جنگ اوکراین؛«جهت انتقال تسلیحات بین ایران و روسیه معکوس شده است»

به همین دلیل در موارد متعدد، ارتش روسیه مجبور شده برای حمله به هدف‌های زمینی به استفاده از موشک‌های زمین به دریا یا موشک‌های ویژه دفاع ضدهوایی متوسل شود که برای حملات زمینی طراحی نشده‌اند و مناسب نیستند.

پرواز هواپیماهای ترابری از ایران به روسیه رصد شده و گزارش منابع آمریکایی حاکی از آن است که مربیان ایرانی سپاه پاسداران در پایگاهی در کریمه مستقر شده‌اند تا نحوه استفاده از پهپادهای تحویل داده شده را آموزش دهند.

بررسی بقایای پهپادهای سرنگون ایرانی شده در اوکراین نشان می‌دهد این پهپادها هم از نوع شاهد-۱۳۱  (از نوع پهپادهای پرسه‌زن کامیکازه یا انتحاری) و هم از نوع بزرگتر، یعنی شاهد-۱۳۶ است. به این ترتیب، تردیدی باقی نمانده که حکومت ایران با وجود تمامی تکذیب‌هایش، کمبود زرادخانه روسیه را جبران می‌کند.

طبیعتا این وضعیت  خبر خوبی برای اوکراین نیست. اگرچه تعداد قابل توجهی از پهپادهای تحویلی ایران توسط ضدهوایی اوکراین سرنگون شده، اما ممکن است شرایط دشوارتر شود.

ایران در زرادخانه خود مهمات پرسه‌زن با قابلیت‌های بیشتر هم دارد و این نگرانی پدید آمده که ممکن است سلاح‌های خطرناک‌تری مانند موشک‌های بالستیک در اختیار روس‌ها قرار دهد.

کلاهک‌های انفجاری این موشک‌ها به مراتب قدرتمندتر از پهپادها بوده و البته امکانات دفاع ضد موشکی بالستیک اوکراین محدود است. در نتیجه، ممکن است غرب ناچار شود تسلیحات پیشرفته ضدموشکی به اوکراین تحویل دهد که به پیچیدگی جنگ خواهد افزود.

اما پیامدهای گسترده‌تر تعمیق روابط مسکو و تهران چیست؟

این وضعیت می‌تواند پیامدهایی برای چشم‌انداز توافق هسته‌ای بین تهران و جامعه بین‌المللی داشته باشد، توافقی که در حال حاضر هم رو به احتضار است. علاوه بر این، احتمال دارد توازن ظریف نیروها در سوریه تغییر کند و  پیامدهای مهمی برای اسرائیل و روابط اسرائیل با مسکو داشته باشد.

واضح است که هم روسیه و هم ایران، که هردو تحت فشار و در صحنه جهانی منزوی هستند به دوستانی نیاز دارند.

روسیه به دلیل تجاوزش به اوکراین با تحریم‌های اقتصادی مواجه است و روند جنگ برای مسکو خوب نبوده است. رژیم ایران نیز به دلیل برنامه هسته‌ای و سابقه نقض حقوق بشر تحت تحریم بوده و در داخل هم با نارضایتی گسترده مردم مواجه است.

هر دو حکومت، همراه با چین، اعضای “باشگاه” کوچک کشورهای دارای نظام اقتدارگرا هستند که نه تنها اهداف استراتژیک منطقه‌ای خود را دنبال می‌کنند بلکه در سطحی وسیع‌تر، در پی مقابله با چیزی هستند که بر آن نظم جهانی تحت سلطه ایالات متحده نام گذاشته‌اند.

در ایران، سرکوب مردم باعث تحریم‌های اقتصادی بیشتری  از سوی غرب شده و اخیرا بریتانیا و فرانسه انتقال تسلیحات این کشور به روسیه را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد  اعلام کرده‌اند. این قطعنامه براساس توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ به تصویب شورای امنیت رسید.

این رویکرد به طور بالقوه می‌تواند به بازگرداندن برخی تحریم‌های بین‌المللی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران منجر شود که قطعنامه ۲۲۳۱ آنها را لغو کرده است. و  تنش‌های جدید می‌تواند تلاش‌ برای احیای برجام را تضعیف کند. برجام برای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران طراحی شده بود که دولت ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ از آن خارج شد.

تلاش  برای احیای برجام دست‌کم تا پس از انتخابات میاندوره‌ای ایالات متحده در ۸ نوامبر متوقف شده و همزمان، ایران به توسعه غنی‌سازی اورانیوم ادامه داده است.

پرونده هسته‌ای ایران برای غرب که بر مساله اوکراین تمرکز دارد به سایه‌ای تاریک تبدیل شده و روسیه، که یکی از طرف‌های کلیدی برجام است، قطعا حاضر نیست بر تامین‌کننده تسلیحاتی خود فشار بیاورد.

در عین حال، روابط بین مسکو و تهران محصول شرایط کنونی است و بر پیوند عمیق ایدئولوژیک مبتنی نیست.

مدت‌هاست که روابط روسیه با ایران با دوگانگی مواجه بوده است. یک مثال واضح در این مورد، اهداف متفاوت آنها در سوریه است.

مداخله نظامی روسیه در سوریه باعث نجات رژیم بشار اسد شد و همزمان، مشارکت نیروی انسانی و تسلیحات و شبه‌نظامیان وابسته به ایران نیز برای بقای او بسیار مهم بود.

اما روسیه که همچنان در سوریه حضور دارد، هرگز از جاه طلبی‌های منطقه‌ای تهران در آن کشور حمایت نکرده است. با این حال، برای مهار نفوذ ایران آنطور که اسرائیل می‌خواست هم اقدام موثری صورت نداده است. در عین حال، روسیه مانع از حملات هوایی اسرائیل در سوریه نشده که هدف از آنها معکوس کردن روند نفوذ ایران در این کشور بوده است.

آیا پویایی جدید در روابط روسیه و ایران می‌تواند این وضعیت را تغییر دهد؟ در حالیکه بخشی از سامانه پدافند هوایی و نیروهای روسی از سوریه خارج شده، روسیه هنوز ظرفیت مواجهه با عملیات اسرائیل در سوریه را دارد.

این یکی از نگرانی‌های اصلی اسرائیل در زمینه حمایت از اوکراین بوده است.

اما در مورد آینده چطور؟ مثلا فرض کنید روسیه تصمیم بگیرد در ازای کمک‌های ایران تسلیحات پیشرفته‌تری را در اختیارش قرار دهد. آنگاه چه خواهد شد؟ آیا  ممکن است چنین تحولی باعث تغییر نگرش اسرائیل نسبت به اوکراین شود؟

چنین تغییری با در نظر گرفتن انتخابات عمومی اسرائیل در حال حاضر، بعید به نظر می‌رسد. اما روابط جدید روسیه و ایران این ظرفیت را دارد که فراتر از جنگ اوکراین، بر روابط جهانی تأثیر بگذارد.