برگشت طالبان به نشست «فرمت مسکو»؛ از گروه‌های «مقاومت» هم دعوت خواهد شد؟

آمریکا در آن زمان با وجود دعوت مسکو، در آن شرکت نکرد. کاخ سفید گفت روسیه با دخالت دادن طالبان در گفتگوهای صلح به این گروه نظامی مشروعیتی می‌بخشد که شایستگی آن را ندارد.

نخستین بار در نوامبر سال ۲۰۱۸ هیات پنج نفری طالبان به ریاست عباس استانکزی، معاون سیاسی کنونی وزارت خارجه و عضویت عبدالسلام حنفی، شهاب‌الدین دلاور و سهیل شاهین در نشست مسکو شرکت کردند.

هیاتی از شورای عالی صلح دولت پیشین افغانستان نیز شرکت داشت و سه و نیم سال پس از مذاکرات مستقیم طالبان و دولت پیشین در پاکستان، این دومین باری بود که دو طرف به صورت رسمی در یک نشست مربوط به گفتگوهای صلح با پادرمیانی روسیه حضور می‌یافتند.

در سال ۲۰۲۱ نشست «فرمت مسکو» حدود دو ماه بعد از بازگشت طالبان به قدرت برگزار شد و در آن هیاتی به ریاست معاون نخست وزیر طالبان شرکت کرد.

در حالی‌که بیشتر کشورهای غربی از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا به صراحت گفته‌اند که از هیچ نوع مقاومت مسلحانه علیه طالبان حمایت نمی‌کنند و تلاش‌هایشان روی حمایت از اعتراضات مدنی و تعامل با طالبان متمرکز است، مسکو این را فرصتی می‌بیند برای اثرگذاری روی وضعیت افغانستان و اینجاست که اهمیت نشست مسکو برجسته می‌شود.

طارق فرهادی، تحلیلگر روابط بین‌الملل می‌گوید: «زمانی‌که هنوز دولت اشرف غنی بر سر کار بود، طالبان به عنوان نیروی مقاومت ضد دولت در نشست مسکو دعوت شدند، روزی امکان دارد که در فرمت مسکو، نیروهای مقاومت علیه طالبان نیز دعوت شوند. روسها به طالبان خواهند گفت که در سال ۲۰۱۸ شما در مقاومت بودید، ما شما را دعوت کرده بودیم.»

آقای فرهادی افزود: «روسها همین قابلیت را دارند. در یک یا دو سال دیگر اگر مقاومت معتبر علیه طالبان شکل بگیرد، در آن صورت روسها این کار را خواهند کرد، روزی‌که در فرمت مسکو طالبان و نیروهای مقاومت را به صورت مشترک دعوت کنند. مثل گذشته امکان دارد به همین مسیر برویم و روس‌ها در این مقطع دوست دارند نشان بدهند که از آمریکایی‌ها جلوتر هستند و از دیگران هم دعوت می‌کنند.»

در پایان ماه اوت امسال احمد مسعود، رهبر «جبهه مقاومت ملى» افغانستان با رهبر حزب عدالت و معاون پارلمان روسیه در مسکو‌ دیدار کرد.

این جبهه ضد طالبان خبر داد ‏احمد مسعود بنا به دعوت سرگئی ميرونوف، رهبر حزب عدالت و معاون پارلمان فدراسيون روسيه به این کشور سفر کرد و با او «در مورد مسایل سیاسی و امنیتی افغانستان» گفتگو کرده است. ‏ ‏

در نخستین نشست «فرمت مسکو» پس از به قدرت رسیدن طالبان، سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در حالیکه از «تلاش طالبان برای تامین ثبات» در افغانستان ستایش کرد اما گفت راه‌حل درازمدت افغانستان «تشکیل یک دولت به‌راستی فراگیر است که از منافع همه گروه‌های قومی و سیاسی افغانستان نمایندگی کند».

در پنجمین دور نشست «فرمت مسکو» در نوامبر سال گذشته، نماینده طالبان دعوت نشد، مسکو اعلام کرد که دلیل آن این است که «کابل تا هنوز موفق به تشکیل یک حکومت همه‌شمول سیاسی-قومی» نشده است.

ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه برای افغانستان در سخنرانی افتتاحیه آن نشست گفت: «ما تقریبا یک سال پیش در چارچوب همین ساختار با هم دیدار کردیم. بیانیه مشترکی را صادر کردیم و یکی از نکات آن از مقامات افغان در کابل خواسته است تا اقدامات عملی را برای تشکیل یک دولت فراگیر قومی-سیاسی انجام دهند. متاسفانه این اتفاق نیفاده است. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم که تنها دیگر کشورهای منطقه را به این نشست برای ایجاد یک رویکرد مشترک در چارچوب فارمت دعوت کنیم. »

تشکیل یک حکومت «همه‌شمول» پیوسته در بیانیه پایانی صادر شده از سوی نشست مسکو به عنوان درخواست اصلی در دو سال گذشته دیده می‌شود.

به ویژه این درخواست‌ از سوی مقام‌های ارشد روسیه، ایران و تاجیکستان در محافل مختلف تکرار می‌شود اما تعریف روشنی در مورد آن ارائه نمی‌کنند.

به نظر می‌رسد این کشورها از این اصطلاح به عنوان وسیله فشار علیه طالبان استفاده می‌کنند.

طارق فرهادی می‌گوید: «حکومت همه‌شمول اصطلاحی است که در کنفرانس بن برای افغانستان معرفی شد. شبیه بسته چاکلتی بود که برای بیشتر طرف‌های سیاسی به جز طالبان که شکست خورده بودند، تحفه داده شد و آنها هم خوشحال بودند. پیش از آن مفهوم دولت فراگیر در افغانستان وجود نداشت، فقط برای مدت کوتاهی در سال‌ ۱۹۹۷ در حکومت مخلوع برهان‌الدین ربانی در شمال افغانستان ایجاد شد. قبل از آن در حکومت کمونیست‌ها هم قدرت بدست افراد و‌گروه‌های خاص منحصر شده بود.»

با تمام این نکات طالبان به خوبی به این نکته واقف اند که با وجود ظرفیت‌های مسکو برای تاثیرگذاری روی وضعیت افغانستان، کلید مشکلاتی که آنها با آن مواجه هستند بدست روسیه نیست.

طالبان می‌خواهند حکومت‌شان به رسمیت شناخته شود، رهبرانشان از فهرست تحریم‌های سازمان ملل بیرون آورده شود و دارایی‌های منجمد شده بانک مرکزی افغانستان آزاد شوند، هیچ یک از این اقدامات بدون توافق نظر آمریکا و اروپا میسر نیست.