«دیپلماسی زلزله»؛ تردید در ارمنستان نسبت به عادی‌سازی روابط با ترکیه

ترکیه و ارمنستان برای اولین بار در ۳۰ سال گذشته مرزهای خود را برای مدت کوتاهی باز کردند تا به کامیون‌های بارگیری شده با محموله‌های بشردوستانه ارمنستان اجازه گذر و ورود به ترکیه را بدهند.

نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، این دیدار را «بسیار مهم و نمادین» خواند و انتقادات را «کاملا غیرقابل قبول» دانست.

پاشینیان در جلسه کابینه در ۱۶ فوریه گفت: «من نمی‌توانم شرایطی را تصور کنم که میلیون‌ها نفر از مردم همسایه به دنبال یک بلای طبیعی نیاز به حمایت داشته باشند و کسی بی‌تفاوت بماند. این به هر دلیل یا بهانه‌ای کاملا غیرقابل قبول است.»

او با ابراز تأسف از این که این زلزله ویرانگر موجب برداشتن گامی تازه در جهت عادی‌سازی روابط شده است، افزود: «یک تراژدی انسانی باعث می‌شود که مردم بیشتر همدیگر را درک کنند».

منتقدان دولت در ارمنستان بر این باور نیستند که گرمی روابط ارمنستان و ترکیه پایدار باقی بماند.

روبن صفراستیان، تحلیلگر ارمنی، گفت گرم شدن روابط با ترکیه فقط «موقتی» است و «گام‌های بشردوستانه» ایروان باعث نمی‌شود ترکیه سیاست خود را در مورد ارمنستان تغییر دهد. او گفت که ترکیه مرزها را بسته نگه داشته تا بر ارمنستان فشار بیاورد و ایروان را وادار به دادن امتیاز در اختلاف خود با جمهوری آذربایجان کند.

هاکوب چاکریان کارشناس معتقد است که «ترکیه به محض غلبه بر ضربه ناشی از زلزله، سیاست‌های خصمانه خود را در مورد ارمنستان از سر خواهد گرفت».

گغام مانوکیان، نماینده حزب مخالف در پارلمان از وزیر امور خارجه ارمنستان به دلیل «بر زبان نیاوردن حتی یک کلمه» در مورد ناگورنو قره‌باغ در جریان نشست خبری با همتای ترک خود در آنکارا انتقاد کرد. او گفت که وزیر «باید از ترکیه می‌خواست از نفوذ خود بر آذربایجان استفاده کند» تا باکو دست از ادامه محاصره گذرگاه لاچین که جاده‌ای حیاتی است که قره‌باغ و ارمنستان را به هم متصل می‌کند، بردارد.

او با اشاره به توافق صلح مورد نظر باکو که حاکمیت جمهوری آذربایجان بر قره‌باغ جداشده را به رسمیت می‌شناسد، افزود: «ترکیه هیچ گامی برای عادی‌سازی با ارمنستان بر نخواهد داشت تا زمانی که دولت ارمنستان خواسته‌های آذربایجان را برآورده کند».

آرمان ابوویان، نماینده سابق پارلمان و فعال اپوزیسیون در تلگرام نوشت مقامات ارمنستان «مداوم در حال ایجاد خطرات و چالش‌های جدید» برای ارمنستان هستند. او مدعی شد که دولت فعلی «از دفاع از منافع» ارمنستان امتناع می‌کند و «آماده است» تا کشور را «هماهنگ با سناریوی ترکیه-آذربایجان» ویران کند.

با این حال، برخی از مفسران به مذاکرات ارمنستان و ترکیه خوش‌بین بودند.

گورگن سیمونیان، کارشناس، از تماس مستقیم بین مقامات ارشد ارمنستان و ترکیه استقبال کرد و گفت که این امر بر نفوذ روسیه در منطقه تأثیر می‌گذارد. او گفت ترکیه به آمریکا و اتحادیه اروپا کمک خواهد کرد تا روسیه را از منطقه بیرون کنند.

آرمن چیبوخچیان، تحلیلگر سیاسی ارمنی مستقر در ایالات متحده، گفت که مذاکرات قبلی عادی‌سازی روابط بین ارمنستان و ترکیه با میانجی‌گری خارجی شکست خورده است.

چیبوخچیان گفت: «بسیار مهم است که ارمنستان به تنهایی و بدون روسیه شروع به گفتگو با همسایه خود کرده است. ارمنستان باید از وضعیت یک استان روسیه خلاص شود و به تدریج به سمت [عادی‌سازی روابط با] ترکیه حرکت کند.»

برخی از حمایت ایروان از ترکیه زلزله‌زده به عنوان انگیزه‌ای برای بهبود روابط استقبال کردند، در حالی که چنین کاری با انتقاد مخالفان دولت ارمنستان مواجه شد.

بسیاری از مردم عادی در ارمنستان ناراحتی خود را از کمک ایروان به ترکیه ابراز کردند، در حالی که برخی از اصول بشردوستانه این کشور استقبال کردند.

ارمنستان در واکنش به زمین‌لرزه‌های قدرتمندی که در ۶ فوریه ترکیه و سوریه را لرزاند، با اعزام تیم‌های نجات و کمک‌های بشردوستانه برای کمک به تلاش‌های امدادی در هر دو کشور پاسخ داد.

مرز ارمنستان و ترکیه در ۱۱ فوریه برای اولین بار در ۳۰ سال گذشته باز شد تا کامیون‌های بارگیری شده ارمنستان با ۱۰۰ تن محموله کمک‌های بشردوستانه وارد ترکیه شوند.

ریچارد گیراگوسیان صاحب نظر امور ترکیه و ارمنستان، در مطلبی در وب‌سایت سیویل نت نوشت: «به خاطر اين ‘ديپلماسی زلزله’ پاسخ ارمنستان به عنوان ابراز حس نيت مهمی تلقی شد و سهم فراوانی در تسریع بخشیدن به روند عادی‌سازی روابط ترکیه و ارمنستان ایفا کرد.»

گیراگوسیان با اشاره به اعتراض‌های مستمر فعالان تحت حمایت دولت جمهوری آذربایجان درباره کریدور لاچین که ارمنستان را با منطقه جداشده قره‌باغ متصل می‌کند، گفت: «جنبه مهم دیگری ازاین گشایش دیپلماتیک، بستر کلان‌تر آن است چون رهبری ترکیه آن‌قدر احساس اطمينان کرد که مرز را بدون جلب رضایت جمهوری آذربایجان يا مشورت قبلی با مقامات روس باز کرد. این امر هم‌چنین حاکی از آن است که سیاست خارجی ترکیه در قبال ارمنستان حالا کمتر در گرو اجازه جمهوری آذربایجان است که با توجه به تهدیدهای مستمر این کشور علیه ارمنستان و محاصره ناگورنو قره‌باغ مهم تلقی می‌شود.»

اما، تصمیم دولت ارمنستان برای ارسال کمک به ترکیه مورد انتقاد شدید مخالفان دولت ارمنستان قرار گرفت. افکار عمومی در ارمنستان ترکیه را حامی جمهوری آذربایجان، دشمن سرسخت ارمنستان، می‌دانند.

آرتور خاچاطریان، نماینده مخالف دولت به سرویس ارمنی رادیو آزادی گفت: «این اتفاق هیچ تأثیری بر عادی‌سازی روابط بین دو کشور نخواهد داشت. من هیچ پیام سیاسی در اینجا نمی‌بینم. باز شدن مختصر مرز به معنای باز شدن مرزهای ترکیه و ارمنستان نیست. تا زمانی که ارمنستان تمام پیش‌شرط‌های مطرح شده از سوی ترکیه، از جمله رها کردن آرتساخ [قره‌باغ] از سوی ارمنستان را اجرا نکند، ترکیه به دنبال بهبود روابط با ارمنستان نخواهد بود. علاوه بر این، اگر ترکیه خواهان بهبود روابط بود، می‌توانست از برادر کوچک خود [ جمهوریآذربایجان] بخواهد که جاده لاچین را باز کند تا ما بتوانیم حداقل ۱۰۰ تن غذا برای مردم قره‌باغ ارسال کنیم.»

تیگران آبراهامیان، نماینده بلوک اپوزیسیون گفت ارسال کمک‌های بشردوستانه به ترکیه برای ارمنستان بسیار زیاد است و با توجه به اهداف گسترده باکو و آنکارا برای تصرف بخش عمده‌ای از ارمنستان، اگر نه کل کشور، ارسال تسلیت کافی بود».

آبراهامیان گفت: «اگر ترکیه در مورد احیای روابط با ارمنستان صادق بود، بیش از دو سال فرصت داشته تا حسن نیت خود را نشان دهد.»

دیپلماسی زلزله باعث واکنش شدید مردم در ارمنستان شده است.

در مصاحبه‌های متعدد مردمی، مردم آزردگی و نارضایتی خود را از حمایت از ترکیه ابراز کردند، در حالی که عده‌ای دیگر این اقدام را «بشردوستانه» توصیف کردند.

مردی در مصاحبه با رسانه مخالف دولت News.am با تأیید این اقدام مقامات گفت: «مطمئن نیستم که [در شرایط مشابه] ما از ترکیه کمک دریافت می‌کردیم.»

فرد دیگری گفت: «قرار است اقدامات بشردوستانه برای انسان‌ها انجام شود. چگونه می‌توان این را در مورد کشوری گفت که ۱۲۰ هزار نفر را در محاصره [در قره باغ] نگه می‌دارد و گلوی آن‌ها را می‌فشارد؟ این کشور نباید هیچ کمکی دریافت کند.»

یکی دیگر گفت: «چرا به آنها کمک می‌کنید؟ بهتر نیست یک بطری آب به قره‌باغ بفرستید تا بچه‌ها در آنجا زنده بمانند؟»

بسیاری از کاربران با توجه به عکس‌های ارسال شده از کمک‌های بشردوستانه در صفحه فیسبوک تلویزیون دولتی، خواستار ارسال کمک‌ها به قره‌باغ، سربازان ارمنی یا خانواده‌های آسیب‌پذیر اجتماعی در ارمنستان به جای ارسال آن برای «دشمن» شدند.

برخی از کاربران سؤال کردند که چگونه می‌توان مرز ترکیه را باز کرد اما گذرگاه قره‌باغ به ارمنستان را باز نکرد.

با این حال، برخی از کاربران گفتند که این یک اقدام دیپلماتیک است و اضافه کردند که به ارمنستان افتخار می‌کنند و برخی دیگر می‌گویند این عملی مسیحی‌وار برای پاسخ دادن به بدی با خوبی است. برخی دیگر از کاربران گفتند که بهتر بود این کمک‌ها به حلب در سوریه ارسال می‌شد تا به ترکیه.

ارمنستان به سوریه نیز امدادگر و کمک‌های غذایی فرستاده است.

کانال تلگرامی باقرامیان ۲۶ که طرفدار دولت ارمنستان است اعلام کرد که ارمنستان کمک‌های بشردوستانه و یک تیم نجات را به آدیامان ترکیه ارسال کرده است. این کانال می‌گوید که آدیامان به این دلیل انتخاب شده است که ارمنی‌تبارهای زیادی در آنجا زندگی می‌کنند.