تخریب مسجد تاریخی معیرالممالک در محله سنگلج اعتراض‌های جدی را به‌دنبال داشته است.
در روزهای گذشته انتشار تصاویر و خبرهایی از تخریب صورت گرفته در مسجد تاریخی معیرالممالک، باعث شده فعالان میراث فرهنگی خواستار توقف این روند شوند.
بیش از یک قرن پیش در محله سنگلج تهران خانه‌هایی وجود داشت که متعلق به«معیرالممالک» بوده است. او با هدف وقف شروع به احداث بناهای عمومی در این محله تاریخی کرد. سرانجام مجموعه‌‌ای از بناها شامل مسجد، مدرسه و آب‌انبار در محله سنگلج ایجاد شده و وقف می‌شوند. پس از انقلاب این بناهای تاریخی در اختیار اوقاف قرار می‌گیرد و در سال‌های گذشته نیز اوقاف مسجد معیرالممالک را در اختیار حوزه علمیه مروی قرار می‌دهد و در نهایت این مسجد تاریخی به خوابگاه طلاب اختصاص می‌یابد.
اگرچه پیش از این نیز فعالان میراث فرهنگی و گردشگری گلایه‌هایی از بسته بودن در این مسجد تاریخی و ممکن نبودن بازدید گردشگران از آن را مطرح می‌کردند؛ به‌تازگی اما خبرهایی از تخریب این مسجد به بهانه انجام تعمیرات این اعتراضات دوستداران میراث فرهنگی را بیشتر کرده است. عکس‌هایی که یکی از اعضای «انجمن سنگلج» در اختیار خبرنگار «کجارو» قرار داده است، نشان می‌دهد که آجرهای طاق‌ها و ستون‌های مسجد معیرالممالک تخریب شده‌اند.
آن‌طور که این عضو انجمن سنگلج به خبرنگار کجارو گفته است، مسجد معیر الممالک حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد و ثبت میراث نیز شده است. با این همه، درخواست‌ها و پیگیری‌های دوستداران میراث فرهنگی، مردم محله سنگلج و انجمن این محله نتوانست تا باعث شود که تخریب در مسجد تاریخی معیرالممالک متوقف شود.
ماجرای تخریب مسجد
در دو سال گذشته نقدهایی در خصوص وضعیت اداره و ساماندهی مسجد معیرالممالک وجود داشته است. ممانعت از ورود گردشگران به این مسجد تاریخی و وضعیت مرمتی آن از جمله این نقدها بوده است.
حمیدرضا نارنجی‌نژاد، عضو هیئت موسس انجمن سنگلج، در خصوص شرایط این مسجد تاریخی به خبرنگار کجارو گفت:
تاکنون بارها از سوی انجمن سنگلج تلاش کرده‌ایم که بحث فراهم شدن امکان بازدید گردشگران از این مسجد تاریخی را فراهم کنیم یا حتی امکان انجام فریضه نماز را در آن فراهم کنیم؛ اما در ۱۰ سال اخیر این مسجد تاریخی در اختیار حوزه علمیه مروی قرار گرفته و اجازه ورود هیچکس را به آن نمی‌دهند.
وی افزود:
اجازه ورود نه‌تنها به اعضای انجمن سنگلج، بلکه حتی به یگان حفاظت میراث فرهنگی نیز داده نمی‌شود. در اوایل بهار امسال با مشاهده جمع شدن خاک و نخاله درب مسجد و با توجه به باز بودن درب مسجد وارد آن شده و مشاهده کردم که دو رواق کلاس‌ها و ستون‌های آن‌ها که حدود ۱۵۰ سال از عمرشان می‌گذرد ویران شده است.
این عضو انجمن سنگلج ادامه داد:
وقتی به این اتفاق معترض شدیم و خواستار ارائه مجوز میراث فرهنگی برای این تخریب شدیم، یکی از طلاب به ما گفت که این موضوع به شما ارتباطی ندارد و این محل برای ماست و آن را تعمیر کرده‌ایم. به این ترتیب اعضای انجمن سنگلج را از مسجد بیرون و اعلام کردند برای صحبت کردن با آن‌ها باید نامه‌نگاری انجام دهیم. در ادامه موضوع را با یکی از نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی مطرح کردیم و او هم قصد داشت که با ما همراه شود؛ اما با وجود آنکه مامور یگان حفاظت کارتش را نشان داد، مانع ورود او به مسجد معیرالممالک شدند.
این فعال حوزه میراث فرهنگی خاطرنشان کرد:
چند هفته پیش به‌دنبال تماسی که همسایگان مسجد معیر با انجمن سنگلج داشتند، متوجه شدیم که ساعت ۱۱ شب حجم بالایی نخاله ساختمانی از مسجد خارج شده است. آن‌طور که از حجم نخاله‌های خروجی بر می‌آمد، مشخص بود که این میزان نخاله نمی‌تواند مربوط به تعمیر باشد و احتمالا تخریبی صورت گرفته است. روز بعد موفق شدیم تصاویری از تخریب صورت گرفته تهیه کنم.
وی افزود:
عکس‌های تخریب در مسجد معیرالممالک در فضای مجازی منتشر شد. با پیگیری‌های مردمی در فضای مجازی و پیگیری‌های رسانه‌ای سرانجام اداره‌کل میراث استان تهران به موضوع ورود کرد و رسانه‌های حوزه میراث نیز خبر از توقف تخریب در مسجد معیرالممالک دادند. با این وجود، در مراجعه‌ای که روز بعد به مسجد داشتیم متوجه شدیم که بار دیگر روند تخریب پی گرفته شده است.
فاصله گرفتن از منظور وقف
آنچه که روشن است مسجد معیرالممالک توسط مالک آن وقف شده است و انتظار آن است که درهای این موقوفه به روی مردم باز باشد. با این وجود آن‌طور که اعضای انجمن سنگلج به خبرنگار کجارو گفته‌اند برخی از افراد حاضر در مسجد مانع ورود مردم و گردشگران به آن می‌شوند.
این در حالی است که در گذشته امکان ورود مردم و گردشگران به مسجد وجود داشته و تمام مردم از این موقوفه منتفع شده و امکان تماشای زیبایی‌های این مسجد تاریخی که به ثبت ملی نیز رسیده است را داشته‌اند.
نارنجی‌نژاد، عضو انجمن سنگلج، در گفت‌وگو با خبرنگار کجارو خواستار توجه به مسئله وقفی بودن مسجد شده و گفت:
آب‌انبار، مسجد، حمام و مدرسه معیرالممالک یکی از قدیمی‌ترین مجموعه‌های تاریخی محله سنگلج را تشکیل می‌دهد و با دستور شخص معیرالممالک ساخته شده است. از سوی دیگر وقف‌نامه‌ای در خصوص آن وجود دارد که مسجد، مدرسه، حمام و سقاخانه باید حالت وقفی داشته باشند و کاربری خودشان را داشته باشند.
وی افزود:
حتی در گذشته زورخانه‌ای در انتهای حیاط وجود داشته که امروز پوشانده شده است و یکی از مسئولان فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای نیز به وجود زورخانه در این محل تاکید داشته و خواستار بازگشت کاربری زورخانه‌ای قبلی است.
این فعال حوزه میراث فرهنگی ادامه داد:
شهرداری نیز تلاش‌هایی صورت داده از جمله آنکه در یک نوبت وسایل کارگران را به بیرون از مسجد منتقل کرده و اعلام کرده که از سوی شهرداری اجازه کار ندارند.در خصوص بسته شدن درهای مسجد به روی مردم هم موضوع را با یکی از مسئولان اوقاف مطرح کردیم؛ اما خوستار آن شدند که برای این موضوع نامه بزنیم تا بر اساس نامه انجمن سنگلج، موضوع را از حوزه علمیه مروی پیگیری کنند؛ مشخص نیست که چرا خود اوقاف در این خصوص راسا اقدام نمی‌کند. حتی در مواردی شاهد آن هستیم که وقتی مردمان محلی و سالمند برای فریضه نماز به مسجد مراجعه می‌کنند مانع ورود آن‌ها به مسجد می‌شوند.
در نهایت باید به این نکته توجه داشت که وجود مسجد تاریخی معیرالممالک در محله سنگلج تهران در صورت رسیدگی و مرمت صحیح و باز شدن درهایش به روی گردشگران، می‌تواند حال و هوای محله سنگلج را تغییر داده و ظرفیت‌های آن در زمینه جذب گردشگر تقویت بخشد.
نظر شما در خصوص وضعیت کنونی مسجد تاریخی معیرالممالک چیست؟ فکر می‌کنید چه اقداماتی باید در خصوص آن صورت گیرد و راهکار مناسب برای استفاده همه مردم از این موقوفه چیست؟
