در ولایت تخار در شمال افغانستان، درگیری مهاجران افغان بازگشته از پاکستان و شماری از اهالی ولسوالی خواجه بهاءالدین از چند روز پیش ادامه دارد. اهالی این ولسوالی می‌گویند این مهاجران آنها را از خانه هایشان بیرون کرده و املاکشان را تصاحب کرده‌اند. اما طرف دیگر می‌گوید سال‌ها در پاکستان مهاجر بوده‌اند و حالا می‌خواهند املاک خود را پس بگیرند. ولسوال طالبان خانواده‌های بازگشته را اهالی این منطقه خوانده است.
دعواهای حقوقی در مورد مالکیت زمین‌های زراعتی و مناطق مسکونی در نقاط مختلف أفغانستان، به ویژه در شمال و شمال شرق این کشور پس از بازگشت طالبان به قدرت به طور قابل توجهی افزایش یافته و بدل به نگرانی عمده مردم محلی شده است.
در آخرین مورد، در ولسوالی خواجه بهاوالدین ولایت تخار هم مرز با کشور تاجیکستان میان ساکنان محلی و کسانی که گفته شده به تازگی از پاکستان بازگشته‌اند جنجال رخ داده است.
ساکنان منطقه شورتوغی که در چند کیلومتری مرکز این ولسوالی موقعیت دارد، می‌گویند «ده‌ها خانواده کوچی (عشایر)» از پاکستان به این منطقه آمده و با زور سلاح مردم را تهدید کرده و در حال غصب زمین‌های زراعتی آنان هستند.
در ویدیوهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نیز دیده می‌شود که اهالی یک روستا در خواجه بهاوالدین می‌گویند که براثر حمله مسلحانه این افراد، چند نفر از مردم محلی زخمی شدند.
مردم این روستا می‌گویند که آنها کوچی (عشایر) مسلح هستند که به زور اسلحه مانع رفتن کشاورزان به زمین‌هایشان شده‌اند.
اما شماری از اعضای این خانواده‌های بازگشته از پاکستان مدعی هستند که آنها پس از سال‌ها مهاجرت به وطن خود آمده‌اند و می‌خواهند املاک غصب‌شده خود را دوباره متصرف شوند.
پیش از این نیز جنجال بر سر مالکیت خانه‌های مسکونی در منطقه گلبهار خواجه بهاوالدین ولایت تخار رخ داده بود.
مردم محلی چه می‌گویند؟
ولسوالی خواجه بها الدین ولایت تخار
به گفته مردم محلی برخی از افرادی که آنها را «ناقلین» می‌خوانند، (افرادی که در اوایل قرن ۲۰ توسط حکومت وقت در این مناطق جابجا شده بودند) که به این ولسوالی آمده و درصدد تصرف خانه‌ها و املاک آنهاست.
یکی از آنها به بی بی سی گفت که «این منطقه در زمان حکومت برهان‌الدین ربانی (رییس جمهوری پیشین) برای کسانی که مستحق بودند توزیع شد. ما از حاکم همان وقت سند هم داریم.»
او افزود که «چندین بار به ولسوال و والی طالبان مراجعه کردیم، کسی به داد ما نرسید. چندین خانواده را مجبور به کوچاندن از خانه هایشان کردند. حیران ماندیم چی کنیم و کجا برویم، جایی برای رفتن هم نداریم.»
یکی دیگر از اهالی این محل که به دلایل امنیتی نخواست از او صدا یا ویدیوی نشر شود، به بی بی سی گفت که «این زمین‌ها از ۳۵ الی چهل سال پیش برای مردم توزیع شده و آنان با پول شخصی خود در مناطقی دشتی برای خود خانه ساخته‌اند.»
او می‌گوید: «ما به حکومت محلی و مسئولان مرکز ولایت تخار مراجعه کردیم و حل این این مسئله را از راه قانونی آن، نه از راه زور طلب کردیم. مسئولان برای بررسی همه‌جانبه این موضوع ده روز وقت خواستند. اما تاکنون برای حل این موضوع هیچ فیصله (تصمیمِ) نگرفته‌اند.»
خانواده‌های که تازه از پاکستان به این مناطق آمده‌اند، می‌گویند سالیان متمادی را به عنوان مهاجر در پاکستان گذراندند و اکنون دوباره به کشور برگشته‌اند و می‌خواهند در ملکیت‌های شخصی خود مستقر شوند.
نظر طالبان چیست؟
با این وجود، نظام‌الدین نظامی ولسوال طالبان در خواجه بهاوالدین با تایید جنجال‌های صورت گرفته گفت که کسانی که تازه بازگشته اند، نیز باشندگان این ولسوالی هستند.
به گفته او، «آنها هم باشندگان همین منطقه هستند که در سال ۱۳۶۵ خواجه بهاوالدین را به مقصد پاکستان ترک کرده بودند. حالا دوباره به مناطق خویش بازگشته اند. هر دو طرف برای حل این موضوع رضایت دارند.»
این مقام محلی طالبان تاکید دارد که «ما این ماجرا را نظارت کردیم و نگذاشتیم تا جنجال بیشتر بزرگ شود و هیچ‌گونه استفاده از سلاح در این منطقه صورت نگرفته است. این جنجال در ظرف یک هفته حل خواهد شد و امیدواریم که خفگی (ناراحتی) و جنجال‌های به وجود آمده میان این دو قوم به خوشی تبدیل شود.»
سابقه تاریخی
با توجه به این وضعیت، در مورد ادعاهای دو طرف در مورد مالکیت املاک و زمین‌های زراعتی، فضل احمد بورگیت تاریخ دان و تحلیلگر که این موضوع را از نزدیک دنبال کرده است، می‌گوید هر دو طرف «اسناد» مالکیت در اختیار ندارند.
آقای بورگیت به بی بی سی گفت: «منطقه‌ای که فعلا نزاع بوجود آمده، هر دو طرف هم کدام سند قانونی ندارند. منطقه خارج از نقشه شهری [بوده] است. زمین‌های دولتی بود برای مردم مستحق توضیع شده است. ناقلین هم کدام اسناد (مالکیت) ندارند.»
به گفته آقای بورگیت، «ماجرا با این هم خلاصه نمی‌شود، در زمان حکومت حامد کرزی و اشرف غنی نیز در مورد زمین‌های زراعتی این منطقه جنجال‌های به میان آمد. که در نتیجه باشندگان لاله گذر خواجه بهاوالدین در مخالفت با دعوای مالکیت کوچی‌ها در خصوص این زمین‌ها، نزدیک به یک‌ماه دست به تظاهرات زدند.»
با بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان دعواهای مشابه بر سرِ زمین‌های زراعتی در مناطقی از ولایت‌های جوزجان و فاریاب در شمال افغانستان صورت گرفته است.
ظاهراً این دعواهای حقوقی را طالبان نیز حل نتواسته‌اند. با این حالت شماری از فرماندهان طالبان متهم به جانبداری از یک جانب شده‌اند، اتهامی که این طالبان آن را همواره رد کرده است.
دعواهای حقوقی و قومی بر سرِ زمین‌های زراعتی در شمال و شمال شرق افغانستان از بحث‌های جنجال برانگیز تاریخی در افغانستان نیز است، و در طول سالیان متمادی موجب درگیری‌های در این مناطق شده است.
