره جنوبی و ژاپن این است که بحران جمعیتی‌اش بیشترین فشار را بر کم‌درآمدترین بخش جامعه وارد می‌کند.»
تاثیر کم شدن جمعیت چین بر اقتصاد جهانی
منبع تصویر، Getty Images
طبق گزارشی که آکادمی علوم اجتماعی چین در سال ۲۰۱۹ منتشر کرد چنین پیش‌بینی‌شده بود منابع مالی تأمین‌کننده حقوق بازنشستگی تا سال ۲۰۳۵ به انتها خواهد رسید و دلیل آن کاهش نیروی کار خواهد بود.
طبق مطالعاتی که شرکت تحقیقاتی پید انجام داده است ، در سال ۲۰۱۶، هفت نفر از هر ده نفر در چین حس کرده‌اند که شبکه خدمات عمومی کشور تحت‌فشار است. جمعیت رو به پیری و بحران همه‌گیری ویروس کرونا این فشار را به‌مراتب بالاتر برده است.
کم شدن جمعیت چین می‌تواند بر اقتصاد جهانی از راه‌های مختلف تأثیر بگذارد.
اول اینکه کاهش نیروی کار به معنی بالا رفتن دستمزد نیروی کار است و به دنبال آن هزینه مصرف و تولید هم بالا خواهد رفت. گزارش‌های اخیر نشان داده‌اند کشور چین که تا مدت‌ها برچسب کارخانه جهان را بر خود داشت حالا آن را به کشورهای درحال‌توسعه‌ای در آسیا و آمریکا جنوبی واگذار می‌کند.
یی فاکسیان، محقق دانشگاه ویسکانسین- مدیسون و یکی از منتقدان قدیمی سیاست تک‌فرزندی در چین می‌گوید: «کاهش نیروی کار و توانایی تولید به بالا رفتن قیمت‌ها و تورم در اروپا و ایالات‌متحده ختم خواهد شد.»
با توجه به اینکه تلاش‌های اخیر دولت چین برای بالا بردن باروری جمعیت موفقیت ناچیزی داشته است، این کشور احتمالاً باید دنبال چاره دیگری برای حفظ رشد جمعیت خود باشد.
جورج مگنوس، اقتصاددان مستقل و استادیار مرکز تحقیقی چین در دانشگاه آکسفورد می‌گوید این کشور برای کنترل این مشکل تصمیم‌های سیاسی سختی باید بگیرد.
به‌عنوان‌مثال باید قانون بالا بردن سن بازنشستگی را به‌عنوان یکی از راه‌ها در نظر داشته باشد. سن فعلی بازنشستگی مردان در چین ۶۰ سال است درحالی‌که در سازمان همکاری و توسعه کشورها (او. ای. سی. دی) سن متوسط بازنشستگی ۶۴.۲ سال است. این سن برای زنان کارمند ۵۵ سال و برای زنان کارگر ۵۰ سال است.
بار آخری که در چین صحبت‌هایی درباره بالا بردن سن بازنشستگی مطرح شد، با مخالفت‌های زیادی مواجه شد چون کارگران مسن‌تر نمی‌خواستند دسترسی‌شان به حقوق بازنشستگی به تأخیر بیفتد.
آقای هریس می‌گوید چین در حال حاضر به دنبال استفاده از سیستم‌های اتوماتیک روباتی و هوش مصنوعی است اما تأثیر آن بر میزان تولید این کشور هنوز چندان روشن نیست.
آقای هریس همچنین می‌گوید راه‌حل دیگر تقویت جمعیت از طریق پذیرفتن مهاجر است اما حزب کمونیست در طول سال‌ها نشان داده است تمایلی به این روش ندارد.
به نظر بعضی از کارشناسان هرچند چین دیگر نمی‌تواند با تکیه‌بر جمعیت خود اقتصادش را پیش ببرد ،ممکن است با پیدا کردن راه‌های دیگری برای رشد اقتصادی باشد، همچنان سود ببرد.
آقای مگنوس می‌گوید: «ما باید نسبت به کاهش جمعیت چین دید بازتری داشته باشیم. باکم شدن جمعیت و ازدحام شهری در بعضی نقاط جهان امکانی برای محافظت از کره زمین از آسیب‌های پیش رو ایجاد می‌شود و داشتن جمعیت باثبات برای رسیدن به این هدف مفیدتر است.»
