تغییرات وسیع کنکور امسال؛ به ضرر رشته‌های هنری و علوم انسانی و به نفع «علوم اسلامی»

چند روز پیش، معاون آموزشی دانشگاه هنر تهران، حذف این دو رشته از دفترچه انتخاب رشته کنکور سال جاری را «اشتباه سیستمی» سازمان سنجش آموزش کشور عنوان کرد. او وعده داده بود با «بررسی» این اتفاق، سازمان سنجش آن را برطرف کند.

این در حالی است که به گفته دانشجویان رشته مجسمه‌سازی دانشگاه هنر تهران، حذف این رشته تصادفی نبوده و دولت به شکل برنامه‌ریزی‌ شده‌ای به دنبال حذف این رشته است. این دانشجویان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کردند این تصمیم به دنبال «کار گروهی نمادین» جمعی از آن‌ها در روز ۲۵ مهر ماه سال گذشته و امنیتی شدن فضای دانشگاه هنر تهران (پردیس باغ ملی) انجام شده است.

گروه مجسمه‌سازی دانشگاه تهران در یکسال گذشته به شکل فزاینده‌ای از سوی نهادهای امنیتی تحت فشار بود.

به دنبال خلق اثری هنری نمادین موسوم به «قبرستان» به عنوان نماد دادخواهی از قربانیان اعتراضات علیه جمهوری اسلامی در محوطه باغ ملی دانشگاه هنر تهران، «کوروش گلناری» مدیر گروه مجسمه سازی و «خداداد مترجم زاده» رئیس دانشکده هنرهای تجسمی این دانشگاه به همراه هفت استاد مجسمه سازی به خاطر حمایت از دانشجویان مجسمه سازی تا اطلاع ثانوی تعلیق شدند.

دانشجویان رشته مجسمه سازی دانشگاه هنر تهران در بیانیه اخیر خود اعلام کرده‌اند که در طول نیم سال دوم تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ یعنی از بهمن ماه سال گذشته، هم مدیر گروه مجسمه سازی و رئیس دانشکده هنرهای تجسمی به آن‌ها اعلام کرده‌اند که در سال آینده «ظرفیتی» برای ورود دانشجویان جدید در نظر گرفته نخواهد شد.

در نهایت در حالی که تنها یک روز به پایان مهلت انتخاب رشته باقی مانده بود، این رشته به مجموعه‌های رشته‌های دانشگاه هنر تهران بازگشت.

از آن سو هر چند حذف رشته مجسمه سازی و سینما از فهرست رشته‌های این دانشگاه در روزهای گذشته موجی از واکنش‌ها را به همراه داشته، ولی این تنها تغییرات صورت گرفته در دفترچه انتخاب رشته کنکور سال جاری برای رشته‌های هنر و علوم انسانی نیست.

در دفترچه انتخاب رشته کنکور امسال همین رشته‌های مجسمه سازی و سینما هم از فهرست رشته‌های دانشگاه شیراز حذف شدند که تا امروز هیچ توضیحی از سوی مدیران این دانشگاه منتشر نشده است.

شورای صنفی دانشجویان کشور هم در روزهای گذشته از حدف رشته فلسفه از فهرست رشته‌های دانشگاه باهنر کرمان خبر داد.

کانال تلگرامی شورای صنفی دانشجویان کشور در خبری در همین زمینه به نقل از دانشجویان دانشگاه باهنر کرمان نوشته که مدیران این دانشگاه، رشته فلسفه را «هزینه بر» خوانده‌اند و ایجاد «تشویش» در فلسفه غرب برای دانشجویان را دلیل دیگر این تغییر اعلام کرده‌اند.

تیر ماه‌ امسال هم پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد رشته «فلسفه علم» در دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران حذف شد و کانال تلگرامی «خبرنامه کبیر» از تعطیلی گروه «علم و فناوری» در آینده نزدیک خبر داد.

در کنار حذف برخی رشته‌های علوم انسانی و هنر در دانشگاه‌های مختلف از دفترچه انتخاب رشته سال ۱۴۰۲، تغییر ظرفیت عددی برخی رشته‌های دیگر هم از تغییرات قابل تأمل است.

برای نمونه در دانشگاه هنر تهران، افزایش ظرفیت رشته‌های صنایع دستی، طراحی پارچه، طراحی صحنه و چند رشته دیگر به گفته منتقدان نشان می‌دهد که عملاً با پر کردن ظرفیت پذیرش دانشجو در بقیه رشته‌ها، مدیران وزارت علوم و دانشگاه هنر تهران، امکان پذیرش دانشجو در رشته مجسمه سازی را از بین برده‌اند.

در مجموع ظرفیت پذیرش رشته‌های هنری هم در کنکور سال ۱۴۰۲ نزدیک به سه هزار نفر نسبت به کنکور سال گذشته کمتر شده است. در حالی که در کنکور سال گذشته، ۳۴۴ هزار و ۲۳۹ نفر ظرفیت برای پذیرش داوطلبان انواع رشته‌های هنری در دانشگاه‌های سراسر کشور اعلام شده بود، در سال جاری این رقم به ۳۴۱ و ۷۹۶ نفر کاهش پیدا کرده است.

در دانشگاه اصفهان هم علاوه بر کاهش شدید ظرفیت رشته‌های علوم انسانی نظیر تاریخ، ادبیات فارسی، جامعه شناسی، فلسفه، علوم سیاسی، رشته «زبان و زبان شناسی» به طور کل حذف شده است.

این رشته از آن سو و به جای آن ظرفیت رشته‌هایی ادیان و عرفان، فقه و مبانی حقوق اسلامی، علوم قرآن و حدیث و برخی رشته‌های دیگر به طرز چشم گیری افزایش یافته است.

از آن سو به ظرفیت دانشگاه هایی که به تدریس علوم اسلامی می پردازند، نظیر «دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم»، وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه استان اصفهان اضافه شده است.

درحالی که بسیاری از رشته‌های ارائه شده در کنکور امسال، در دفترچه های راهنمای انتخاب رشته «فاقد خوابگاه» معرفی شده‌اند، برخی دیگر از رشته ها از جمله در دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم اصفهان اعلام کرده‌اند که به داوطلبان «خوابگاه ملکی» ارائه می‌کنند.

دستکاری در ترکیب جنسیتی پذیرش دانشجو در کنکور سال جاری یکی دیگر از تغییرات بحث برانگیزی است که در دفترچه انتخاب رشته کنکور سال ۱۴۰۲ رخ داده است.

بر اساس گزارش شورای صنفی دانشجویان کشور، در فهرست رشته‌های ارائه شده در دفترچه کنکور امسال، بر خلاف سال‌های قبل، شاهد اعمال سهمیه بندی جنسیتی، در برخی از دانشگاه‌ها از جمله در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده‌ایم.

تبعیض جنسیتی علیه زنان برای ورود به دانشگاه‌ها اصلاً رویداد جدیدی نیست و از سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ تا امروز شاهد اوج گیری دوباره بوده است.

شورای صنفی دانشجویان کشور نوشته که این سهمیه بندی جنسیتی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران دست کم در پنج سال گذشته سابقه نداشته است.

دانشگاه هنر اسلامی تبریز که دانشجویان آن در کنش‌های اعتراضی سال گذشته و به دنبال کشته شدن مهسا امینی نقش جدی داشت، در حالی که در کنکور سال گذشته در ۷ رشته تنها داوطلبان زن را پذیرا بود، در سال جاری با افزایش دو برابری رشته‌های خود ۱۴ رشته، تنها در نیمی از این رشته‌ها داوطلب زن خواهد پذیرفت.

در رشته‌های هنری دانشگاه زنانه الزهرای تهران هم که در اعتراضات زن، زندگی، آزادی نقش پر رنگی داشت و چندین دانشجوی آن با مجازات‌هایی نظیر بازداشت و تعلیق تحصیلی رو به رو شدند، ظرفیت پذیرش دانشجو در سال جاری به شدت کاهش پیدا کرده است.

در رشته طراحی لباس که همواره دانشجویان آن به دلیل فعالیت‌های هنری تحت فشار مقامات دانشگاه بودند، ظرفیت پذیرش دانشجو در سال جاری نسبت به سال گذشته، به کمتر از نصف کاهش پیدا کرده است.

در مجموع هم، کل ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته‌های هنری دانشگاه زنانه الزهرای تهران نسبت به سال گذشته، به حدود نصف کاهش پیدا کرده است.

پذیرش دانشجو در رشته‌های مختلف علوم انسانی هم در کنکور سال جاری نسبت به سال گذشته، بر اساس آماری که دفترچه‌های انتخاب رشته سازمان سنجش آموزش کشور در این دو سال منتشر کردند، نزدیک به ۱۳۰۰ نفر کاهش داشته است.

یکی از دانشگاه‌هایی که شاهد شدیدترین کاهش ظرفیت در رشته‌های علوم انسانی در کنکور سال جاری بوده، دانشگاه علامه طباطبایی تهران است که به عنوان «قطب علوم انسانی» ایران هم مشهور است.

از میان بیش از سی رشته در دانشگاه علامه طباطبایی تهران، بیش‌ترین میزان کاهش ظرفیت پذیرش دانشجو در میان گرایش‌های مختلف علوم اجتماعی، نظیر جامعه شناسی، برنامه ریزی اجتماعی، روزنامه نگاری دیده می‌شود. همچنین در میان رشته‌های ارائه شده در دفترچه انتخاب رشته کنکور امسال، جای رشته «سیاست گزاری اجتماعی» در دانشگاه علامه طباطبایی تهران خالی است.

این رشته و مواد درسی آن در آذر ماه سال ۱۳۹۹ از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. به فاصله کمی بعد از آن «پژوهشگاه سیاست گزاری اجتماعی» در دانشگاه علامه تاسیس و مقدمات راه اندازی این رشته به صورت عملی فراهم شد. گفته شده ناتوانی مدیران این دانشگاه برای برنامه ریزی و کمبود استاد همسو با سیاست‌های جمهوری اسلامی از دلایل کنار گذاشتن آن در سال تحصیلی ۱۴۰۲ در دانشگاه علامه طباطبایی تهران است.

علاوه بر این موارد، در دفترچه ضمیمه برخی دانشگاه‌ها از جمله «دانشگاه سوره» تهران، علاوه بر مصاحبه‌های علمی و عملی، شرایطی نظیر «اعتقاد به دین اسلام و التزام عملی به احکام» آن در کنار «اعتقاد و التزام عملی به ولایت فقیه، نظام جمهوری اسلامی، و قانون اسلامی، به همراه رعایت «پوشش اسلامی» به عنوان شرایط ضروری پذیرش دانشجو عنوان شده است.

فهرست کاهش ظرفیت رشته‌های علوم انسانی و هنر در دانشگاه‌های سراسر کشور در دفترچه کنکور سال جاری، بیشتر از نمونه‌هایی است که در این گزارش آمده است. در کنار حذف برخی کد رشته های علوم انسانی و هنر از بعضی دانشگاه‌ها، ارائه خدمات رفاهی نظیر خوابگاه به این دانشجویان بر اساس توضیحات دفترچه کنکور سراسری سال جاری با محدودیت رو به رو شده است؛ محدودیت هایی که هر چند محدود به این رشته‌ها نیست، ولی به گفته منتقدان، با توجه به سرکوب گسترده اساتید و تشکل‌های علمی این رشته‌ها در روزها و ماه های گذشته، این می تواند گامی دیگر در جهت محدودتر کردن رشته های علوم انسانی و هنر در ساختار آموزش عالی باشد.