آیا یک همه‌گیری قارچی می‌تواند ما را به زامبی تبدیل کند؟

همه این صحنه‌ها مثل یک داستان به نظر می‌رسند. در امپراتوری قارچ‌ها- که بسیار با گیاهان و حیوانات تفاوت دارد- هم قارچ‌های خوراکی هست وهم قارچ‌های کابوس زایی که مانند انگل در بدن عمل می‌کنند.

آنچه قارچ‌های انگلی مانند قارچ‌های کوردیسپس (سرچماقی) و قارچ‌های کرم ابریشمی انجام می‌دهند کاملاً واقعی است. در سریال سیاره زمین‌ساخته بی‌بی‌سی، دیوید اتنبرو را درصحنه‌ای می‌بینیم که در آن‌یکی از این قارچ‌ها بدن مورچه‌ای را تحت کنترل درآورده است.

صحنه مورچه زامبی شده، ایده اصلی گیم آخرین بازمانده از ما شد که می‌توانم بگویم بهترین بازی‌ است که تابه‌حال بازی کرده‌ام و حالا مجموعه تلویزیونی آن با همان خط داستانی ساخته‌شده و جز پربیننده‌ترین‌ها است.

هم در بازی و هم در فیلم‌ها، قارچ‌های کوردیسپس ناگهان از حمله به میزبان‌های معمول خود جهش می‌کند و شروع به آلوده کردن انسان‌ها می‌کند. همه‌گیری‌ای که به دنبال آن اتفاق می‌کند تمام جامعه را نابود می‌کند.

اما آیا جهان واقعی هم امکان دارد روزی همه‌گیری ناشی از قارچ‌های کوردیسپس یا هر قارچ دیگری پیش بیاید؟

دکتر نیل استون، یکی از متخصصان ارشد درزمینهٔ قارچ‌ها در مرکز بیماری‌های حاره‌ای در لندن است. او می‌گوید: «فکر می‌کنم ما خطر عفونت‌زایی قارچ‌ها را دست‌کم گرفته‌ایم. سال‌های زیادی است که آن‌ها را ندیده گرفته‌ایم و برای مواجه‌شدن همه‌گیری ناشی از قارچ هیچ آمادگی نداریم.

در اواخر ماه اکتبر سال گذشته سازمان بهداشت جهانی اولین لیست قارچ‌هایی که خطر جانی ایجاد می‌کنند را منتشر کرد.

در این لیست قارچ‌های خیلی خطرناکی هستند اما شاید کمی خیالتان راحت شود که بدانید کوردیسپس های زامبی کننده در این لیست نیستند.

دکتر چریسا د دبکر، میکروبیولوژیست دانشگاه اوترخت درباره اینکه قارچ‌های کوردیسپس چطور مورچه‌ها را تبدیل به زامبی می‌کنند مطالعه می‌کند. او می‌گوید بعید است چنین اتفاقی برای انسان‌ها بیفتد و توضیح می‌دهد: «دمای بدن ما بسیار بالاتر از دمای مناسب برای قارچ‌ها است و نمی‌توانند به‌خوبی در بدن ما خود را جا کرده و رشد کنند. این اصل شامل کوردیسپس هم می‌شود. سیستم عصبی آن‌ها بسیار ساده‌تر از ما است. به همین دلیل برای آن‌ها تصرف مغز یک مورچه بسیار ساده‌تر از تصرف مغز ما انسان‌ها است. همچنین سیستم ایمنی آن‌ها بسیار با ما تفاوت دارد.»

بیشتر گونه‌های کوردیسپس ها در طول میلیون‌ها سال دستخوش تکامل بوده‌اند تا بتوانند یک نوع حشره را موردحمله قرار دهند. اغلب آن‌ها از یک میزبان به میزبان دیگر نمی‌جهند.

به نظر خانم بکر برای اینکه قارچ بتواند میزبانش را از یک حشره به ما منتقل کند، نیازمند جهش بسیار بزرگی است.

تهدید ناشی از قارچ‌ها مدت طولانی‌ است که ندیده گرفته‌شده است. دکتر استون می‌گوید: «مردم اغلب فکر می‌کنند قارچ‌ها بی‌اهمیت‌اند و جدی نیستند.»

فقط تعداد کمی از میلیون‌ها گونه قارچ باعث بیماری ما می‌شوند اما بعضی از آن‌ها می‌توانند به‌مراتب از قارچ ناخن و قارچ‌هایی که در پا رشد می‌کنند خطرناک‌تر باشند. قارچ‌ها باعث مرگ ۱.۷ میلیون نفر در سال می‌شوند. این رقم سه برابر مرگ میر ناشی از مالاریا است.

سازمان بهداشت جهانی ۱۹ گونه قارچ را شناسایی کرده است که می‌توانند خطرات نگران‌کننده‌ای ایجاد کنند.

این لیست همچنین شامل ظهور ناگهانی ابر میکروب‌های کشنده‌ای مانند کاندیدا آریس و قارچی به نام ماکورمیسیتس می‌شود که می‌تواند به‌سرعت گوشت بدن را بخورد و صدمات جدی در صورت ایجاد کند.

دکتر نیل استیل من را به آزمایشگاه خدمات بهداشتی (اچ اس ال) در لندن دعوت می‌کند. در اینجا نمونه‌هایی که از بیماران بریتانیا گرفته‌شده، نگهداری و مطالعه می‌شود تا بفهمند آیا عفونت آن‌ها ناشی از قارچ است یا نه و چه دارو و درمانی ممکن است اثر داشته باشد. با او درباره تعدادی از قارچ‌ها که بیشترین خطر را برای ما دارند صحبت می‌کنم.

کاندیدا آریس قارچی مخمرمانند است و اگر نزدیکش باشید بویی شبیه کارگاه‌های آبجوسازی یا خمیر نان دارد.

اما اگر وارد بدن شود می‌تواند به خون، سیستم عصبی و اندام‌های داخلی حمله کند. طبق پیش‌بینی سازمان ملل نیمی از افراد مبتلابه عفونت شدید کاندیدا آریس جان خود را از دست خواهند داد.

دکتر استون می‌گوید: «این قارچ مانند هیولایی است که حدود ۱۵ سال پیش پیدا شد و امروز در سراسر جهان پراکنده‌شده است.»

اولین مورد ثبت‌شده آن در گوش بیماری در بیمارستان سالمندان متروپولیتن توکیو و در سال ۲۰۰۹ بود.

کاندیدا آریس می‌تواند اغلب داروهای ضد قارچ را دور بزند و بعضی از گونه‌های آن در برابر تمام داروهایی که در اختیار داریم مقاوم هستند. به همین دلیل به‌عنوان یک ابر میکروب شناخته می‌شود.

انتقال این قارچ معمولاً از روی سطح آلوده بیمارستان‌ها اتفاق می‌افتد. می‌تواند به لوله سرم ها و یا بازوبند فشارخون چسبیده باشد و تمیز کردن آن بسیار مشکل است. راه کنترل کردن آن گاهی جدا کردن کامل بخش‌های بیمارستان است. این اتفاق حتی در بریتانیا هم افتاده است.

دکتر استون می‌گوید این قارچ نگران‌کننده‌ترین قارچ است و ما آن را به شکل خطرناکی ندیده می‌گیریم اما اگر روزی گسترش پیدا کند می‌تواند باعث تعطیلی کل خدمات بهداشتی و پزشکی کشور شود.

قارچ کشنده دیگر کریپتوکوکوس نئوفورمنز است که می‌تواند وارد سیستم عصبی افراد شود و شکل حادی از مننژیت ایجاد کند.

سید والی در اولین روزهای ماه‌عسل خود در کاستاریکا بودند که الی بیمار شد.

علامت‌های اولیه او سردرد و حالت تهوع بود و آن را به‌حساب آفتاب زیاد گذاشتند اما بعد از مدتی او شروع به لرز کرد و بعد از هوش رفت. او را در یک برانکارد دست‌ساز گذاشتند و سوار قایق کردند تا کمک پزشکی دریافت کند.

سید می‌گوید: «من تابه‌حال چیزی تا این حد ترسناک ندیده بودم. شرایط وحشتناکی که در آن هیچ کاری از دستم ساخته نبود.»

اسکن‌ها نشان داد مغز الی متورم و ملتهب شده و تست‌ها کریپتوکوکوس را تشخیص دادند. خوشبختانه بدن الی به درمان پاسخ داد. او بعد از ۱۲ روز زیر دستگاه تنفس بودن از کما خارج شد.

الی می‌گوید: «فقط یادم می‌آید که داشتم جیغ می‌کشیدم.» او دچار توهم می‌شد. مثلاً این‌که بچه‌های سه‌قلو دارند یا اینکه شوهرش در قمار همه پول‌هایشان را باخته است. می‌گوید: «یادم می‌آید به او گفتم دیگر همه‌چیزتمام است.»

الی این روزها دارد بهتر می‌شود. او می‌گوید هیچ‌وقت تصور نمی‌کرد یک قارچ بتواند چنین بلایی سر یک انسان بیاورد: «آدم اصلاً نمی‌تواند باور کند که راهی ماه‌عسلش بشود و بعد تا دم مرگ برود.»

موکورمایسیتس که به نام قارچ سیاه هم شناخته می‌شود، یک بیماری خورنده گوشت و عضله به نام موکورمایکوسیس ایجاد می‌کند. این بیماری نام مستعاری دارد که خصلت موذیانه آن را آشکار می‌کند: درپرت کن

این قارچ با سرعت بالایی رشد می‌کند و تصویرها نشان می‌دهد بعد از ۲۴ ساعت رشد در یک ظرف آزمایشگاهی، می‌تواند در آن را از جا پرت کند.

دکتر ربکا گوترون می‌گوید: «وقتی تکه‌ای میوه‌دارید و روز بعد می‌بیند نرم و له‌شده است دلیلش این است که داخل آن موکوررمایسیتس رشد کرده است.» خانم گوترون که از دانشمندان اچ اس ال است می‌گوید عفونت آن نادر است اما می‌تواند بسیار جدی باشد.

قارچ سیاه (موکورمایکوزیس) قارچ فرصت‌طلبی است که در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند ایجاد بیماری می‌کند. این بیماری می‌تواند به‌صورت حمله کند و چشم‌ها و مغز را درگیر کند. می‌تواند کشنده باشد و یا تغییرات دائم العمر شدید در فرد به‌جا بگذارد. دکتر گورتون هشدار می‌دهد که این عفونت به همان سرعتی که در آزمایشگاه و یا در میوه‌ها می‌بینیم در بدن هم رشد و گسترش پیدا می‌کند.

در دوران همه‌گیری ویروس کرونا در هندوستان این قارچ به شکل گسترده‌ای بین بیماران شایع شد. بیش از چهار هزار نفر در اثر آن فوت کردند. استروئیدهایی که برای درمان کووید به کار می‌رفت و سیستم ایمنی بدن افراد را ضعیف کرده بود و میزان بالای دیابت بین بیماران ازجمله دلایل گسترش شدید این قارچ دانسته شد.

عفونت ناشی از قارچ‌ها بسیار با باکتری‌ها و ویروس‌ها متفاوت است. هر وقت دچار عفونت قارچی می‌شویم، به‌احتمال‌زیاد و تقریباً همیشه آن را از محیط آلوده گرفته‌ایم و نه از عطسه و سرفه دیگران.

ما به‌طورمعمول با قارچ‌ها در تماس قرار می‌گیریم اما آن‌ها معمولاً نیاز به میزبانی با سیستم ایمنی ضعیف دارند تا حمله‌شان را شروع کنند.

ما در دورانی هستیم که داروهای مختلف ما را زنده نگه می‌دارند مثلاً شیمی‌درمانی باعث می‌شود از بعضی از سرطان‌ها نجات پیدا کنیم اما در عوض تعداد بیشتری از ما سیستم ایمنی ضعیف‌تری از قبل داریم.

دکتر استون می‌گوید یک همه‌گیری قارچی به‌احتمال‌زیاد با همه‌گیری کووید تفاوت خواهد داشت. هم از جنبه شکل گسترش آن و هم‌گروه‌هایی از مردم که دچار عفونت خواهند شد.

به نظر دکتر استون این تهدید ازآنجا که «مقدار بسیار زیاد قارچ در محیط اطراف ما وجود دارد، تغییرات اقلیمی، مسافرت‌های بین‌المللی، بالا رفتن موارد ابتلا و بی‌توجهی شدیدی که در مورد پیدا کردن راه‌های درمان آن وجود دارد» تهدید بسیار جدی محسوب می‌شود.

قارچ‌ها ممکن است همه ما را تبدیل به زامبی نکنند، اما خطرات آن‌ها می‌تواند به‌مراتب جدی‌تر قارچ انگشتان پا باشد.