اشک‌ها و لبخند‌ها؛ نگاهی به ۲۱ دوره جام جهانی

در این کنگره، تصمیم بر آن شد که اروگوئه قهرمان فوتبال المپیک ۱۹۲۴، در سال بعد به مناسبت صدمین سالگرد استقلال خود، میزبان نخستین دوره جام جهانی فوتبال باشد.

جام جهانی ۱۹۳۰ در ۱۳ ژوئیه در مونته ویدئو آغاز شد و کمی بیش از دو هفته به طول انجامید. نزدیک به ۵۰۰ هزار نفر برای دیدن این بازی‌ها به ورزشگاه‎ها رفتند.

در این دوره بازی‌ها فقط سیزده تیم شرکت کردند که عمده آنها را تیم‌های آمریکای جنوبی تشکیل می‎دادند. از اروپا فقط تیم‌های بلژیک، یوگسلاوی، رومانی و فرانسه توانستند در بازی‌ها حضور یابند.

بازی‌ها در چهار گروه مختلف برگزار شد که تیم‌های ایالات متحده، آرژانتین، یوگسلاوی و اروگوئه به عنوان تیم‌های نخست چهار گروه به مرحله نیمه نهایی راه یافتند.

ایالات متحده که در دوره‎های بعدی حضور ضعیفی در جام جهانی داشت و حتی برای بیش از ۳۰ سال نتوانست حتی به جام جهانی راه یابد، با رسیدن به نیمه نهایی جام ۱۹۳۰ بهترین نتیجه را برای خود در تاریخ جام جهانی ثبت کرد.

بیشتر بخوانید

آرژانتین مقابل آمریکا قرار گرفت و اروگوئه به دیدار یوگسلاوی رفت که هر دو تیم آمریکای جنوبی موفق شدند با نتیجه مشابه ۶ بر یک از سد حریفانشان بگذرند و به فینال بازی‌ها راه یابند.

در بازی فینال اروگوئه موفق شد با نتیجه پرگل ۴ بر ۲ همسایه خود، آرژانتین را شکست دهد و به عنوان نخستین فاتح جام جهانی نام خود را در تاریخ فوتبال جهان ثبت کند.

دومین دوره جام جهانی در اروپا برگزار شد به همین دلیل تیم‌های اروپایی میل بیشتری برای شرکت در این بازی‌ها پیدا کردند.

این بازی‌ها در دوران حکومت دیکتاتوری موسولینی برگزار شد و دولت فاشیستی ایتالیا از این مسابقات برای اهداف سیاسی خود بهره جست؛ درست همانند کاری که دو سال بعد هیتلر در المپیک مونیخ انجام داد.

پس از جام ۱۹۳۰ که تمام تیم‌هایی که خواهان شرکت در جام جهانی بودند توانستند مستقیما و بدون بازی مقدماتی در مرحله نهایی شرکت کنند، جام ۱۹۳۴ نخستین جامی بود که تیم‌ها برای حضور در مرحله نهایی بازی‌ها باید از مرحله مقدماتی می‌گذشتند.

تعداد تیم‌های شرکت کننده در این دوره به ۱۶ تیم رسید که از میان ۳۲ تیم حاضر در مرحله مقدماتی به بازی‌ها راه یافتند.

با وجودیکه تعداد تیم‌ها و بازی‌ها نسبت به دوره پیشین بیشتر بود، اما تماشاچیان کمتری به دیدن بازی‌ها رفتند. این بازی‌ها در ماه مه آغاز شد و در ژوئن خاتمه یافت.

برخلاف دوره گذشته که غالب شرکت کنندگان را تیم‌های آمریکای جنوبی تشکیل می‌دادند، در این دوره شرکت کنندگان اروپایی اکثریت داشتند. بجز ۱۲ تیم اروپایی، برزیل و آرژانتین از آمریکای جنوبی و ایالات متحده از آمریکای شمالی و مرکزی جزو تیم‌های حاضر در این رقابتها بودند.

تیم شانزدهم این بازی‌ها مصر بود؛ نخستین کشوری که از خارج از این دو قاره به جام جهانی راه می‌یافت.

با حذف تیم‌های برزیل، آرژانتین، آمریکا و مصر در دور نخست که به صورت تک حذفی برگزار شد، هر هشت تیم راه یافته به به مرحله یک چهارم را تیم‌هایی اروپایی تشکیل می‌دادند.

دو تیم ایتالیا و چکسلواکی در فینال مسابقات مقابل هم قرار گرفتند که نتیجه در پایان وقت قانونی یک بر یک شد. در وقت اضافی ایتالیا موفق شد که با زدن یک گل، نخستین فاتح اروپایی جام جهانی باشد.

تیم‌های آلمان و اتریش در بازی رده بندی به مقام‎های سوم و چهارم رسیدند.

آنجلو اسکیاوو (ایتالیا)، اولدریخ نجدلی (چکسلواکی) و ادموند کونن ( آلمان) هر کدام با چهار گل زده در صدر جدول گلزنان این دوره قرار گرفتند.

جام جهانی ۱۹۳۸ یک سال پیش از جنگ جهانی دوم با حضور ۱۵ تیم که از میان ۳۷ تیم به مرحله نهایی راه یافته بودند، در اوایل ژوئن در فرانسه برگزار شد.

بازهم مانند دوره گذشته اغلب تیم‌های شرکت کننده از اروپا بودند. نکته جالب این بازی‌ها این بود که علاوه بر تیم ملی هلند، تیم “هند شرقی هلندی” (اندونزی فعلی) که مستعمره هلند به شمار می‌رفت نیز در بازی‌ها حضور داشت.

اروگوئه و آرژانتین به نشانه اعتراض به‌خاطر میزبانی مجدد اروپا، از حضور در این بازیها سر باز زدند که با این اقدام، کار را برای تیم‌های اروپایی آسان کردند.

از قاره آمریکا فقط برزیل و کوبا در این دوره حضور داشتند که برزیل توانست تا نیمه نهایی صعود کند که در آن مرحله مغلوب ایتالیا شد.

برای نخستین بار در تاریخ جام جهانی قهرمان دوره گذشته (ایتالیا) و میزبان بازی‌ها (فرانسه) بدون برگزاری بازی‌ها مقدماتی به مرحله نهایی راه یافتند.

حق حضور مستقیم که تا جام ۲۰۰۲ به هر دو تیم دارنده عنوان قهرمانی و میزبان داده می‌شد، برای جام ۲۰۰۶ فقط به میزبان مسابقات تعلق گرفت.

ایتالیا، قهرمان دوره پیش و مجارستان در بازی فینال مقابل هم قرار گرفتند که این بازی با نتیجه ۴ بر ۲ به سود ایتالیا پایان یافت. با این ترتیب ایتالیا نخستین تیمی بود که دو بار جام را به خانه برد.

لئونیداس دا سیلوا برزیلی با ۸ گل زده در ۴ بازی بهترین گلزن مسابقات شد. این آخرین جام جهانی بود که پیش از جنگ جهانی دوم برگزار می‌شد که با شروع جنگ جهانی ۱۲ سال (۱۹۳۸ تا ۱۹۵۰) وقفه بین دو دوره جام جهانی افتاد.

با آنکه جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ پایان یافت اما نخستین دوره جام جهانی پس از جنگ تا سال ۱۹۵۰ برگزار نشد.

این بار برزیل دومین کشور از آمریکای جنوبی بود که میزبان جام جهانی می‌شد. برزیل که اکنون با داشتن پنج عنوان قهرمانی، پر افتخارترین تیم تاریخ جام جهانی است، در این بازی‌ها نتوانست از مزیت میزبانی بهره جوید و حسرت به‎دست آوردن عنوان قهرمانی جام جهانی را تا ۸ سال بعد در دل نگه داشت.

سیستم این دوره نسبت به دوره‎های قبل تغییر کرده بود. در دور مقدماتی ۱۳ تیم شرکت کننده در چهار گروه بازی کردند که تیم‌های نخست گروه‎ها به فینال راه یافتند.

در این مرحله چهار تیم سوئد، اروگوئه، اسپانیا و برزیل در فینال در یک گروه قرار گرفتند که اروگوئه با به‎دست آوردن بیشترین امتیاز از مجموع سه بازی در صدر گروه قرار گرفت و به عنوان قهرمان این دوره شناخته شد و تیم‌های برزیل، سوئد و اسپانیا به ترتیب دوم تا چهارم شدند.

تیم‌های بریتانیایی (ولز، انگلستان، ایرلند، اسکاتلند) پس از اینکه در سال ۱۹۲۹ به علت نپرداختن حقوق بازیکنان آماتور از فیفا اخراج شده بودند، پس از ۲۱ سال دوباره به عضویت فیفا در آمدند.

انگلستان با حضور در جام ۱۹۵۰ نخستین تیم بریتانیایی بود که در جام جهانی حضور می‌یافت.

اسکاتلند دیگر تیم بریتانیایی بود که به مرحله نهایی راه یافته بود، اما مسئولان فوتبال اسکاتلند شرط ورود تیمشان را به‌دست آوردن عنوان قهرمانی بریتانیا اعلام کرده بودند که با شکستی که در مقابل انگلستان در مسابقات قهرمانی بریتانیا پذیرفتند، از حضور در مرحله نهایی جام جهانی صرف نظر کردند.

همچنین تیم ملی هند با وجود به دست آوردن شرایط حضور در جام جهانی، به علت اینکه فیفا نپذیرفت بازیکنان این تیم با پای پرهنه در بازی‌ها حضور یابند، از این مسابقات کنار گذاشته شد. بدین ترتیب جام ۱۹۵۰ با ۱۳ تیم آغاز شد.

تعداد تماشاچیان این دوره به بیشترین حد نصاب خود رسید و برای نخستین بار در تاریخ جام جهانی از رقم یک میلیون نفر گذشت، رکوردی که تا جام جهانی ۱۹۶۶ شکسته نشد.

برای این بازی‌ها بزرگترین ورزشگاه جهان با ظرفیت ۲۲۰ هزار نفر در شهر ریودو ژانیرو ساخته شد. آمار غیر رسمی حاکی از آن است که ورزشگاه ماراکانا در بازی اروگوئه – برزیل در فینال مسابقات میزبان حدود ۲۰۰ هزار نفر بوده است که این رقم همچنان دست نخورده باقی مانده است.

پرگل‌ترین مسابقه این دوره، بازی بین دو تیم اروگوئه و بولیوی بود که ۸ بر صفر به سود اروگوئه پایان یافت. مارکوس ادمیر از برزیل با به ثمر رساندن ۶ گل در ۷ بازی بهترین گلزن این دوره شناخته شد.

باز هم در مسابقات سال ۱۹۵۴ تغییراتی در سیستم بازی‌ها داده شد. بازی‌های این دوره مانند دوره‌های اخیر جام جهانی، به صورت گروهی در دور مقدماتی و تک حذفی در مرحله بعدی برگزار شد.

تیم‌ها در دور مقدماتی در گروه‎های چهارتایی تقسیم شدند که دو تیم نخست هر گروه به مرحله یک چهارم نهایی راه یافتند.

در این دوره از ۴۵ تیمی که در مرحله انتخابی به میدان رفتند، ۱۶ تیم به جام جهانی راه یافتند.

تیم‌های ترکیه، کره جنوبی و اسکاتلند برای نخستین بار در این بازیها حضور پیدا کردند.

آلمان غربی پس از پایان جنگ جهانی و جدا شدن از آلمان شرقی برای نخستین بار به بازی‌ها می‌آمد.

کره جنوبی نخستین تیم آسیایی بود که در جام جهانی بازی می‌کرد. این تیم هشت بار دیگر به جام جهانی راه یافت که از این نظر در میان دیگر تیم‌های آسیایی رکورددار است.

پیش بینی می‌شد که مجارستان با توجه به قهرمانی‌اش در المپیک ۱۹۵۲ هلسینکی و شکست ناپذیری‌اش در ۲۸ بازی بین المللی پیوسته، بدون دردسر به قهرمانی برسد.

این تیم با داشتن ستارگانی چون پوشکاش، کوچیش و بوژیک با قدرت تمام و شکست‎های سنگینی که بر تیم‌های کره جنوبی (۰-۹) و آلمان غربی (۳-۸) تحمیل کرد، با زدن ۱۷ گل زده در دو بازی به عنوان نخستین تیم از گروه خود صعود کرد.

این تیم در مراحل بعدی با پیروزی بر برزیل و اروگوئه با اقتدار کامل به فینال راه یافت و در مقابل همگروه دور مقدماتی اش آلمان غربی قرار گرفت.

آلمان غربی که پس از مجارستان به عنوان تیم دوم به یک چهارم نهایی صعود کرده بود، برای نخستین بار در جام جهانی حضور می‌یافت.

این دو تیم در بازی فینال مقابل هم قرار گرفتند و با اینکه مجارستان ۸ بر ۳ در دور مقدماتی آلمان غربی را شکست داده بود، در بازی فینال با نتیجه ۳ بر ۲ مغلوب آلمان غربی شد و آلمان غربی در نخستین تجربه حضورش در جام جهانی قهرمان شد.

این تیم که تا سال ۱۹۹۰ با عنوان آلمان غربی یا جمهوری فدرال آلمان از سال ۱۹۵۴ بدون وقفه در جام جهانی شرکت داشت، در مجموع چهار بار عنوان قهرمانی جام جهانی را به‌دست آورده است.

از سال ۱۹۹۰ به بعد، پس از اتحاد آلمان شرقی و آلمان غربی این دو تیم تحت عنوان تیم ملی آلمان پا به میادین بین المللی گذاشتند.

بازی‌های ۱۹۵۴ سوئیس با ۱۴۰ گلی که رد و بدل شد، پرگل ترین دوره این مسابقات از ابتدا تا جام ۱۹۸۲ اسپانیا بود. با توجه به تعداد کمتر تیم‌ها و مسابقات ( ۱۶ تیم و ۲۶ بازی) نسبت به جام اسپانیا (۲۴ تیم و ۵۲ بازی) این جام با متوسط ۵.۴ گل در هر بازی، پر گل‌ترین دوره تاریخ جام جهانی بوده است.

ساندور کوچیش با ۱۱ گل زده در صدر جدول گلزنان این دوره جای گرفت.

این آخرین دوره مسابقات بود که ژول ریمه، بنیانگذار جام جهانی در آن حضور داشت. ژول ریمه ۳۳ سال رئیس فیفا بود، دو سال بعد در سن ۸۳ سالگی در گذشت.

مجسمه جام جهانی تا سال ۱۹۷۰ با شکلی متفاوت با شکل امروزی جام ژول ریمه نام داشت که برزیل با قهرمانی در سال ۱۹۷۰ به عنوان نخستین تیمی که سه بار جام ژول ریمه را به دست آورده، برای همیشه این جام را به خانه برد.

برای بار دوم در تاریخ جام جهانی، اروپا دو دوره متوالی برای میزبانی برگزاری بازی‌ها برگزیده شد.

این جام قطعا یکی از خاطره انگیزترین دوره‎های جام جهانی برای برزیل است. این تیم که در تمام دوره‎های پیش از ۱۹۵۸ شرکت کرده بود، بهترین نتیجه‌ای که به‌دست آورده بود، نایب قهرمانی سال ۱۹۵۰ بود.

درخشش برزیل در جام سرآغازی بود برای موفقیت‎های بعد این تیم. برزیل تنها تیم جهان است که در تمام ۲۱ دوره جام جهانی حضور داشته و با ۵ قهرمانی و بیشترین پیروزی و امتیاز همچنان پر افتخارترین تیم ملی این مسابقات است.

جام ۱۹۵۸ سوئد، میدان درخشیدن ستارگانی چون ژوست فانتن، بابی چارلتون و گارینشا بود. اما در این دوره بدون شک نام بازیکن افسانه‌ای تاریخ فوتبال جهان پیش از همه به ذهن‎ها خطور می‌کند؛ ستاره ۱۷ ساله تیم ملی برزیل “پله”.

۱۶ تیم از از میان ۵۵ تیم مرحله انتخابی به بازی‌ها راه پیدا کردند که تیم‌های ایرلند شمالی، ولز و اتحاد جماهیر شوروی نخستین تجربه حضور خود در جام را آزمودند.

چهار تیم برزیل، آلمان غربی، فرانسه و سوئد با شکست حریفان خود به مرحله نیمه نهایی راه یافتند.

در این مرحله برزیل مقابل فرانسه‌ای قرار گرفت که با ۱۵ گل زده بهترین خط حمله جام را در خدمت داشت. این بازی با نتیجه پرگل ۵ بر ۲ به سود برزیل خاتمه یافت و برزیل به بازی فینال رسید.

در بازی دیگر نیمه نهایی آلمان غربی، مدافع قهرمانی در مقابل سوئد که از مزیت میزبانی بهره می‌جست، قرار گرفت که این بازی با نتیجه ۳ بر ۱ به سود میزبان تمام شد.

برزیل با ستارگانی چون پله، ماریو زاگالو ( که بعدها در سال ۱۹۷۰ در نقش مربی برزیل را به قهرمانی رساند) واوا و گارنیشا مقابل سوئد قرار گرفت که برای نخستین بار به فینال جام می‌رسید.

برزیل این بازی را نیز مانند بازی نیمه نهایی با نتیجه ۵ بر ۲ از آن خود کرد و پس از ۲۸ سال از آغاز جام جهانی و حضور در شش دوره برای نخستین بار این جام را به خانه برد.

در بازی فینال پله ستاره نوجوان برزیل دو گل، واوا دو گل و ماریو زاگالو یک گل برای برزیل به ثمر رساندند.

ژوست فانتن فرانسوی با ۱۳ گل زده در این بازی‌ها نام خود را به عنوان بهترین گلزن تمام ادوار جام جهانی در تاریخ فوتبال جهان ثبت کرد.

این تنها دوره‌ای بوده که یک تیم غیر اروپایی در مسابقاتی که در اروپا برگزار می‌شد، موفق به فتح عنوان قهرمانی شد.

اقتدار برزیل در جام ۱۹۶۲ شیلی با درخشش مجدد گارینشا، واوا و پله ادامه یافت.

برزیل این بار از این مزیت برخوردار بود که در آمریکای جنوبی به میدان می‌رفت؛ جاییکه تجربه ثابت کرده تیم‌های اروپایی معمولا نسبت به بازی‌های داخل اروپا ضعیفتر ظاهر می‌شوند.

۵۶ تیم در مرحله انتخابی حضور داشتند که ۱۶ تیم با مرحله نهایی راه یافتند. ۶ تیم از آمریکای جنوبی و ۱۰ تیم اروپایی تیم حاضر در این دوره بودند. هیچ تیمی از آفریقا و آسیا در این دوره حضور نداشت.

کلمبیا و بلغارستان نخستین حضور خود را در این دوره تجربه کردند و تیم‌های با تجربه‌ای چون ایتالیا، آرژانتین و اروگوئه در دور مقدماتی حذف شدند.

دو تیم از اروپا (یوگسلاوی و چکسلواکی) و دو تیم از آمریکای لاتین (برزیل و شیلی) به مرحله نیمه نهایی راه یافتند.

چکسلواکی با نتیجه ۳ بر ۱ یوگسلاوی را شکست و برزیل (مدافع عنوان قهرمانی) مقابل شیلی (میزبان بازی‌ها) قرار گرفت که این بازی با نتیجه ۴ بر ۲ به سود برزیل پایان یافت.

در بازی فینال برزیل با نتیجه ۳ بر ۱ چکسلواکی را شکست داد و برای دومین دوره پیاپی به عنوان قهرمانی جام دست یافت.

پله که در جام پیشین ستاره بازی‌ها بود، در این دوره پس از اینکه در بازی دوم آسیب دید، چهار بازی دیگر را از روی نیکمت ذخیره‎ها دنبال کرد. او در این دوره فقط یک گل به ثمر رساند.

دراژن یرکوویچ از یوگسلاوی با ۶ گل زده بهترین گلزن شد.

جام جهانی ۱۹۶۶ بالاخره در جایی برگزار شد که به باور برخی‎ها محل تولد فوتبال نوین بوده است. انگلستان که نخستین و قدیمی‌‌ترین فدراسیون فوتبال جهان را دارد، در حالی میزبان این مسابقات شد که پیشتر در بازی‌های جام جهانی چندان خوش ندرخشیده بود.

تعداد تیم‌های شرکت کننده در مرحله انتخابی برای این دوره به ۷۴ تیم افزایش یافت. ۱۰ تیم اروپایی، ۵ تیم از آمریکای جنوبی و یک تیم از آسیا شرکت کنندگان این دوره را تشکیل می‌دادند.

دو تیم تازه وارد پرتغال و کره شمالی شگفتی سازان این جام بودند. پرتغال با اوزه بیو، بازیکن افسانه ای‌اش که در این بازی‌ها ۹ گل به ثمر رساند تا مرحله نیمه نهایی بالا آمد، و کره شمالی به عنوان تیم دوم گروه خود به یک چهارم نهایی صعود کرد که در این مرحله مقابل پرتغال قرار گرفت.

بازی این دو تیم یکی از مشهورترین بازی‌های تاریخ جام جهانی، کره شمالی در یک بازی توفانی در ۲۵ دقیقه نخست ۳ بر صفر از پرتغال پیش افتاد. همه کار پرتغال را تمام شده می‌دانستند که این تیم با چهار گل پی در پی اوزه بیوی موزامبیکی تبار و تک گل ژوزه آگوستو خواب خوش کره شمالی را بر هم زد.

اما از عجیب ترین اتفاق‎های این دوره حذف برزیل، مدافع قهرمانی دور مقدماتی بازی‎ها بود.

برزیل با داشتن مجموعه‌ای از ستارگانی چون پله، گارینشا، جرزینیو و تستائو با دو شکست ۳ بر ۱ در مقابل مجارستان و پرتغال و یک برد مقابل بلغارستان حتی نتوانست از گروه خود صعود کند و شکستی را تجربه کرد که شاید فقط باخت ۷-۱ مقابل آلمان در سال ۲۰۱۴ از آن تلخ‌تر بود.

در مقابل انگلستان با در اختیار داشتن بازیکنانی چون بابی مور، برادران چارلتون و جف هرست خاطره انگیزترین جام را برای هوادارانش ثبت کرد.

چهار تیم اروپایی انگلستان، آلمان غربی، پرتغال و اتحاد جماهیر شوروی به مرحله نیمه نهایی یافتند که آلمان غربی و انگلستان هر دو با نتیجه مشابه ۲ بر۱ موفق شدند به ترتیب شوروی و پرتغال را از پیش روی بردارند و به فینال مسابقات برسند.

در بازی فینال دو تیم در پایان وقت قانونی دو بر دو مساوی شدند، اما در وقت اضافی، جف هرست که در وقت قانونی یکی از گلهای انگلستان را به ثمر رسانده بود، با وارد کردن دو گل دیگر نتیجه را به ۴ بر ۲ تغییر داد و با این حساب انگلستان برای نخستین به جام جهانی دست یافت.

در بازی رده بندی که بین پرتغال و شوروی برگزار شد، پرتغال ۲ بر ۱ از سد حریف خود گذشت و به مقام سوم دست یافت و اوزه بیو در این بازی با زدن نهمین گل خود در این مسابقات به عنوان گلزن برتر جام شناخته شد.

برای نخستین بار جام جهانی در آمریکای مرکزی برگزار می‌شد. ۷۵ تیم در مرحله انتخابی بازی کردند.

این دوره بدون حضور تیم‌هایی چون فرانسه، آرژانتین، فرانسه، مجارستان، اسپانیا برگزار شد در مقابل اسرائیل، ال‎سالوادور و مراکش در نخستین حضورشان در جام جهانی به میدان رفتند.

اسرائیل که دیگر هیچگاه نتواست به جام جهانی راه یابد آن زمان تیم آسیایی محسوب می‌شد که بعدها به عضویت فدراسیون فوتبال اروپا، یوفا در آمد.

برزیل با در اختیار داشتن پله، ریوه لینو، کارلوس آلبرتو پریرا، تستائو و جرزینیو به مکزیک آمده بود تا شکست سخت دوره پیش را جبران کند. این تیم با مدیریت ماریو زاگالو با سه برد از گروه خود صعود کرد و با شکست دو تیم از آمریکای لاتین (پرو و اروگوئه ) در مراحل بعدی به فینال رسید.

ایتالیا نیز برای رسیدن به فینال، پس از صعود از گروهش مکزیک، میزبان بازی‌ها و آلمان غربی را شکست داد.

ایتالیا و برزیل در بازی فینال در حالی مقابل هم قرار می‌گرفتند که تیم برنده به سومین عنوان قهرمانی خود دست می‌یافت و می‌توانست برای همیشه جام ژول ریمه را به خانه ببرد.

این بازی در نیمه نخست با نتیجه یک بر یک به تساوی انجامید گلهای این نیمه را پله برای برزیل و بونینسینا برای ایتالیا به ثمر رساندند. اما در نیمه دوم برزیل در بیست دقیقه سه گل توسط گرسون، جرزینیو و کارلوس آلبرتو پریرا به ثمر رساند و به عنوان نخستین تیمی که سه بار قهرمان جام جهانی شده جام ژول ریمه را برای همیشه به خانه برد.

زاگالو نیز نخستین کسی شد که به عنوان بازیکن و بعد مربی قهرمان جام شد.

گرد مولر از آلمان غربی با ۱۰ گل زده بهترین گلزن جام شناخته شد. این دوره چهارمین و آخرین جام جهانی بود که پله در آن حضور می‌یافت.

مرحله انتخابی برای جام دهم، آخرین باری بود که تعداد تیم‌های خواهان حضور در جام جهانی دو رقمی (۹۹ تیم) بود. فرانسه، اسپانیا و انگلستان غایبان بزرگ این جام بودند.

جمهوری دمکراتیک کنگو (زئیر)، آلمان شرقی، ‎هائیتی و استرالیا (از آسیا) برای نخستین بار به جام جهانی می‌آمدند.

آلمان شرقی که با آلمان غربی همگروه بود، موفق شد همسایه و رقیب غربی، خود را یک بر صفر در مقابل چشمان ده‎ها هزار هوادار آلمان غربی شکست دهد. این نخستین رویارویی این دو تیم در تاریخ جام جهانی بود.

سیستم برگزاری بازی‌های بار دیگر در این جام تغییر کرد بدین شکل که شانزده تیم حاضر در ۴ گروه ۴ تیمی بازی کردند که تیم‌های اول و دوم هر گروه به دور بعد راه یافتند.

تیم‌های راه یافته به دور بعد دوباره در دو گروه چهار تیمی تقسیم شدند که دو تیم نخست دو گروه مستقیما به فینال و دو تیم دوم به بازی رده بندی راه یافتند.

آلمان غربی، میزبان مسابقات و هلند به فینال رفتند و برزیل و لهستان برای بازی رده بندی مقابل هم قرار گرفتند.

بازی رده‌بندی با پیروزی یک بر صفر لهستان پایان یافت و برزیل، قهرمان دوره پیش نتوانست با ستارگان بجا مانده از جام ۱۹۷۰ به مقامی بهتر از چهارمی دست یابد.

بازی فینال با حضور بیش از ۷۵ هزار نفر در استادیوم المپیک مونیخ برگزار شد. این بازی نبرد ستارگان بود. آلمان غربی با مجموعه‌ای از بهترین بازیکنان تاریخ فوتبال خود چون سپ مایر، فرانتس بکن باوئر، برتی فوگتس، پل برایتنر، گرد مولر، ولفگانگ اوورات، راینر بونهوف و اولی هوینس در مقابل هلندی قرار گرفت که از مثلث طلایی یوهان کرویف، ران رینسن برینک و جانی رپ بهره می‌گرفت.

در ثانیه‎های نخست بازی یک پنالتی به سود هلند گرفته شد که یوهان نیسکنس آن را به گل تبدیل کرد و یکی از سریعترین گلهای تاریخ جام جهانی را رقم زد.

اما آلمان با دو گل برایتنر و گرد مولر از هلند پیش افتاد و برای دومین به جام جهانی دست یافت. گرتزگورتز لاتو از لهستان با ۷ گل، گلزن برتر شد و یوهان کرویف از سوی فیفا به عنوان بهترین جام برگزیده شد.

گرد مولر چهاردهمین گل جام جهانی خود را در بازی فینال به ثمر رساند (۱۰ گل در سال ۱۹۷۰ و ۴ گل در سال ۱۹۷۴) و با این حساب با یک گل بیشتر، ژوست فانتن ۱۳ گله (در یک دوره جام جهانی) را پشت سر گذاشت.

تیم ملی ایران برای نخستین بار در مرحله انتخابی برای ورود به جام جهانی شرکت کرد که در بازی پلی -آف مغلوب استرالیا شد و از راه یافتن به جام جهانی بازماند.

این جام زمانی برگزار شد که در کشور میزبان یک دولت نظامی دیکتاتور حکمرانی می‌کرد. اعتراضات گسترده مردم آرژانتین در زمان برگزاری بازی‌ها در گوشه و کنار کشور دیده می‌شد.

تعداد شرکت کنندگان مرحله انتخابی در این دوره برای نخستین بار از عدد ۱۰۰ گذشت. دو تیم ایران و تونس به عنوان نمایندگان آسیا و آفریقا برای نخستین بار به جام جهانی راه پیدا کردند.

ایران که در دور نخست مرحله انتخابی سوریه و عربستان سعودی را شکست داده بود، در دور دوم مرحله انتخابی آسیا – اقیانوسیه با هنگ کنگ، کره جنوبی و استرالیا هم گروه شد که به عنوان تیم اول این گروه برای نخستین بار به جام جهانی راه یافت.

دو شکست مقابل هلند و پرو و یک تساوی با اسکاتلند، ۲ گل زده (ایرج دانایی فر و حسن روشن)، ۸ گل خورده و یک امتیاز نتیجه سفر ایران به آرژانتین بود.

مرحله نیمه نهایی این دوره از بازی‌ها نیز مانند مسابقات دوره پیش به صورت گروهی انجام شد و تیم‌های آرژانتین و هلند به عنوان سرگروه‎های دو گروه به فینال رسیدند و برزیل و ایتالیا به دو عنوان دو تیم دوم گروه‌ها بازی رده بندی را برگزار کردند.

هلند که دو بار پیاپی به فینال می‌رسید تقریبا همان ترکیب سال ۱۹۷۴ خود را حفظ کرده بود با این تفاوت که دیگر یوهان کرویف، ستاره خود را در اختیار نداشت.

در مقابل هلند تیم جوان و ناشناخته آرژانتین قرار داشت که پس از نخستین دوره جام جهانی دیگر نتوانسته بود به فینال راه یابد.

با نتیجه نسبتا ضعیفی که این تیم در دور مقدماتی بدست آورده بود و راهیابی مستقیمش به جام با استفاده از حق میزبانی، دستیابی‌اش به فینال برای بسیاری دور از انتظار بود. هر چند نمایش بازیکنانی چون دانیل پاسارلا (کاپیتان)، دانیل برتونی، ماریو کمپس و اسوالدو آردیلس در بازی‌های مرحله نیمه نهایی چهره دیگری به تیم آرژانتین داد.

مسابقه فینال در پایان وقت قانونی یک بر یک به تساوی رسید، اما دو گل آرژانتین در وقت اضافی بار دیگر آرزوهای هلند را برای فتح جام جهانی نقش بر آب کرد و آرژانتین پس از اروگوئه و برزیل، سومین کشور آمریکای لاتین بود که به جام جهانی دست می‌یافت.

در این دوره برزیل سوم و ایتالیا چهارم شد. ماریو کمپس با ۶ گل که دو تای آنها را در بازی فینال به ثمر رسانده بود در صدر جدول بهترین گلزنان جام ایستاد.

این دوره را می‌توان جام ستاره‎ها نامید؛ موجی از ستاره‎های جوان و بهترین بازیکنان دهه ۱۹۸۰ نامشان در این دوره بر سرزبان‌های افتاد. زیکو، سوکراتس (برزیل)، دیه گو مارادونا (آرژانتین)، پائولو روسی و دینو زوف (ایتالیا)، کارل‎هاینس رومنینگه، لوتار ماتئوس و‎هارولد شوماخر (آلمان غربی) و ژان تیگانا و میشل پلاتینی (فرانسه) …

در این دوره برای نخستین بار تعداد تیم‌های شرکت کننده در جام جهانی به ۲۴ تیم رسید. سهمیه آفریقا به دو تیم افزایش یافت و از هر دو منطقه آسیا و اقیانوسیه یک تیم به جام جهانی راه یافتند.

تیم‌های کامرون، الجزایر، کویت، نیوزیلند و هندوراس برای نخستین بار به بازی‌ها راه یافتند. غایب بزرگ این بازی‌ها هلند، نایب قهرمان دو دوره گذشته بود.

تیم‌های حاضر در ۶ گروه چهار تیمی تقسیم شدند که دو تیم اول هر گروه صعود کردند. دوازده تیم راه یافته به مرحله بعدی در ۴ گروه سه تیمی بازی کردند که تیم‌های نخست هر گروه به مرحله نیمه نهایی راه یافتند.

در مرحله نیمه نهایی تیم‌های فرانسه و آلمان غربی و در بازی دیگر ایتالیا و لهستان مقابل هم قرار گرفتند.

بازی دو تیم فرانسه و آلمان غربی پس از ۱۲۰ دقیقه با نتیجه ۳ بر ۳ به تساوی کشید که آلمان غربی موفق شد فرانسه را در ضربات پنالتی شکست دهد و به فینال راه یابد.

دیدار دو تیم ایتالیا و لهستان با دو گل پائولو روسی به سود ایتالیا پایان یافت و این تیم حریف آلمان غربی در فینال جام ۱۹۸۲ شناخته شد.

ایتالیا که پس از جنگ جهانی دوم دیگر نتواسته به مقام قهرمانی جام دست یابد، به دیدار آلمان غربی رفت که آن هم مانند حریفش برای رسیدن به سومین جام به پیروزی در بازی فینال امید داشت.

ایتالیا بازی در فینال که در استادیوم برنابوی مادرید برگزار می‌شد تا دقیقه ۸۰ با سه گل پائولو روسی، مارکو تاردلی و الساندرو آلتوبلی از آلمان غربی پیش افتاد و آلمان غربی فقط توانست یکی از سه گل را که پل برایتنر زد در دقیقه ۸۳ جبران کند.

ایتالیا با این پیروزی پس از ۴۴ سال به قهرمانی جام رسید و پس از برزیل دومین تیمی بود که سه بار قهرمان جام می‌شد.

پائولو روسی گلزن شماره یک ایتالیا در این بازی‌ها علاوه بر اینکه با ۷ گل زده بهترین گلزن شد، از سوی فیفا نیز به عنوان برترین بازیکن جام معرفی شد.

مکزیک نخستین کشور جهان است که دو بار میزبانی برگزاری بازی‌های جام جهانی را بر عهده می‌گیرد. شانزده سال پس از جام ۱۹۷۰ که برزیل فاتح آن بود، بار دیگر جام جهانی در مکزیک برگزار شد. کمی پیش از آغاز بازی‌ها زلزله‌ای در مکزیکوسیتی، پایتخت مکزیک جان هزاران نفر را گرفت.

۱۲۱ کشور عضو فیفا برای ورود به جام سیزدهم در دور مقدماتی به رقابت پرداختند که ۲۴ تیم موفق به سفر به مکزیک شدند. عراق، کانادا و دانمارک برای نخستین بار به جام جهانی راه یافتند.

سیستم بازی‌ها بار دیگر تغییر پیدا کرد. بدین صورت که ۲۴ تیم به ۶ گروه چهار تیمی تقسیم شدند که از چهار گروه سه تیم اول و از دو گروه دو تیم اول به مرحله بعدی راه پیدا کردند. ۱۶ تیم صعود کرده در مرحله یک هشتم نهایی که برای نخستین بار در تاریخ جام جهانی برگزار می‌شد، مقابل هم قرار گرفتند.

در این دوره مجموعه‌ای از بهترین بازیکنان فوتبال جهان حضور داشتند. بسیاری از آنها بازماندگان جام ۸۲ بودند که در این جام به اوج خود رسیده بودند.

اما بدون شک ستاره این بازی‌ها که بسیاری از کارشناسان ورزشی او را در کنار پله، بهترین بازیکن تاریخ فوتبال جهان می‌دانند، دیه گو مارادونا، کاپیتان ۲۶ ساله آرژانتین بود که برای رسیدن تیمش به فینال بازی‌ها نقش مهمی داشت.

شگفتی سازان این بازی‌ها دانمارک و مراکش بودند که دانمارک در اولین حضورش در جام جهانی با شکست دادن سه تیم پر سابقه آلمان غربی، اسکاتلند و اروگوئه به عنوان نخستین تیم گروهش صعود کرد؛ هر چند در یک هشتم نهایی در یک بازی پرگل (۵ بر ۱) مغلوب اسپانیا شد.

مراکش نیز با دو تساوی مقابل لهستان و انگلستان و یک برد مقابل پرتغال صدرنشین گروهش شد.

در مرحله یک هشتم نهایی تیم‌های برزیل، آرژانتین، آلمان غربی، مکزیک، اسپانیا، انگلستان، فرانسه، بلژیک با شکست دادن حریفان شان به یک چهارم نهایی صعود کردند.

در طول سالهای گذشته از دو بازی از چهار بازی این مرحله همواره از مشهورترین و ماندگارترین بازی‌های جام جهانی یاد می‌شود.

فرانسه و برزیل در یکی از مهیج ترین بازی‌های تاریخ فوتبال جهان مقابل هم قرار گرفتند. برزیل ستارگانی چون زیکو، سوکراتس، کاره‌کا و مولر را در اختیار داشت و از آن طرف فرانسه با بازیکنانی چون میشل پلاتینی، ژان تیگانا و لویی فرناندز به میدان رفت.

بازی در ۹۰ دقیقه قانونی با گلهای کاره‌کا و پلاتینی ۱-۱ تمام شد و پس از ۳۰ دقیقه وقت اضافی بدون گل به ضربات پنالتی انجامید. در طول بازی یک پنالتی به سود برزیل گرفته شد که ژول باتس، دروازه بان فرانسه توانست این ضربه پنالتی را که زیکو زد، مهار کند.

فرانسه نهایتا این بازی را با ضربات بیشتری که نسبت به برزیل به گل تبدیل کرد، از آن خود کرد و به نیمه نهایی راه پیدا کرد.

در مسابقه دیگری در این مرحله آرژانتین و انگلستان مقابل هم قرار گرفتند. این بازی با دوگل مارادونا به سود آرژانتین پایان یافت؛ دو گلی که هرکدام در نوع خود پدیده‌ای در جام جهانی محسوب می‌شود.

در نیمه دوم مارادونا توپی که رو سرش فرستاده شد را به گل نخست آرژانتین تبدیل کرد.

بازیکنان انگلیسی معتقد بودند که مارادونا این گل را با ضربه دستش به ثمر رسانده که داور نظری مخالف داشت و رأی بر صحت گل داد.

سالها بعد مارادونا که مدتها این ادعا را رد می‌کرد، اعتراف کرد که این توپ را با دستش زده، اما مدعی شد که این “دست خدا” بوده که آن ضربه را به گل تبدیل کرد.

سه دقیقه بعد از این گل، مارادونا پس از گذر از ۸ بازیکن انگلیسی گلی دیگری به ثمر رساند و آرژانتین به نیمه نهایی صعود کرد. در سال ۲۰۰۲ در یک رای گیری، گل دوم مارادونا به عنوان “گل قرن بیستم” انتخاب شد.

در دو بازی دیگر یک چهارم نهایی، آلمان غربی، مکزیک و بلژیک، اسپانیا را شکست داد که نتیجه پایانی هر دو بازی در ضربات پنالتی مشخص شد.

در نیمه نهایی مانند سال ۱۹۸۲ فرانسه بار دیگر مغلوب آلمان غربی شد و از رسیدن به فینال باز ماند. آرژانتین هم مقابل بلژیک پیروز شد.

بازی فینال که در ورزشگاه آزتک برگزار می‌شد با نتیجه پر گل ۳ بر ۲ به سود آرژانتین تمام شد و این کشور در ۸ سال برای دومین بار جام را به خانه برد.

در بازی رده بندی فرانسه با پیروزی بر بلژیک به مقام سومی جام دست یافت.

مارادونا از سوی فیفا برترین بازیکن جام لقب گرفت و گری لینه کر انگلیسی با ۶ گل، گلزن برتر مسابقات شد.

پس از مکزیک، ایتالیا دومین کشوری بود که برای دومین بار میزبان برگزاری مسابقات می‌شد.

در میان ۴ دوره‌ای که جام جهانی با ۲۴ تیم برگزار شد (۱۹۹۴-۱۹۸۲) این دوره با ۱۱۵ گل، کم گل ترین دوره محسوب می‌شود و با توجه به نسبت گل به تعداد بازی‌ها ( ۲.۲۱ متوسط گل در بازی) دفاعی ترین دوره تمام تاریخ جام جهانی محسوب می‌شود.

در نیمی از شانزده مسابقه مراحل یک هشتم نهایی تا فینال برای مشخص شدن تیم برنده، کار به ضربات پنالتی کشید.

این نخستین دوره از بازی‌ها بود که پس از انقلاب ایران بمستقیم از تلویزیون پخش می‌شد. در زمان پخش مستقیم یکی از بازی‌ها ( اسکاتلند- برزیل) وقوع زلزله‌ای مرگبار در منطقه رودبار و منجیل، جان هزاران ایرانی را گرفت.

کاستاریکا، امارات عربی متحده و ایرلند جنوبی تازه واردان این جام بودند. این نخستین جام جهانی پس از فروپاشی بلوک شرق بود و آخرین باری بود که تیم‌های اتحاد جماهیر شوروی، چکسلواکی و جمهوری فدرال آلمان (آلمان غربی) با این عناوین در جام جهانی به میدان رفتند.

آرژانتین مدافع قهرمانی در نخستین مسابقه از این دوره در یک بازی غیر قابل پیش بینی، مغلوب کامرون یکی از دو نماینده آفریقا شد. کامرون که در دور مقدماتی همگروه آرژانتین، رومانی و شوروی بود، به عنوان تیم نخست گروهش صعود کرد و توانست با شکست دادن کلمبیا تا یک چهارم نهایی صعود کند و عنوان شگفتی‎ساز بازی‌ها را نصیب خود کند.

در این گروه آرژانتین به سختی به عنوان تیم سوم پس از کامرون و رومانی از گروهش صعود کرد و با شکست دادن برزیل با تک گل کلودیو کانیجا به یک هشتم نهایی صعود کرد.

این تیم در مرحله‎های بعدی در رویارویی با یوگسلاوی و ایتالیا موفق شد هر دو تیم را در ضربات پنالتی شکست دهد و در کمال ناباوری برای دومین بار پیاپی به فینال رسید.

آرژانتین در تمام بازی‌ها در یک بازی کاملا دفاعی موفق شده بود تنها با پنج گل زده در مجموع بازی‌ها به فینال راه یابد.

اما آلمان غربی، حریف آرژانتین در فینال با ۱۰ گل زده و ۵ امتیاز به عنوان تیم اول از گروهش صعود کرد و با شکست دادن هلند و چکسلواکی توانست به نیمه نهایی راه یابد.

در این مرحله آلمان غربی مقابل انگلستان قرار گرفت که این بازی پس از ۱۲۰ دقیقه به تساوی ۱-۱ انجامید و نتیجه ضربات پنالتی آلمان غربی را به فینال فرستاد.

بازی فینال مانند دوره پیشین، بین آرژانتین و آلمان غربی برگزار شد، اما این بار آرژانتین در مقابل حریف دست و پا بسته عمل می‌کرد. بازی که عمدتا در زمین آرژانتین جریان داشت تا دقایق پایانی بدون گل مانده بود.

در دقیقه ۸۵ خطای مدافع آرژانتین بر روی یورگن کلینزمن، یک پنالتی برای آلمان غربی به ارمغان داشت که آندریاس برمه موفق شد این ضربه را به گل تبدیل کند و آلمان همراه برزیل و ایتالیا با سه بار فتح جام، در لیگ پرافتخارترین‌ها قرار گیرد.

فرانتس بکن باوئر، ستاره فوتبال آلمان مشهور به “قیصر” که در سال ۱۹۷۴ به عنوان کاپیتان آلمان غربی با این تیم قهرمان شده بود، در جام ۱۹۹۰ ایتالیا، در نقش مربی این تیم بار دیگر به این عنوان دست یافت.

در بازی رده بندی ایتالیا، میزبان بازی‌ها با پیروزی ۲ بر۱ در مقابل انگلستان به مقام سوم دست یافت.

سالواتوره اسکیلاچی، مهاجم ایتالیایی که پیش از مسابقات شهرت چندانی نداشت، با ۶ گل زده در صدر جدول بهترین گلزنان جام قرار گرفت. او همچنین بهترین بازیکن هم شناخته شد.

برای نخستین بار در تاریخ جام جهانی تعداد تماشاچیان مسابقات از مرز ۳ میلیون نفر گذشت. این بار جام جهانی در کشوری برگزار می‌شد که فوتبال در مقابل ورزشهای دیگری چون بیسبال، بسکتبال و فوتبال آمریکایی محبوبیت کمتری داشت.

فیفا با توجه به درخشش کامرون در دوره پیشین، سهمیه آفریقا را که دو تیم بود به ۳ تیم افزایش داد. هر چند کامرون در همان دور مقدماتی از گردونه مسابقات حذف شد، اما بازی‌های نیجریه که برای اولین بار به جام جهانی آمده بود، نشان داد که جهش فوتبال آفریقا در چند سال اخیر اتفاقی نبوده است. نیجریه از گروهش بالاتر از آرژانتین، بلغارستان و یونان به مرحله بعدی صعود کرد.

بجز نیجریه، کشورهای عربستان سعودی و یونان دیگر تازه واردان به جام جهانی بودند. تیمی ملی روسیه نیز برای نخستین بار مستقل از دیگر جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی به جام جهانی می‌آمد و آلمان شرقی و آلمان غربی پس از اتحادشان برای نخستین بار در قالب تیم ملی آلمان به میدان آمدند.

نیجریه در یکی از مشکل ترین گروه‎های این دوره بالاتر از تیم‌های بلغارستان، آرژانتین و یونان به عنوان صدرنشین گروه صعود کرد

در این گروه آرژانتین بار دیگر مارادونا، ستاره افسانه‌ای خود را که مدتی بخاطر مصرف مواد مخدر محروم بود، در اختیار داشت. آرژانتین در دو بازی نخست خود در دو مقدماتی پیروز شد، اما پس از اینکه جواب آزمایش مارادونا در خصوص استفاده داروهای نیروزا مثبت در آمد و این بازیکن از ادامه بازی‌ها محروم شد، شیرازه این تیم از هم پاشید.

این تیم در بازی آخرش در دور مقدماتی از بلغارستان شکست خود و به عنوان تیم سوم گروهش در مرحله یک هشتم نهایی مقابل رومانی قرار گرفت که مغلوب هنرنمایی گئورگ‎ هاجی، کاپیتان این تیم و دیگر بازیکنان رومانی شد و از دور رقابتها حذف شد.

در مرحله یک چهارم نهایی بجز برزیل، ۷ تیم دیگر اروپایی بودند، بدین ترتیب تیم‌های اروپایی که هیچگاه خارج از اروپا به جام دست نیافته بودند، شانس شان برای شکستن این طلسم قدیمی هفت به یک بود.

آلمان، ایتالیا، بلغارستان، رومانی، هلند، اسپانیا، سوئد و برزیل هشت تیم برتر این مسابقات بودند.

در این مرحله ایتالیا، برزیل و سوئد به ترتیب اسپانیا، هلند و رومانی را شکست دادند و به نیمه نهایی راه یافتند.

در چهارمین بازی این مرحله آلمان، مدافع عنوان قهرمانی مقابل بلغارستان قرار گرفت که بلغارها موفق شدند با دو گل هریستو استویچکوف و یوردان لچکوف در کمال ناباوری آلمان را شکست دهند و به نیمه نهایی راه یابند.

در نیمه نهایی ایتالیا مقابل بلغارستان پیروز شد و برزیل، سوئد را شکست داد. بار دیگر ایتالیا و برزیل مانند جام ۱۹۷۰ در فینال مقابل هم گرفتند و این بار هرکدام برای دستیابی به چهارمین جام به میدان رفتند.

بازی فینال پس از ۱۲۰ دقیقه بدون گل پایان یافت و برزیل موفق شد در ضربات پنالتی با نتیجه ۳ بر ۲ ایتالیا را شکست دهد و نخستین تیمی شود که چهار بار در جام جهانی به قهرمانی دست می‌یابد. این نخستین بار بود که در بازی فینال، قهرمان جام را ضربات پنالتی پس پایان وقت اضافی مشخص می‌کردند.

در بازی رده بندی سوئد در یک بازی پرگل بلغارستان را شکست داد و به مقام سومی دست یافت.

هریستو استویچکوف کاپیتان تیم بلغارستان و اولگ سالنکو هر کدام با ۶ گل زده به عنوان بهترین گلزنان جام شناخته شدند و فیفا روماریو مهاجم تیم ملی برزیل را به عنوان بازیکن برتر جام معرفی کرد.

در یکی از نادرترین اتفاقات تاریخ فوتبال، آندرس اسکوبار مدافع تیم ملی کلمبیا در بازی مقابل آمریکا گلی را به اشتباه وارد دروازه خودی کرد که منجر به شکست و حذف کلمبیا از بازی‌ها شد. این بازیکن پس از بازگشت به کلمبیا هدف گلوله هوادران افراطی فوتبال قرار گرفت و کشته شد.

جام ۱۹۹۸ نخستین دوره‌ای بود که تعداد تیم‌های شرکت کننده از ۲۴ تیم به ۳۲ تیم افزایش یافت. به همین دلیل سهمیه آسیا نیز به ۴ و ۵ تیم افزایش پیدا کرد. ژاپن، کرواسی، جامائیکا و آفریقای جنوبی برای نخستین بار بخت خود را در جام جهانی آزمایش می‌کردند.

تیم ملی ایران پس از گذر از چندین مسابقه نفس‌گیر در مرحله انتخابی آسیا تقریبا امیدش را از داده بود، چین، کره جنوبی، ژاپن و عربستان سعودی به جام فرانسه راه پیدا کرده بودند و برای ایران فقط یک شانس باقی مانده بود؛ شکست استرالیا.

ایران در بازی رفت میزبان استرالیا بود که این بازی یک بر یک به تساوی کشید. در بازی برگشت ایران با توجه به گل خورده در زمین خود، برای رسیدن به فرانسه، نیاز به برد و یا حداقل یک تساوی دو بر دو به بالا داشت. این بازی که روز هشتم آذر ۱۳۷۶ در ملبورن استرالیا برگزار می‌شد، با تساوی ۲-۲ و صعود ایران پس از ۲۰ سال به جام جهانی به خاطر گل زده بیشتر در خانه حریف، قطعا روزی تاریخی برای هواداران فوتبال ایران بود.

ایران در دور مقدماتی با تیم‌های یوگسلاوی، آلمان و آمریکا هم گروه شد. دو باخت در مقابل تیم‌های یوگسلاوی و آلمان و یک پیروزی مقابل آمریکا نتیجه کار ایران در این جام بود. هرچند ایران نتوانست از گروهش صعود کند، اما موفق شد نتیجه بهتری نسبت به نخستین حضور خود در جام جهانی بدست آورد. حمید استیلی و مهدی مهدوی کیا دو بازیکنی بودند که برای ایران در مقابل آمریکا دو گل به ثمر رساندند.

در این جام تیم‌ها در ۸ گروه ۴ تایی تقسیم شدند که دو تیم نخست هر گروه به دور یک هشتم نهایی راه یافتند. ۱۶ تیم صعود کرده این بار ترکیبی نسبتا متعادل از تیم‌های اروپایی و آمریکای جنوبی بود. نیجریه تنها تیم حاضر در ۱۶ تیم برتر جام بود که به منطقه‌ای بجز این دو قاره جهان تعلق داشت.

شگفتی ساز این بازی‌ها کرواسی بود که برای نخستین بار، مستقل از یوگسلاوی به بازی‌ها راه پیدا کرده بود. در یک هشتم رومانی را شکست داد و در مرحله یک چهارم نهایی مقابل آلمان قرار گرفت که با توجه به قهرمانی‎اش در جام ملتهای اروپای ۱۹۹۶ از مدعیان اصلی قهرمانی جام فرانسه محسوب می‌شد.

این بازی با نتیجه ۳ بر صفر به سود کرواسی پایان یافت و آلمان برای دومین دوره پیاپی از رسیدن به نیمه نهایی جام جهانی باز ماند.

بجز کرواسی که در اولین حضور خود، توانسته بود به نیمه نهایی راه یابد، تیم‌های برزیل، فرانسه و هلند دیگر تیم‌های راه یافته به این مرحله بودند.

در این مرحله برزیل مقابل هلند در ضربات پنالتی به پیروزی رسید و فرانسه میزبان بازی‌ها کرواسی را شکست داد.

در بازی رده بندی هلند و کرواسی به میدان رفتند که کرواسی موفق شد با شکست دادن حریفش، به مقام سومی جام دست یابد.

بازی فینال بین برزیل و فرانسه برگزار شد و در مسابقه‌ای که بیشتر در اختیار تیم میزبان بود، فرانسوی‎ها موفق شدند با سه گل مدافع عنوان قهرمانی را شکست دهند و برای نخستین بار در زمره قهرمانان جام جهانی قرار گیرند. پس از ۲۰ سال، دوباره برگزار کننده بازی‌ها توانست جام را در خانه نگه دارد.

داوور سوکر، مهاجم تیم کرواسی با ۶ گل زده در صدر جدول گلزنان جای گرفت و رونالدوی برزیلی از سوی فیفا به کفش طلایی دست یافت.

نخستین دوره جام جهانی هزاره سوم میلادی برای نخستین بار در تاریخ جام جهانی در خارج از دوقاره آمریکا و اروپا برگزار شد. همچنین این دوره نخستین مسابقاتی بود که به طور مشترک در دو کشور برگزار می‌شد.

۱۹۴ عضو فیفا برای وارد شدن به مرحله نهایی جام جهانی در مرحله انتخابی یه رقابت پرداختند. چهار تیم اکوادور، چین، سنگال و اسلوونی برای نخستین بار به این مسابقات راه پیدا کردند.

از شگفتی‎های این جام حذف فرانسه، قهرمان دور گذشته در دور مقدماتی بود که در گروهش تنها با کسب یک امتیاز پس از تیم‌های دانمارک، سنگال و اروگوئه در قعر جدول جای گرفت.

در عوض تیم‌های کمتر شناخته شده‌ای مانند ژاپن، ترکیه و کره جنوبی تواستند چهره قابل قبولی از خود به نمایش بگذارند.

ژاپن که در کنار کره جنوبی از امتیاز میزبانی سود می‌برد، بالاتر از تیم‌های بلژیک، روسیه و تونس با دو برد و یک تساوی به عنوان تیم اول گروهش صعود که در مرحله یک هشتم نهایی مغلوب ترکیه شد.

اما ترکیه و کره جنوبی با شکست دادن حریفان شان موفق شدند تا نیمه نهایی صعود کنند و به عنوان شگفتی سازان جام شناخته شوند.

ترکیه که فقط یک بار دیگر در سال ۱۹۵۴ در جام جهانی حضور داشته، این بار برای رسیدن به نیمه نهایی پس از صعود از گروهش در مراحل بعدی بر تیم‌های ژاپن و سنگال غلبه کرد و حریف برزیل در نیمه نهایی شد.

کره جنوبی نیز با کسب ۷ امتیاز بالاتر از تیم‌های آمریکا، پرتغال و لهستان به عنوان تیم نخست گروهش صعود کرد و در مرحله یک هشتم و یک چهارم نهایی تیم‌های صحاب نام ایتالیا و اسپانیا را شکست داد و عنوان پرافتخارترین تیم آسیایی را در تاریخ جام جهانی از آن خود کرد.

در نخستین بازی مرحله نیمه نهایی برزیل که یک بار در دور مقدماتی ترکیه را شکست داده بود، بار دیگر موفق شد این تیم را شکست دهد ( ۱-۰) و برای سومین بار متوالی به فینال راه یابد. این تیم برای رسیدن به نیمه نهایی بلژیک و انگلستان را شکست داده بود.

آلمان دیگر راه یافته مرحله نیمه نهایی که از سال ۱۹۹۰ به بعد نتواسته جایی در این مرحله داشته باشد، پس از اینکه در گروهش اول شد، موفق شد با پیروزی بر پاراگوئه و آمریکا به این مرحله راه پیدا کند. آلمان در نیمه نهایی موفق شد با نتیجه ۱-۰ کره جنوبی را شکست دهد و به دیدار فینال راه پیدا کند.

در بازی رده بندی ترکیه در یک بازی نزدیک ۳-۲ کره جنوبی را شکست داد و سوم شد. گل‎هاکان شوکور در ثانیه یازدهم این بازی سریعترین گلی است که در تاریخ جام جهانی به ثبت رسیده است.

بازی فینال بین دو تیم آلمان و برزیل در شهر یوکوهامای ژاپن برگزار شد. آلمان در صورت پیروزی نخستین تیم اروپایی می‌بود که می‌توانست به جام جهانی در خارج از اروپا دست یابد، اما دو گل رونالدو، ستاره تیم ملی برزیل، رویای آلمانی‎ها را بر هم زد و بار دیگر طلسم قهرمان شدن اروپایی‎ها در خارج از اروپا بسته ماند.

برزیل با این پیروزی، پنجمین قهرمانی اش را جشن گرفت و فاصله خودش را با رقیبانش آلمان و ایتالیا که سه بار جام را به خانه برده‎اند، افزایش داد.

رونالدو با ۸ گل زده بهترین گلزن جام جهانی از سال ۱۹۷۴ شناخته شد اما برخلاف دوره گذشته نتوانست از سوی فیفا به عنوان بازیکن برتر جام انتخاب شود و این عنوان نصیب الیور کان کاپیتان و دروازه بان آلمانی شد.

هجدمین دوره در آلمان برگزار شد. آلمان غربی یک بار در سال ۱۹۷۴ میزبانی این مسابقات را برعهده داشت. اما این نخستین بار بود که پس از اتحاد دو آلمان، بزرگترین تورنمنت فوتبال جهان را میزبانی می کرد.

برای نخستین بار در این دوره بود که قهرمان دوره گذشته که در جام‎های قبلی در کنار میزبان مسابقات بدون گذراندن بازی‎های انتخابی به دوره نهایی راه می یافت، باید از مسیر دشوار بازی‎های مقدماتی عبور می کرد.

جام ۲۰۰۶، جام بدون شگفتی بود، کمتر تیم تازه وارد و بی ستاره ای مانع راهیابی تیم‎های بزرگ به مراحل بالاتر شد.

بجز اوکراین و پرتغال، شش تیم راه یافته به مرحله یک هشتم نهایی از قهرمانان دوره گذشته بودند.

در این دوره هشت تیم برای نخستین بار حضور در جام جهانی را تجربه کردند.

سه تیم اروپایی پس از استقلال‌شان در سال‌های پس از فروپاشی کمونیسم در این میان بودند؛ اوکراین (که تا یک چهارم نهایی صعود کرد) جمهوری چک و صربستان.

ترینیداد و توباگو از منطقه کونکاکاف که پس از تیم‌های مکزیک و آمریکا، تیم‎های دیگر شانس زیادی برای صعود دارند، برای نخستین بار صعود کرده بود.

و چهار تیم تازه وارد آفریقایی غنا، ساحل عاج، آنگولا و توگو برخلاف دوره گذشته نتواستند شگفتی‌ساز شوند و در این میان فقط غنا توانست از گروه خود صعود کند.

تیم ملی فوتبال ایران برای سومین بار به جام جهانی راه پیدا کرد، اما این بار راحت‌تر از جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه.

ایران با تیم‌های مکزیک، پرتغال و آنگولا هم گروه بود. اما با دو شکست در مقابل مکزیک و پرتغال و یک تساوی با آنگولا با نتیجه‌ای مانند نخستین دوره حضور خود در جام جهانی آلمان را ترک کرد.

پرتغال، هم گروه ایران در کنار ایتالیا، فرانسه و آلمان تا نیمه نهایی صعود کرد و برای نخستین بار از سال ۱۹۸۲ تیم‎های غیر اروپایی در میان چهار تیم نخست رقابت‎ها جایی پیدا نکردند.

تیم‌های آرژانتین و برزیل که هر دو از مدعیان اصلی جام به شمار می‌رفتند در یک چهارم نهایی مقابل آلمان و فرانسه شکست خوردند.

در نیمه نهایی، آلمان با سرمربی گری یورگن کلینزمن که از امتیاز میزبانی سود می‎برد، مقابل ایتالیا که به سختی از گروه خود صعود کرده بود، شکست خورد و فرانسه، پرتغال را از پیش رو برداشت.

فینال بازی‎ها در برلین بین دو کشور همسایه فرانسه و ایتالیا برگزار شد. بازی پس از ۹۰ دقیقه وقت قانونی ۱-۱ تمام شد و در وقت اضافه اتفاقی رخ داد که شاید خبرساز ترین رویداد این دوره بود.

زین الدین زیدان، کاپیتان فرانسوی‎ها پیش از بازی اعلام کرده بود که این آخرین حضور او در تیم ملی فرانسه خواهد بود و امیدوار بود که خداحافظی اش را با قهرمانی دوباره در جام جهانی جشن بگیرد.

اما همه چیز آنطور پیش نرفت که او می خواست. در میانه وقت اضافی پس از درگیری لفظی‌اش با مارکو ماتراتسی، با ضربه سر به سینه مدافع ایتالیا کوبید و کارت قرمز پایانی بود بر فوتبال حرفه‌ای این ستاره فوتبال.

بازی به پنالتی کشید و ایتالیا در ضربات پنالتی برنده شد و برای چهارمین بار جام جهانی را به خانه برد.

در بازی رده بندی هم آلمانی‌ها، پرتغال را شکست دادند و سوم شدند.

بهترین بازیکن این دوره زیدان معرفی شد و میروسلاو کلوزه، مهاجم آلمان با ۵ گل زده عنوان آقای گل را به دست آورد.

برای نخستین بار جام جهانی فوتبال در آفریقا برگزار شد. بارزترین مشخصه این دوره صدای کر کننده ووووزلا بود؛ شیپوری محلی که در طول مسابقه هزاران نفر می‎نواختند و صدایش حتی از تلویزیون هم برای بسیاری آزاردهنده بود.

تازه‌واردان این دوره اسلواکی و صربستان به عنوان کشوری مستقل در جام جهانی حضور یافتند، تیم‌هایی که قبلا در قالب چکسلواکی و یوگسلاوی نتایج خوبی بر جا گذاشته بودند.

تلاش ایران برای چهارمین حضور در جام جهانی بی ثمر بود و نتوانست در مرحله دوم مسابقات انتخاب جایی در بالای جدول گروه خودش داشته باشد و از راهیابی به مسابقات باز ماند.

بجز ایران هیچ کشور دیگری هم نتوانست از غرب آسیا صعود کند و چهار تیم ژاپن، کره جنوبی، کره شمالی و استرالیا فوتبال آسیا را در آفریقای جنوبی نمایندگی کردند.

شاید بزرگترین شگفتی این دوره، حذف دو فینالیست دوره پیش در مرحله مقدماتی بود. ایتالیا، قهرمان و فرانسه، نایب قهرمان جام جهانی ۲۰۰۶ در این دوره پس از سه بازی در دور مقدماتی، در گروه‎های خود آخر شدند و از ادامه مسابقات کنار رفتند.

بنا بر رویه‎ای که در ۱۸ دوره گذشته رخ داده بود، قهرمان مسابقات خارج از اروپا، تیمی از آمریکای جنوبی بود و این بار هم به نظر می‌رسید برزیل یا آرژانتین نگذارند این طلسم برای اروپایی‌ها شکسته شود.

اما درخشش چشمگیر اسپانیا در یورو ۲۰۰۸ با داشتن تعدادی از بهترین بازیکنان دنیا، بخت شکستن این طلسم را بالا برد.

در یک‌چهارم نهایی سهم آمریکای جنوبی، بیشتر از اروپا بود. چهار تیم از آمریکای جنوبی (آرژانتین، برزیل، اروگوئه و پاراگوئه) و سه تیم از اروپا (آلمان، هلند و اسپانیا) به این مرحله راه یافتند. غنا هم تیم هشتم این دور بود. در این مرحله هر سه تیم اروپایی با پیروزی مقابل حریف خود از آمریکایی جنوبی به نیمه‌نهایی راه یافتند و فقط اروگوئه توانست با شکست غنا به دور بعدی برود.

در نیمه نهایی اسپانیا، آلمان را شکست داد و هلند، اروگوئه را و بالاخره برای نخستین بار در فینال یک جام‌جهانی خارج از اروپا، دو کشور اروپایی به میدان رفتند.

هوارد وب، داور انگلیسی فینال که پر زد و خوردترین بازی این دوره و یکی از خشن‎ترین فینال‌های تاریخ جام جهانی بود، چهارده بار کارت زرد به بازیکنان دو طرف نشان داد و یک بازیکن هلندی را هم اخراج کرد.

یکی از صحنه‌های این بازی ضربه لگد “کاراته مانند” دی‌یونگ به زابی آلونسو بود، که به راحتی می‌توانست با کارت قرمزی زود هنگام روبرو شود.

پس از ۹۰ دقیقه بدون گل، بازی به وقت اضافه کشیده شد و آندرس اینیستا در دقیقه ۱۱۶ تک بازی را زد. اسپانیا با این قهرمانی برای اولین بار طعم قهرمانی در جام جهانی را چشید.

نکته جالب اینکه این دوره چهار بازیکن هر کدام از یکی از چهار تیمی که به نیمه نهایی راه یافتند، هر کدام با ۵ گل زده بهترین گلزنان جام جهانی ۲۰۱۰ شدند و دیه‎گو فورلان از اروگوئه که چهارم شد، بهترین بازیکن مسابقات شد.

پرافتخارترین تیم جهان در جام جهانی همیشه یک حسرت داشته است، قهرمانی در خانه. برزیل که در سال ۱۹۵۰ برای نخستین بار میزبان بازیها بود نتوانست قهرمان شود و حسرت قهرمانی در خانه را تا سال ۲۰۱۴ به همراه داشت.

این بار برزیل با داشتن ستاره‎هایی چون نیمار، مارسلو، مایکون و داوید لوئیز و داشتن امتیاز میزبانی امید داشت که ششمین قهرمانی‌اش را به دست آورد.

اما اتفاقی در این دوره افتاد که تلخ‌ترین خاطره فوتبال‌دوستان بزریلی را رقم زد. در نیمه نهایی برزیل مقابل آلمان قرار گرفت و در یک رخداد باورنکردنی ۱-۷ شکست خورد.

لوئیز فلیپه اسکولاری، در سال ۲۰۰۲ با شکست آلمان در فینال، آخرین قهرمانی برزیل را به دست آورده بود. حالا اما آلمانی‌ها چنان انتقامی از او و تیمش گرفتند که بعید است هیچ برزیلی بخواهد یادی از این دوره از بازی‌ها کند.

در مجموع بجز این بازی شگفتی دیگری رخ نداد. اسپانیا مانند تعدادی دیگر از مدافعان عنوان قهرمانی دوره‌های پیش در دور مقدماتی حذف شد. ایتالیا و انگلستان هم نتوانستند به مرحله حذفی راه یابند.

ایران که این بار در بازیهای انتخابی با پیروزی مقابل کره جنوبی در آخرین بازی و به عنوان تیم اول به مسابقات رسیده بود، در چهارمین حضور خود با تیمهای آرژانتین، نیجریه و بوسنی همگروه شد.

ایران در بازی اول مقابل نیجریه بدون گل مساوی کرد و در بازی دوم مقابل آرژانتین که تا فینال هم پیش رفت قرار گرفت.

ایران عملکرد نسبتا خوبی در بازی دوم خود داشت و فقط در دقایق آخر با تک گل لیونل مسی بازی را واگذار کرد.

ایران در بازی آخر نیز هم مقابل بوسنی و هرزگویین با نتیجه ۱-۳ شکست خورد و باز هم نتوانست به دور بعد صعود کند. تک گل این مسابقه را رضا قوچان‌نژاد زد تا پس از ایرج دانایی فرد و حسن روشن تبدیل به اولین مهاجم ایران شود که در جام جهانی پایش به گل باز شده است.

از یک‌هشتم نهایی به بعد دو قاره آمریکا و اروپا از نظر تعداد تیم‌ها سهمی مساوی داشتند و نهایتا آرژانتین و آلمان مانند دورههای ۱۹۸۶ و ۱۹۹۰ به فینال رسیدند.

در فینال آلمان موفق شد مانند فینال ۱۹۹۰ با یک گل (این بار در وقت اضافه) آرژانتین را شکست دهد و پس از برزیل، در کنار ایتالیا در رده دوم جدول پرافتخارترین کشورهای تاریخ جام جهانی قرار گیرد.

خامس رودریگز از کلمبیا با شش گل زده بهترین گلزن و لیونل مسی، بهترین بازیکن جام شناخته شد.

میروسلاو کلوزه، مهاجم آلمانی که برای چهارمین بار در جام جهانی حضور مییافت، تعداد مجموع گلهای خود در این چهار دوره را به ۱۶ گل رساند و توانست بالاتر از رونالدوی برزیلی و گرد مولر از آلمان بهترین گلزن تمام ادوار جام جهانی شود.

پهناورترین کشور جهان در حالی میزبان جام جهانی شد که انتقادهای فراوانی علیه دولت ولادمیر پوتین مطرح بود: نژادپرستی، سرکوب مخالفان دولت، وضعیت حقوق بشر در روسیه و تبعیض علیه همجنسگرایان و همچنین حضور نظامی روسیه در اوکراین و الصاق کریمه به خاک روسیه از جمله موضوعاتی بود که روسیه را تا آستانه پس گرفته شدن میزبانی پیش برد. اما نهایتا با وجود تمام این انتقادات روسیه پرهزینه‌ترین دوره در تاریخ جام جهانی (حدود ۱۵ میلیارد دلار) برگزار کرد.

مانند بسیاری از دوره‌های پیش از آن تعدادی از پرافتخارترین تیم‌های جهان از حضور در جام جهانی باز ماندند؛ ایتالیا، قهرمان چهار دوره برای نخستین بار از سال ۱۹۵۸ از حضور در جام جهانی باز ماند. هلند نیز که سه بار نایب قهرمانی را در کارنامه خود داشت و در دوره قبلی سوم شده بود، در مرحله انتخابی حذف شد و به روسیه نرسید.

مهمترین شگفتی این دوره حذف آلمان، مدافع عنوان قهرمانی در مرحله گروهی بود: اتفاقی که از سال ۱۹۳۸ برایش نیفتاده بود. عملکرد بسیار ضعیف آلمان که در دوره پیش توانسته بود در نیمه نهایی برزیل، میزبان بازی‌ها را ۷ بر یک شکست دهد، بدترین دوره را برای طرفداران یکی از محبوب‌ترین تیم‌های جهان رقم زد. آلمان با یک برد و دو باخت پایین‌تر از کره جنوبی در گروهش چهارم شد.

شگفتی‌ساز این دوره کرواسی بود که بهترین عنوانی که پیش از این به دست آورده بود مقام سومی در سال ۱۹۹۸ بود.

کرواسی با شکست دانمارک، روسیه و انگلیس در مرحله حذفی یک پای فینال شد و فینالیست دیگر فرانسه بود که با درخشش ستاره جوان خود امپاپه و همچنین گلزنی آنتوان گریزمن برای سومین بار در دو دهه به فینال رسید.

بازی هیجان‌انگیز فینال که در مسکو برگزار شد، یکی از پرگل‌ترین بازی‌های فینال تاریخ جام جهانی را رقم زد و فرانسه توانست ۴ بر ۲ کرواسی را شکست دهد و برای دومین بار جام جهانی را به خانه ببرد.

تیم ملی ایران با هدایت کارلوس کی‌روش که موفق شده بود برای نخستین بار در دو دوره پیاپی به جام جهانی راه پیدا کند، در نخستین مسابقه‌اش در لحظات آخر با گل خودی مدافع مراکش سه امتیاز به دست آورد.

دو حریف دیگر ایران دو تیم قدر اروپایی بودند: اسپانیا و پرتغال. در بازی دوم ایران با یک گل مقابل اسپانیا شکست خورد و در بازی آخرش با پرتغال، قهرمان اروپا یک بر یک مساوی کرد. مهمترین لحظه این بازی برای هواداران ایرانی زمانی بود که علیرضا بیرانوند، دروازه‌بان تیم ایران موفق شد ضربه پنالتی رونالدو را مهار کند.

تیم ملی ایران با کسب ۴ امتیاز باز هم موفق نشد به مرحله حذفی راه پیدا کند.

در پایان مسابقات لوکا مودریچ، هافبک کرواسی به عنوان بهترین بازیکن تورنمنت معرفی شد و کفش طلا به هری کین، مهاجم انگلیسی رسید که با شش گل در صدر جدول گلزنان این دوره قرار گرفت.

▲ بازگشت به بالا