ادامه بسته ماندن مرز تورخم؛ چرا نخست وزیر پاکستان حکومت طالبان را «نامشروع» خواند؟

شمار زیادی از مسافران هم سفرشان نیمه تمام مانده و چشم به راه بازگشایی این مسیرعمده تجاری هستند.

وزارت امور خارجه طالبان بسته ماندن تورخم را قبلاً «نقض اصل حسن همجواری» میان دو کشور خوانده بود، در حالی‌که زهرا ممتاز بلوچ، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان هفته پیش گفت تا زمانی که در گفتگوها درباره تهدیدات امنیتی از افغانستان پیشرفتی حاصل نشود، دروازه مرز تورخم بسته خواهد ماند.

در میان این تنش فزاینده، اظهارات اخیر نخست‌وزیر موقت پاکستان در مورد «نامشروع» خواندن حکومت طالبان، تازه‌ترین و جدی‌ترین حمله‌ لفظی است که از سوی مقامات پاکستان در چند روز گذشته علیه طالبان ابراز شده است.

حادثه بسیار مهم دیگر که روابط پاکستان و طالبان را در روزهای اخیر بیشتر متاثر ساخته، حمله صدها عضو طالبان پاکستانی به منطقه چترال است. رسانه‌های پاکستانی در ۶ سپتامبر گزارش دادند که حدود ۱۵۰ «تروریست» از گروه تحریک طالبان پاکستانی (تی‌تی‌پی) در منطقه کلاش چترال حمله کردند که در نتیجه چند سرباز ارتش پاکستان کشته شدند.

در اعتراض به این حمله، پاکستان سردار احمد شکیب، سفیر طالبان را به وزارت خارجه این کشور احضار کرد تا «اعتراض شدید» اسلام آباد در «مورد رفت و آمد» شورشیان طالبان پاکستانی از افغانستان را به کابل منتقل کند.

مقامات پاکستان پیوسته طالبان افغانستان را به پناه دادن به جنگجویان طالبان پاکستان متهم کرده اند و مؤسسه مطالعات درگیری و امنیتی پاکستان، اخیرا گزارش داد که حملات به این کشور در نیمه اول سال ۲۰۲۳ میلادی نسبت به سال گذشته تقریباً ۸۰ درصد افزایش داشته است.

طالبان افغانستان اما پیوسته این اتهامات پاکستان را رد کرده و تاکید کرده‌اند که اسلام آباد باید دلایل ناامنی این کشور را در داخل مرزهای خود جستجو کند.

نخست وزیر موقت پاکستان این هفته در یک مصاحبه با تلویزیون «آج» در اظهارات کم‌سابقه‌ای گفت که حکومت طالبان «اساس قانونی» ندارد و دارای یک ساختار چند لایه است که در تعریف معمول حکومت مدرن نمی‌گنجد.

او افزود که حکومت کنونی طالبان به آشفتگی وضعیت در پاکستان کمک کرده است و جامعه جهانی در ۲۰ سال گذشته پروژه خود در افغانستان را ناتمام گذاشت، «عبای خود را بر دوش انداخت و این کشور را ترک کرد».

آقای کاکر گفت: «در چند سال گذشته با وجود هزینه‌های حدود ۳ تریلیون دلار و حضور غربی‌ها، قدرت مرکزی در افغانستان شکل نگرفت و پروژه غربی‌ در این کشور موفقیت‌آمیز نبود. این یک دولت قانونی نیست.»

هرچند حکومت طالبان به اظهارات آقای کاکر پاسخی نداده است، اما در گذشته گفته‌اند که یکی از ویژگی‌های حکومت شان این است که صلاحیت و اقتدار در آن مرکزی است و تصمیم نهایی توسط رهبرشان هبت‌الله آخوندزاده گرفته می‌شود.

نخست وزیر در مورد امنیت منطقه و به ویژه امنیت «خط دیورند» بین افغانستان و پاکستان گفت که پاکستان مسئول حفاظت از مرزهای خود است و به هر قیمتی که شده مرزهای خود را امن نگه خواهد داشت.

هنگامی که از آقای کاکر پرسیده شد که آیا پاکستان برنامه یا قصدی برای عملیات در داخل افغانستان دارد یا خیر، گفت: «در وهله اول، ما به این فکر نمی‌کنیم که این موضوع را در نظر بگیریم یا کنار بگذاریم. ما می دانیم که مدیریت مرزی ما، ارتش و نیروی هوایی مسئول تضمین حریم هوایی، فضای دیجیتال و فضای فیزیکی ما هستند.»

درگیری مرزی با کشورهای همسایه از زمان بازگشت طالبان به قدرت افزایش یافته است و به گفته سخنگوی وزارت داخله‌‌‌‌‌‌ (کشور) طالبان در یک سال گذشته ۵۰ مورد درگیری میان نیروهای طالبان و نیروهای مرزی کشورهای همسایه افغانستان اتفاق افتاده است که بیشتر آن با پاکستان بوده است.

در حالی‌که اغلب انتظار می‌رفت اختلاف میان حکومت طالبان و همسایه‌های شمالی و غربی افغانستان بحران اصلی در منطقه باشد، اختلاف طالبان با پاکستان به عنوان مهمترین چالش برای هردو «متحد سنتی» بروز کرده است.

این در حالی است که پاکستان، مهمترین حامی طالبان در ۲۰ سال گذشته در جنگ علیه نیروهای خارجی مستقر در افغانستان و حکومت پیشین این کشور پنداشته می‌شد.

پاکستان، یکی از تنها سه کشوری بود که حکومت قبلی طالبان در سال‌های ۱۹۹۶-۲۰۰۱ را به رسمیت می‌شناخت. همچنین یکی از چهار کشوری که با بازگشت طالبان به قدرت در ۲۰۲۱ سفارت خود را در کابل نبست. اما این بار مانند همه کشوهای دیگر، پاکستان نیز از به رسمیت شناختن حکومت کنونی طالبان خودداری کرده است.

حکومت طالبان همچنین مثل بیشتر حکومت‌های گذشته افغانستان «خط دیورند» را به عنوان مرز میان دو کشور به رسمیت نمی‌شناسد.

مناطق قبیله‌ای پاکستان در نزدیک مرز با افغانستان از اصلی‌ترین پایگاه‌های طالبان پاکستانی به شمار می‌رود و کم نیستند کسانی در لایه‌های وسطی طالبان افغانستان که با طالبان پاکستانی همدلی دارند و این پایگاه‌ها را جز خاک افغانستان می‌دانند.

ظاهرا اسلام آباد هم مثل کشورهای دیگر به رسمیت شناختن حکومت طالبان را موکول به یک سلسله شرایط از جمله تشکیل «حکومت فراگیر و عملی کردن مواد توافقنامه دوحه» کرده است.

اما اختلافات بر سر فعالیت طالبان پاکستانی و تاکید پیوسته اسلام آباد بر امن ساختن مرزها با افغانستان نشان می‌دهد که پاکستان در پی حل اساسی مشکلات مرزی‌اش با افغانستان است.

به نظر می‌رسد پاکستان حاضر نیست حکومتی را در کابل به رسمیت بشناسد که «خط دیورند» را به عنوان مرز میان دو کشور به رسمیت نشناسد.