«جماعت منزل»، گروه پرنفوذ در میان جریان‌های مذهبی ترکیه چیست و چرا منتقدان نگران هستند؟

از رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه گرفته تا شماری از رهبران احزاب مخالف راستگرا، از جمله احمد داوود اوغلو، نخست وزیر سابق ترکیه در شبکه‌های اجتماعی پیام تسلیت دادند.

جماعت منزل که پدربزرگ شیخ عبدالباقی آن را بنا نهاده، پیرو طریقت نقشبندی است که بزرگ‌ترین طریقت تصوف در ترکیه به حساب می‌آید.

اقبال عمومی به این گروه در دهه ۱۹۷۰ میلادی بالا گرفت. در آن زمان بسیاری برای ترک عاداتی مثل نوشیدن مشروبات الکلی که از نظر مذهبی ناشایست به حساب می‌آید، به روستای منزل سفر می‌کردند.

جماعت منزل در طول زمان روابط خوبی با بعضی احزاب راستگرا در صحنه سیاسی ترکیه برقرار کرد.

با وجود این مانند بسیاری از گروه‌های مشابه دیگر در این کشور، بعد از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه رجب طیب اردوغان در سال ۲۰۰۲ رونق بسیار بیشتری گرفت.

در میان این گروه‌ها جنبش گولن به رهبری فتح‌الله گولن، روحانی ساکن آمریکا تا مدت‌ها از حزب عدالت و توسعه حمایت می‌کرد.

اما این اتحاد دوام نیافت و در سال‌های دهه ۲۰۱۰ میلادی، جنبش گولن و حزب اردوغان به دشمنان یکدیگر تبدیل شدند.

سال ۲۰۱۶ دولت ترکیه،‌ جنبش گولن را به برنامه‌ریزی کودتایی خونین متهم کرد و با شناسایی این جنبش به عنوان «گروه تروریستی» شروع به قلع و قمع اعضا و هواداران آن، در تمام سطوح اجتماعی و سیاسی به ویژه در داخل دستگاه‌های اداری دولت کرد.

باور عمومی بر این است که گروه‌هایی مانند جماعت منزل که در جریان این وقایع حمایت کامل خود را از دولت نشان دادند، بعد از این دوره ارج و قرب بیشتری پیدا کردند.

در حال حاضر بسیاری این گروه را متهم می‌کنند که در حال تلاش برای سازماندهی اعضای خود در داخل سیستم دولتی، به ویژه در بخش‌هایی مانند وزارت بهداشت ترکیه است. جماعت منزل و دولت ترکیه هر دو این اتهام را رد می‌کنند.

بسیاری از چهره‌های مخالف دولت معتقدند که تلاش مشابه جنبش گولن برای نفوذ به داخل سازمان‌های دولتی بود که برای ترکیه فاجعه‌ آفرید و هشدار می‌دهند که حالا حزب حاکم عدالت و توسعه با باز گذاشتن دست جماعت منزل،‌ همان اشتباه را مرتکب می‌شود و این مسئله ممکن است در آینده به مشکلی جدی برای کشور تبدیل شود.

مخالفان این استدلال،‌ نه‌تنها آن را رد می‌کنند بلکه مدعی هستند که جنبش گولن یک «گروه تروریستی» بود که از سوی قدرت‌های خارجی سازماندهی می‌شد،‌ در حالی که جماعت منزل یک گروه داخلی است که در جهت منافع کشور و ملت فعالیت می‌کند.

شواهد نشان می‌دهد که منزل به گروهی بانفوذ و فعال در حوزه‌های مختلف تبدیل شده است.

برای مثال گفته می‌شود که انجمن صنعتگران و کارآفرینان ترکیه به نام «تومسیاد» که سازمانی تجاری است، با جماعت منزل در ارتباط است.

این جماعت در سرتاسر ترکیه فعال است و خود می‌گوید هزاران عضو و پیرو دارد.

منزل رسانه‌های زیادی هم در در اختیار دارد؛ کانال‌های تلویزیونی و رادیویی و همین طور چاپ‌خانه‌ها و انتشاراتی که عمدتا کتاب‌ها و متون مذهبی منتشر می‌کنند. بسیاری از این رسانه‌ها و انتشارات با نام «سمرقند» فعالیت می‌کنند.

گروه‌های غیردولتی وابسته به جماعت منزل هم اخیرا بیش از پیش در بخش‌های خیریه و امداد فعال‌ شده‌اند.

علاوه بر فعالیت‌های معمول و روزمره،‌ این بنیادها و انجمن‌ها در فجایع طبیعی مانند زلزله به سرعت و به صورت گسترده فعال هستند.

خارج از ترکیه هم در کشورهایی مانند اندونزی و آلبانی فعالیت خود را افزایش داده‌اند.

کنفدراسیون جوانان، آموزش و فرهنگ (گنچکون) که یک انجمن وابسته به جماعت منزل است، در سازماندهی برنامه‌های جوانان فعال است، از تحصیلات مذهبی گرفته تا فعالیت‌های ورزشی.

روستای منزل همچنان مقصدی جذاب برای بسیاری از بازدید کنندگانی که است که به قصد زیارت به آنجا می‌روند. با وجود آن که یک روستا است، اما پر از مساجد چشمگیر، مدارس مذهبی،‌ کارگاه‌ها و مجتمع‌های مسکونی است که با معماری مدرن ساخته شده‌اند.

هنوز رهبر جماعت منزل، بعد از مرگ عبدالباقی ارول اعلام نشده است. گفته می‌شود که روند انتخاب جانشین ممکن است با مشکلاتی روبرو شود، چون نام هر سه پسر شیخ درگذشته برای رهبری جماعت مطرح شده است.

اما فارغ از آن که چه کسی رهبری گروه را بر عهده بگیرد، تشییع جنازه ارول بار دیگر نشان داد که جماعت منزل به گروهی پرنفوذ در میان جریان‌های مذهبی ترکیه تبدیل شده است. به همین دلیل فعالیت‌های این گروه هم‌چنان در افکار عمومی ترکیه مطرح خواهد بود و بیش از پیش مورد بحث قرار خواهد گرفت.