حمله به شاهچراغ؛ چگونه از حملات داعش در افغانستان برای سرکوب اعتراضات استفاده شد؟

اما پدیده داعش و چگونگی عملیات آن همواره مورد بحث و تردید مردم و فعالان سیاسی و مدنی در افغانستان قرار داشته.

در این میان، شماری از فعالان سیاسی و مدنی، حکومت‌های گذشته افغانستان، طالبان و کشورهای همسایه را متهم می‌کردند که از نام داعش استفاده و بهره برداری می‌کردند تا حملاتی را برای دست یافتن به اهداف سیاسی خودشان انجام دهند.

این اتهامات زمانی به اوج آن رسید که در سال ۱۳۹۵ در یک حمله بسیار خونین به معترضان «جنبش روشنایی» در منطقه دهمزنگ کابل ۸۶ نفر کشته و ۲۳۰ نفر زخمی شدند.

وزارت کشور/داخله حکومت اشرف غنی، رییس جمهوری آن زمان افغانستان اعلام کرد که این حمله به دست سه مهاجم انتحاری انجام شد که «فرد اول توانست بمب همراه خود را منفجر کند، اقدام مهاجم دوم ناقص ماند و سومین مهاجم انتحاری در اثر شلیک پلیس کشته شد.»

ساعاتی بعد از این حمله داعش مسوولیت این حمله را از طریق کانال تلگرامی اعماق به عهده گرفت.

این حمله در زمانی صورت گرفت که دولت آقای غنی با تظاهرات و اعتراضات روزافزون جنبش روشنایی که عمدتا متشکل از شهروندان هزاره افغانستان بود، دست به گریبان بود.

به همین دلیل بلافاصله پس از این حمله انگشت‌های اتهام به جانب نهادهای امنیتی حکومت افغانستان به ویژه محمد حنیف اتمر، مشاور قدرتمند امنیت ملی آقای غنی، محمد معصوم استانکزی رییس امنیت ملی آن زمان و گل‌نبی احمدزی، فرمانده عمومی نیروهای امنیتی کابل  نشانه رفت و رهبران جنبش روشنایی حکومت آقای غنی را متهم به «سهل‌انگاری در تامین امنیت معترضان و حتی طراحی» این حمله خونین کردند.

مقامات امنیتی دولت آن زمان افغانستان این اتهامات را رد کردند اما در گزارشی که دفتر سیاسی سازمان ملل (یوناما) پس از تحقیق در مورد این حمله منتشر کرد، آمد که نیروهای امنیتی افغانستان، سندی را که ثابت بسازد این حمله توسط داعش انجام شده‌ است، در دست ندارند.

هرچند در گزارش یوناما این هم آمده که «شواهدی در دست نیست که بر اساس آن بتوانیم ادعای مسئولیت‌پذیری گروه داعش را مورد شک و تردید قرار بدهیم و همچنان گفته است ادعاهای مبنی بر دست داشتن دولت افغانستان در این حمله به اثبات نرسیده است.»

این حمله آغاز روند هدف قرار گرفتن گردهمایی‌های اعتراضی و راهیپیمایی‌ها در افغانستان به شمار می‌رود که در سال‌های دهه ۱۳۸۰ در حال تبدیل شدن به مهمترین وسیله درخواست مطالبات گروه‌های مختلف قومی‌، سیاسی و مدنی در افغانستان بود.

حمله خونین به جنبش روشنایی موجب شد دولت افغانستان بهانه‌ای بدست آورد تا به آسانی اجازه برگزاری اعتراضات و تظاهرات در افغانستان را ندهد و هم احزاب سیاسی، نهادهای مدنی و گروه‌های دیگر به آسانی جرات نکنند برای حضور مردم در خیابان‌ها فراخوان دهند.

حالا هم عدم شفافیت در پاسخگویی جمهوری اسلامی ایران به حوادث مشابه، کشانده شدن دامنه اعتراضات به سراسر ایران و طولانی شدن این اعتراضات، تردیدهای را در مورد عاملان اصلی و اهداف حمله خونین به حرم شاهچراغ شیراز به وجود آورده است.

به ویژه اظهارات محمد باقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی و احمد وحیدی وزیر کشور ایران بلافاصله پس از وقوع این حمله که اعتراضات هفته‌های اخیر در ایران زمینه‌ساز این حمله خوانده‌اند، این حدس و گمان‌ها را بیشتر ساخته است.

نکته‌ای که بر تردیدها افزوده این است که خبرگزاری رکنا، قبل از «اعماق» اعلام کرد که مسئولیت حمله شاهچراغ را داعش به عهده گرفته است.

منتقدان جمهوری اسلامی ایران استدلال می‌کنند که با توجه به وضعیت حاکم در این کشور که حکومت به شدت زیر فشار اعتراضات قرار دارد و توجه گسترده داخلی و بین‌المللی به این اعتراضات معطوف است، و شاید هسته‌های در داخل حکومت احتمالا بی‌میل نیستند یا با «سهل‌انگاری» یا هم با «طراحی» زمینه‌ساز انجام چنین حمله باشند که می‌تواند چند هدف را دنبال کند.

ابتدا، تبلیغات گسترده درباره اینکه علت این حادثه، اعتراض‌های سراسری است؛ اتفاقی که همین حالا از سوی مقام‌ها و رسانه‌های حکومت آغاز شده است. هدف این تبلیغات نیز اثرگذاری بر روی معترضان و جلوگیری از بازگشت آنها به خیابان است.

دوم، مقام‌های جمهوری اسلامی همواره در مورد «سوریه‌ای شدن» وضعیت ایران هشدار داده‌اند و اینکه اگر نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی وضعیت را کنترل نکند، این  اعتراضات بالاخره منجر به «وقوع جنگ داخلی با مدیریت کشورهای خارجی» در ایران شود.

با این حال تردیدی وجود ندارد که با توجه به دخالت مستقیم ایران در عراق و سوریه و نبرد نیروهای قدس سپاه پاسداران علیه داعش در این دو کشور، این گروه از دشمنان منطقه‌ای جمهوری اسلامی به شمار می‌رود و بدون تردید در تلاش است تا اهدافی را در ایران مورد حمله قرار دهد.

اما به نظر می‌رسد که سال‌هاست داعش قادر به هیچ نوع حمله در داخل خاک ایران نبوده است.

آخرین باری که داعش مسوولیت حملاتی در داخل خاک ایران را به عهد گرفت، سال ۲۰۱۷ بود که پنج مهاجم این گروه به مجلس شورای اسلامی و آرامگاه آیت‌الله خمینی در تهران حمله کردند و در نتیجه ۱۲ نفر کشته و شمار زیادی هم زخمی شدند.