اعزام ناظران اتحادیه اروپا به مرزهای ارمنستان؛ چرا روسیه خشمگین است؟

سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه پیشتر گفته بود ماموریت اتحادیه اروپا «سازنده» نخواهد بود چون جمهوری آذربایجان با آن مخالفت کرده است. این کشور در نهایت از طریق یک بیانیه رسمی به این اقدام اتحادیه اروپا واکنش نشان داد.

جمهوری آذربایجان گفته است ماموریت جدید اتحادیه اروپا باید «منافع مشروع» باکو را در نظر بگیرد و روند عادی‌سازی روابط ارمنستان و جمهوری آذربایجان را از مسیر خارج نکند.

در بیانیه وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان آمده است: «باید اطمینان حاصل شود که استقرار هیات اتحادیه اروپا در ارمنستان به نحو مقتضی منافع مشروع آذربایجان را لحاظ کند و چنین تعهدی از سوی اتحادیه اروپا به گونه‌ای صورت بگیرد که اعتماد و اطمینان متقابل را تضعیف نکند».

وزارت خارجه روسیه می‌گوید تصمیم اتحادیه اروپا برای ارسال یک گروه ناظر بر مرزهای ارمنستان «تنها می‌تواند رویارویی ژئوپلیتیکی را در منطقه ایجاد کند و تضادهای موجود را تشدید کند».

آرارات میرزویان، وزیر امور خارجه ارمنستان در توییتی نوشت که ایروان «بدون تردید با این هیات همکاری خواهد کرد و از فعالیت‌های آن حمایت خواهد کرد». او افزود: «این هیات به صلح، ثبات و امنیت منطقه کمک خواهد کرد.»

رئیس پارلمان ارمنستان هم گفته است کشورش از همه ابزارها برای تأمین امنیت کشور استفاده خواهد کرد.

اما نظر روسیه بر خلاف سیاستی است که ارمنستان در پیش گرفته و وزارت امور خارجه روسیه گفته است «ما هیچ ‘ارزش افزوده‌ای’ از نظارت ‘کارشناسان’ اتحادیه اروپا بر رویدادهای منطقه مرزی ارمنستان-آذربایجان نمی‌بینیم.»

به دنبال درگیری‌های مرگبار مرزی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سپتامبر ۲۰۲۲، مقامات ارشد ارمنستان بارها از روسیه و سازمان پیمان امنیت جمعی به دلیل عدم مداخله برای دفاع از ارمنستان انتقاد کرده‌اند.

آرمان باباجانیان، رئیس حزب «برای جمهوری»، در مورد اعزام ناظران اتحادیه اروپا گفته است ارمنستان یک «چرخش استراتژیک» انجام داده است و «با شرکای غربی خود» تلاش می‌کند «یک فضای امنیتی جدید ایجاد کند که به ارمنستان اجازه دهد [پس از جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ] بهبود یابد و بتواند در برابر چالش‌های جدیدی که منطقه با آن مواجه خواهد شد، مقاومت کند.»

روزنامه حامی اپوزیسیون هراپاراک هم گفت ارمنستان این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که به دلیل «بی‌تفاوتی» روسیه، برای یافتن تضمین‌های امنیتی دیگر تلاش کند.

روسیه متحد اصلی ارمنستان به شمار می‌رود اما این کشور در جریان جنگ دوم قره‌باغ و درگیری‌های مرزی اخیر و بسته شدن کریدور لاچین که تنها راه ارتباطی ارمنستان با قره‌باغ کوهستانی است، با انتقادهای فراوانی مواجه شده و بسیاری در ارمنستان این کشور را به «کوتاهی» در حمایت از ارمنستان متهم کرده‌اند.

روسیه حضور امنیتی قابل توجهی در ارمنستان دارد، از جمله نگهبانان روس در مرزهای این کشور با ترکیه و ایران حضور دارند و این کشور یک پایگاه نظامی بزرگ در گیومری، در مرز ترکیه دارد.

اتحادیه اروپا ناظران غیرنظامی خود را در اواخر اکتبر سال پیش برای یک مأموریت دو ماهه به مناطق مرزی ارمنستان فرستاد. روسیه واکنش خاصی به آن ماموریت دو ماهه نشان نداد اما اکنون ناخشنودی خود را از ماموریت جدید که دوساله است، علنا ابراز کرده و گفته است «موضع اصولی روسیه در مورد پایگاه یافتن عاملی فرامنطقه‌ای در قفقاز جنوبی، تغییری نکرده است. اگر بروکسل صادقانه به صلح علاقه‌مند بود، شرایط کار هیات خود را با آذربایجان هماهنگ می‌کرد.»

هیات اعزامی اتحادیه اروپا که بالغ بر ۱۰۰ نفر خواهند بود، بنا بر بیانیه اتحادیه اروپا «وظیفه‌ای ابتدایی به مدت دو سال» خواهد داشت و «گشت‌زنی‌های مرتب انجام خواهد داد که باعث تقویت فهم اتحادیه اروپا از وضعیت موجود خواهد شد.»

روسیه گفته است «ماهیت غیرنظامی اعلام شده هیات اتحادیه اروپا نباید گمراه کننده باشد – این هیات در چارچوب سیاست مشترک امنیتی و دفاعی اتحادیه اروپا با تمام پیامدهای ناشی از آن شکل گرفته است.»

این بیانیه همچنین از دولت ارمنستان برای درخواست اعزام ناظران اروپایی انتقاد کرده و گفته است «ما به این نکته توجه داریم که ایروان تصمیم به رأیی به نفع اتحادیه اروپا گرفته است. اگر متحدان ارمنستانی همچنان علاقه‌مند به قابلیت «سازمان پیمان امنیت جمعی» باشند، هیاتی از این سازمان را می‌توان به سرعت به ارمنستان اعزام کرد.»

روسیه و سایر کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی در بحبوحه نبردهای مرگبار اخیر با جمهوری آذربایجان، از ارمنستان حمایت نکردند و این باعث شد گروهی از سیاستمداران به طور علنی از روسیه انتقاد کنند و مقامات این کشور جستجو برای حامیان جدید را آغاز کرده‌اند.

نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان چندی پیش بدون نام ‌بردن از کسی، کشورهای متحد ارمنستان را متهم کرد که در تأمین تسلیحات برای ارمنستان کوتاهی کرده‌اند، اگرچه ارمنستان «صدها میلیون دلار» برای این سلاح‌ها پرداخت کرده است.

روسیه بزرگ‌ترین تامین کننده سلاح ارمنستان بوده ولی اتفاقات اخیر باعث شده ارمنستان به دنبال شرکای جدیدی برای خرید سلاح باشد که هند یکی از جدی‌ترین گزینه‌ها بوده است.