ایران در آستانه بحران بنزین؛ تابستانی دشوار برای دولت رئیسی در پیش است

در شهریور ماه سال گذشته، سروش زیگلری، معاون تولید شرکت نفت ستاره خلیج‌ فارس اعلام کرد که تولید بنزین این پالایشگاه به عنوان اصلی‌ترین تامین‌کننده بنزین در کشور، در مقایسه با مدت مشابه پارسال بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته است.

در سال ۱۳۹۱ تولید روزانه بنزین در ایران در حدود ۵۱ میلیون لیتر بود و هیچ یک از این محصولات سوختی در دسته یورو قرار نداشتند. همچنین در همان سال، تقریباً روزانه ۱۰ میلیون لیتر بنزین نیز وارد شده بود. در حال حاضر، ظرفیت تولید روزانه بنزین در ایران به ۱۱۲ میلیون لیتر افزایش یافته است.

در زمان ریاست جمهوری حسن روحانی، ایران با افتتاح پالایشگاه خلیج فارس توانست در تولید بنزین خودکفا شود. با افتتاح فاز نهایی این پالایشگاه در دی ماه سال ۹۷، ظرفیت تولید روزانه بنزین پالایشگاه ستاره خلیج فارس به ۴۷ میلیون لیتر بنزین و ۱۵ میلیون لیتر گازوئیل در روز رسید.

اما در ماه فروردین گذشته گزارش «محرمانه» وزارت نفت در مورد شروع بحران بنزین در رسانه‌ها منتشر شد، در گزارش محرمانه وزارت نفت به شروع ناترازیِ بنزین در ایران از تابستان سال گذشته اشاره شده بود.

کمبود بنزین باعث شد تا در بهمن گذشته، دولت ابراهیم رئیسی ناچار شود که یک ‌سوم از ذخایر استراتژیک بنزین کشور را به بازار سرازیر کند.

با توجه به این گزارش، در ۱۰ ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱، میانگین مصرف روزانه بنزین کشور حدوداً ۱۰۳ میلیون لیتر بوده است، اما در دی ماه دی همین سال، این رقم به نزدیک ۱۰۶ میلیون لیتر افزایش یافته است. در کل طی ۱۰ ماه ابتدایی سال گذشته، مصرف بنزین کشور نسبت به دوره مشابه سال ۱۴۰۰، حدوداً ۱۹ درصد افزایش یافته است.

دلیل اصلی بروز ناترازی گسترده در بازار بنزین، ورود بیش از یک میلیون خودروی تولید داخلی با راندمان پایین و مصرف بالای سوخت در بازار است.

روز ششم فروردین گذشته، رضا نواز سخنگوی صنف جایگاه‌داران ایران اعلام کرد که مصرف بنزین در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ به طرز چشمگیری افزایش یافته است و این افزایش مصرف در صد سال اخیر بی‌سابقه است.

به گفته وی این افزایش مصرف بنزین باعث شده است که ایران به لحاظ مصرف روزانه بنزین در بین کشورهای جهان، رتبهٔ هفتم را به خود اختصاص دهد.

عدم توسعهٔ پالایشگاه‌های جدید، سن بالای خودروها و بنابراین مصرف بالای سوخت آن ها، همراه با ورود یک میلیون دستگاه خودرو ساخت داخلی به بازار، به‌عنوان عوامل اصلی ناترازی روزافزون در مصرف بنزین در کشور مطرح هستند.

با توجه به شروع کمبود بنزین در ایران و افزایش مصرف داخلی در مقابل عدم افزایش ظرفیت تولید، نگرانی ها در مورد بحران بنزین در ایران افزایش یافته است.

به نوشته خبرگزاری فارس اگر میزان کسری بنزین را معادل ۱۳.۴ میلیون لیتر در روز در نظر بگیریم، به همین ترتیب، دولت در سال جاری باید حدود ۳.۵ میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کند.

فروردین گذشته علی زیار معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، از واردات بنزین از روسیه خبر داد و گفت: «اگر هم واردات وجود داشته باشد، به صورت بسیار کم است. علاوه بر مسئله مصرف، ارتفاع و حفظ ذخایر استراتژیک نیز به بحث اضافه می‌شود. ایران نمی‌تواند بدون داشتن ذخایر استراتژیک عمل کند؛ زیرا پالایشگاه‌ها نیاز به دوره‌های توقف تولید و تعمیرات اساسی دارند و همچنین ممکن است حوادث غیرمنتظره رخ دهد.»

پس از اینکه واردات بنزین ایران از روسیه رسانه‌ای شد، بحث‌های مختلفی در مورد قیمت بنزین وارد شده از روسیه مطرح شد. در این راستا اردیبهشت گذشته، هاشم اورعی، کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرگزاری ایلنا، با اشاره به واردات بنزین از روسیه توضیح داد: «به نظر می‌رسد که حدود ۳۰ هزار تن بنزین با قیمتی حتی ۱۲ دلار بیشتر از قیمت جهانی، از روسیه خریداری و وارد ایران شده است.»

جدیدترین هشدار در مورد کمبود بنزین و شروع ناترازی در تولید و مصرف بنزین در هفته گذشته، توسط جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، عنوان شد.

به گفته آقای سالاری، روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود و مصرف و تولید بنزین در حال سربه‌سر شدن قرار دارد.

سالاری تأکید کرد که نمی‌توان با ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه و افزایش تولید بنزین، روند فعلی مصرف بنزین را مدیریت کرد.

علی‌ اکبر نژادعلی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، اخیراً در یک مصاحبه رادیویی اعلام کرد که مصرف بنزین در سال جاری با رشد ۱۲.۵ درصدی روبه‌رو است. وی گفت: «در نزدیکی شرایط همترازی قرار داریم، اما با هر مشکل کوچکی ممکن است به شرایط ناترازی بنزین برسیم.»

علی اکبر نژاد علی با تاکید بر ضرورت اجرای طرح خروج خودروهای فرسوده برای بازگشت به شرایط متعادل، افزود: «بیش از ۳۰ میلیون کارت سوخت به مردم ارائه داده‌ایم که بسیاری از خودروها متعلق به نسل قدیمی، فرسوده و پرمصرف هستند؛ بنابراین، لازم است که خودروهای فرسوده را به تدریج از مدار خارج کنیم و به‌ویژه در حوزه تولید خودروهای گاز سوز، فرآیند تولید را گسترش دهیم.»

وی همچنین با اشاره به ثبت رکورد مصرف ۱۲۷ میلیون لیتر بنزین در یک روز، تأکید کرد: «احداث پالایشگاه در کشور نیز به راحتی امکان‌پذیر نیست و نمی‌توانیم با تولید و گسترش این صنعت و احداث پالایشگاه‌های جدید در هر روز، افزایش مصرف را مهار کنیم.»

واژه ناترازی نمی تواند باعث کمتر جلوه دادن دامنه ابربحران انرژی در ایران شود. در حال حاضر، ایران با کمبود بنزین، گازوئیل و به احتمال زیاد با کمبود برق در تابستان روبرو خواهد بود.

فعلا آینده روشنی برای مذاکرات هسته‌ای قابل پیش بینی نیست. تا تحریم ها رفع نشود امکان تکمیل فاز چهارم پالایشگاه خلیج فارس میسر نیست.

دولت ابراهیم رئیسی به جز افزایش واردات بنزین، گزینه زیادی روی میز ندارد. تابستان داغی برای صنعت انرژی ایران و زمستان سخت تری برای صنعت گاز طبیعی ایران، در پیش است.