رزا اوتونبایوا، نماینده دبیرکل سازمان ملل در افغانستان کیست؟

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد رزا اوتونبایوا، دیپلمات و سیاستمدار پیشین قرقیزستانی را به عنوان نماینده ویژه جدید خود برای افغانستان و رئیس هیات نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) منصوب کرده است. دفتر «یوناما» هماهنگی میان نهادهای فعال بین المللی از جمله نهادهای وابسته به سازمان ملل و گفتگوها با حکومت طالبان را برعهده دارد.

خانم اوتونبایوا، ۷۲ ساله جانشین دبورا لاینز، دیپلمات کانادایی می‌شود که تا اواسط ماه ژوئن در این سمت کار می‌کرد.

در اطلاعیه یوناما آمده که خانم اوتونبایوا بیش از ۳۵ سال تجربه حرفه‌ای در رهبری، دیپلماسی، مشارکت مدنی و همکاری بین المللی دارد.

خانم اوتونبایوا مدرک دکترای فلسفه از دانشگاه دولتی مسکو و فلسفه دانشگاه دولتی مسکو را دارد و به زبان‌های قرقیزی، روسی و انگلیسی صحبت می‎‌کند.

او مدتی رئیس جمهور قرقیزستان (۲۰۱۰-۲۰۱۱) بود و پیش از آن سه دوره وزیر امور خارجه این کشور بود.

او همچنین نماینده پارلمان و معاون نخست وزیر قرقیزستان هم بوده است.

خانم اوتونبایوا همچنین تجربه چندین ماموریت دیپلماتیک را نیز داشته است، از جمله به عنوان سفیر جمهوری قرقیزستان در آمریکا و کانادا و سفیر کشورش در بریتانیا بوده است.

او از سال ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۱ هم رئیس بخش شوروی کمیسیون ملی یونسکو بود.

خانم اوتونبایوا همچنین به عنوان معاون نماینده ویژه دبیرکل در مأموریت ناظر سازمان ملل متحد در گرجستان (یونومیگ) کار کرده است.

او هم اکنون عضو هیات مشاوران عالی رتبه دبیرکل سازمان ملل در مورد میانجی‌گری و رئیس بنیاد ابتکار رزا اوتونبایوا در قرقیزستان است.

طالبان در مورد انتصاب او تاکنون واکنشی نشان نداده است.

پس از این که دبورا لاینز در اواسط ماه ژوئن از سمت خود کناره‌گیری کرد، مارکوس پوتزل، دیپلمات پیشین آلمانی به عنوان معاون و سرپرست یوناما مشغول به کار شد.

بنا به گزارش‎‌ها، مداخله مسئولان طالبان در امر کمک رسانی به ویژه در ولایت‌‎ها و بروکراسی دولتی مانع عمده امدادرسانی بین‌المللی در افغانستان شده است.

سازمان ملل از طالبان خواسته است که «امدادگران زن در امور بشردوستانه» باید بدون مانع و در امنیت کار کنند.

تسهیل امدادرسانی بین المللی ماموریت اصلی خانم اوتونبایوا در گفتگو با مقام‎‎‌های ارشد طالبان است.

به نظر می‌رسد که آقای گوترش با انتصاب یک سیاستمدار برجسته از یکی از کشورهای منطقه در کابل درصدد نقش محوری‌تر سازمان ملل در قانع کردن مقام‎‎‌‌های طالبان برای رعایت حقوق زنان و ایجاد دولت فراگیر با مشارکت اقوام باشد.

کمک‌های توسعه‌ای بین المللی به افغانستان مشروط به درخواست جامعه جهانی از طالبان در رعایت حقوق بشر، به‌ویژه حق دسترسی به تحصیل و کار دختران و زنانی شده است؛ حکومت طالبان اما عملا نرمشی در رویه‌های خود نشان نداده و همچنان دستوراتی در جهت محدودیت‎های بیشتر صادر کرده است.

به گفته سازمان ملل بیش از نیمی از جمعیت ۳۹ میلیونی افغانستان به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند و شش میلیون نفر هم در معرض خطر قحطی قرار دارند.

دفتر یوناما گزارش‌هایی از وضعیت افغانستان را به شورای امنیت ارائه می‎‎‌کند که منبع اصلی تصمیم‌‎گیری این سازمان برای برداشتن نام رهبران طالبان از فهرست تحریم‎‎‎‌ها و تحریم‌ مالی طالبان و در نهایت به رسمیت شناخته شدن حکومت طالبان است.

«یوناما» ماه گذشته به شورای امنیت گزارش داد که درگیری‌های مسلحانه در افغانستان در ۱۰ ماه گذشته کاهش قابل توجه داشته است اما در موارد نقض حقوق بشر و تلفات غیرنظامیان روند سابق ادامه دارد.

یوناما می‌گوید که در ده ماه ( اوت ۲۰۲۱ – ژوئن ۲۰۲۲) افغانستان ۷۰۰ کشته و ۱۴۰۶ زخمی غیرنظامی را ثبت کرده‌ است که بیشتر آنها به گروه دولت اسلامی در حملات علیه اقلیت‌های قومی و مذهبی نسبت داده شده است.

در حالی که تاکنون هیچ کشوری افغانستان را به رسمیت نشناخته است، رزا اوتونبایوا به عنوان نماینده دبیرکل سازمان ملل نقش محوری در تعاملات با مقام‌های طالبان از طرف جامعه جهانی برعهده دارد.

او برخلاف سایر نمایندگان پیشین دبیرکل سازمان ملل که عمدتا از دیپلمات‎‎‎‌های غربی مقیم کابل انتخاب می‎‌شدند، از یکی از کشورهای منطقه آمده که اقلیتی هم‌تبار در افغانستان نیز دارد.

قرقیزها یکی از اقلیت‌های قومی افغانستان هستند که در دامنه کوه‌های پامیر زندگی می‌کنند. بزرگان قوم قرقیز هشدار داده‌اند در صورتی که به مشکلات‌شان رسیدگی نشود، افغانستان را ترک می‎‌کنند و کشور قرقیزستان نیز به ده‎‌ها تن تاکنون تابعیت اعطا کرده است.