خروج مسکو از پیمان محدودیت تسلیحات هسته‌ای؛ نود ثانیه تا آخر‌الزمان هسته‌ای؟

جز یک تصمیم مهم: تعلیق پیمان محدودیت تسلیحات هسته‌ای روسیه با آمریکا، موسوم به «نیواستارت» (New START) که نسخه دوم و به روز شده پیمان‌نامه مشابه‌ای با نام «استارت» (START) بین مسکو و واشنگتن برای کاهش ابعاد زرادخانه‌های هسته‌ای‌شان بود.

این پیمان در سال ۲۰۱۰ بین باراک اوباما و دیمیتری مدودف، رئیس جمهوری‌های وقت ایالات متحده و روسیه امضا شد و به زبان ساده دو طرف را متعهد کرد تا ظرفیت زرادخانه‌های هسته‌ای خویش را سی درصد کاهش دهند.

این پیمان در سال ۲۰۱۱ به اجرا در آمد و سپس به مدت ده سال تمدید شد؛ اگرچه محدودیت‌های ناشی از کووید باعث شد تا بازرسی‌های تسلیحاتی با مشکلاتی مواجه شود.

آمریکا، طرف دیگر این پیمان در اولین واکنش، این اقدام را عمیقا تاسف‌بار و غیرمسئولانه خوانده است.

هرچند بسیاری این اقدام روسیه را بیشتر حرکتی در راستای جنگ لفظی و تهدید زبانی برداشت کرده‌اند: این که برای مسکو همه گزینه‌ها روی میز است.

واقعیت این است که از ابتدای جنگ اوکراین بارها امکان جنگ هسته‌ای، حقیقی یا دور از واقعیت از ذهن بسیاری گذشته است و با این که دهشت‌بار بودن استفاده از سلاح هسته‌ای و پیامدهای آن تصور استفاده از آن را دور می‌نمایاند، اما همین حد از تهدید و اقدام امروز روسیه به اندازه کافی عامل نگرانی بزرگی خواهد بود.

حتی پیش از اقدام امروز روسیه، اعضای «بولتن دانشمندان اتمی» نزدیک به یک ماه پیش «ساعت آخرالزمانی» (Doomsday Clock) را که خطر جنگ اتمی را هر سال محاسبه می‌کند، سی ثانیه به جلو کشیدند: حالا نود ثانیه تا قیامت فاصله است.

به زبان ساده برای این که بتوانید مقایسه کنید:

خطر جنگ هسته‌ای بیش از هر زمانی حتی دوران بحران موشکی کوبا در اوایل دهه شصت میلادی است. دو هفته‌ای که احتمال جنگ هسته‌ای بین شوروی و ایالات متحده با استقرار موشک‌های بالستیک مسکو در خاک کوبا بسیار بالا می‌نمود و حالا «بولتن دانشمندان اتمی» خطر جنگ هسته‌ای را با ادامه جنگ اوکراین بالاتر تخمین زده‌اند. آن هم در حالی که هنوز چهار هفته پیش، پوتین پیمان نیواستارت را معلق نکرده بود.

در حالی که قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها خود درگیر این منازعه خونین هستند، جای خالی قدرتی با وزن سیاسی و نظامی کافی برای میانجی‌گری روشن می‌نماید.

چین، قدرتی بزرگ و با سودای ابرقدرت شدن که در منازعات بین‌الملل اغلب محافظه‌کارانه وارد می‌شود و معمولا تلاش می‌کند، میانه را نگه دارد این بار هم اعلام بی‌طرفی کرده است.

با این همه مراودات سیاسی، تسلیحاتی و اقتصادی روسیه و چین طی یک سال جنگ اوکراین، بر جهان پوشیده نیست.

هرچند که همین مساله شاید بتواند وزنه نفوذ پکن بر مسکو را سنگین‌تر کند.

چین در تازه‌ترین واکنش، بدون نام بردن از «شماری» از کشورها خواسته بر آتش جنگ ندمند: به نظر شماتت در لفافه غرب برای حمایت تسلیحاتی از اوکراین.

وزیر امور خارجه چین گفته است که پکن به شدت نگران تشدید جنگ در اوکراین است و با هشدار درباره اینکه جنگ ممکن است از کنترل خارج شود گفت «بعضی کشورها» باید فورا دمیدن بر آتش جنگ را متوقف کنند.

وزیر خارجه چین گفت «ما از برخی کشورها می خواهیم که فورا از دامن زدن به آتش‌سوزی دست بردارند، تقصیر را به گردن چین نیندازند، و از هیاهوی اوکراین امروز و فردا تایوان دست بردارند».

پکن می‌گوید، در چند روز آینده پیشنهاد صلحی را بر روی میز خواهد گذاشت.

پیشنهادی که باید دید چه اندازه می‌تواند برای دو طرف پذیرفتنی باشد و در رویای پایان جنگ بتواند آن‌ها را سر میز مذاکرات ترک مخاصمه بیاورد.

یک سال جنگ، ویرانی و جان‌هایی که از دست رفت و آینده‌ای که تیره و تار می‌نماید: سالگرد تهاجمی که روسیه آن را عملیاتی ویژه و کوتاه می‌دانست، حالا جنگی تمام عیار است و با هر روز عقب افتادن صلح برگی بزرگ به فصل سیاه این تهاجم اضافه می‌کند و حالا با تصمیم تازه مسکو، باقی جهان را هم با خطری بزرگ‌تر مواجه می‌کند.