منبع تصویر، Getty Images
دیده‌بان حقوق بشر در گزارش سالانه خود از «بی‌رحمی» جمهوری اسلامی در سرکوب مخالفانش در اعتراضات سراسری ایران و صدور حکم اعدام در محاکمه‌هایی «به شدت نامنصفانه» انتقاد کرده است.
در بخشی از این گزارش که به ایران اختصاص دارد نوشته است که دادگاه‌ها در «محاکمه‌هایی که فاصله بسیاری با معیارهای بین‌المللی دارند» حکم اعدام صادر می‌کنند.
این سازمان حقوق بشری به احضار و بازجویی «ده‌ها بازیگر، ورزشکار و دیگر چهره‌های شناخته‌شده» به خاطر حمایت از خواسته‌های معترضان و همین طور دستگیری «صدها مدافع حقوق بشر، دانشجو، فعالان حقوق زنان، وکلا، و روزنامه‌نگار» در جریان اعتراضات جاری ایران اشاره کرده و نوشته است «ده‌ها تن از مدافعان حقوق بشر همچنان پشت میله‌های زندان به سر می‌برند».
دیده‌بان حقوق بشر مستقر در نیویورک در «گزارش جهان ۲۰۲۳» عملکرد حقوق بشری در حدود ۱۰۰ کشور را بررسی کرده است.
در بخش ایران علاوه بر موارد نقض حقوق بشر در سرکوب اعتراض‌های بی‌سابقه بعد از کشته شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، از وخیم شدن وضعیت آزادی بیان و حقوق زنان، کودکان، اقلیت‌ها و مهاجران هم ابراز نگرانی شده است.
این سازمان گفته است که در جریان اعتراضات ماه‌های گذشته «استفاده نیروهای امنیتی از شات‌گان، تفنگ جنگی، و هفت‌تیر علیه معترضان را در موقعیت‌هایی عمدتا مسالمت‌آمیز و اغلب پر از جمعیت» ثبت کرده و به طور مشخص به تیراندازی به سوی معترضان در شهر زاهدان، مرکز استان سیستان و بلوچستان در تاریخ ۳۰ سپتامبر (هشت مهر) اشاره کرده است.
در آن روز که به «جمعه خونین» زاهدان مشهور شد، نیروهای امنیتی و انتظامی به مردم شلیک کردند و به گفته سازمان‌های حقوق بشری حدود صد نفر را کشتند.
سرکوب دانشجویان و شکنجه بازداشت‌شدگان
سرکوب فعالان دانشجویی از دیگر مواردی است که در این گزارش مورد انتقاد قرار گرفته و گفته شده «حکومت از ممنوع التحصیلی برای محدود کردن و مجازات فعالیت دانشجویی مسالمت‌آمیز استفاده می‌کند».
اختلال و قطع اینترنت در جریان اعتراض‌های ایران و فیلتر کردن و محدودیت دسترسی به پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی هم در گزارش سالانه دیده‌بان حقوق بشر مورد توجه قرار گرفته است.
در بررسی وقایع پیش از اعتراضات سراسری به موج دستگیری روزنامه‌نگاران، فعالان و هنرمندان از جمله ویدا ربانی، مسعود باستانی، مصطفی تاجزاده، محمد رسول‌اف و جعفر پناهی هم اشاره شده است.
دیده‌بان حقوق بشر گفته است که مقام‌های جمهوری اسلامی «ادعاهای متعدد شکنجه علیه بازداشت‌شدگان را مورد بررسی معنادار قرار نداده‌اند و به صورت مداوم دسترسی بازداشت‌شدگان به مشاوره حقوقی را -مخصوصا در دوران بازپرسی- محدود می‌کنند.
در این گزارش از به خطر انداختن جان زندانیان به دلیل «ممانعت از دسترسی آنها به مراقبت پزشکی کافی و فوری» انتقاد شده و به طور مشخص به جان باختن آبتین بکتاش، نویسنده و شاعر و عادل کیانپور، زندانی در اهواز اشاره شده است.
دیده‌بان حقوق بشر در بخشی از این گزارش که به حقوق زنان اختصاص یافته، نوشته است که زنان در موارد مرتبط با ازدواج، طلاق، ارث و تصمیم‌های مرتبط با فرزندان همچنان با تبعیض روبه‌رو هستند و «قانون همچنین به دختران ۱۳ ساله و پسران ۱۵ ساله، و سنین کمتر در صورت اجازه قاضی، امکان ازدواج می‌دهد».
