روایت یک «مهماندار هواپیما» از زیر پل سوخته کابل تا مرکز ترک اعتیاد طالبان

افغانستان، پایتخت اعتیاد به مواد مخدر در جهان است. به گفته اداره بین‌المللی امور مواد مخدر در آمریکا، حدود ۳.۵ میلیون نفر، در کشوری با جمعیت حدود ۴۰ میلیونی معتاد به مواد مخدر هستند.

در زیر پل سوخته، صدها مرد دیده می‌شدند که روی دوپا نشسته و خم‌شده در میان انبوهی از زباله، سرنگ، مدفوع و گاهی اجساد کسانی که بیش از حد مواد مصرف کرده بودند.

مواد مخدر مصرفی آنها اکثراً هروئین یا مت‌آمفتامین بوده است.

برای سال‌ها، بوی تعفن خیلی زیاد در زیر پل، سگ‌های ولگردی که در انبوه زباله‌ها به دنبال تکه‌های غذا می‌گردند، در بالای سر آنها جریان ترافیک، نظاره فروشندگان خیابانی کالاها و مسافرانی که سوار شدن خودروها و مینی‌بوس در ایستگاه عجله دارند، از مشخصه‌های آن بود.

عمر می‌گوید: «من برای ملاقات دوستانم به آنجا می‌رفتم و مقداری مواد مخدر مصرف می‌کردم. از مرگ نمی‌ترسیدم. به هر حال مرگ دست خداست.»

مردانی که این مکان را خانه ساخته بودند، با وجود سیاست دولت قبلی در جمع‌آوری معتادان و بردن آنها به مراکز ترک اعتیاد، اغلب فراموش شده بودند. اما زمانی که طالبان کنترل کشور را دوباره به دست گرفت، کارزاری تهاجمی‌تری را برای پاک کردن خیابان‌ها از معتادان به راه انداخته است.

عمر می‌گوید: «آنها با لوله ما را شلاق و کتک می‌زدند. انگشتم شکست چون نمی‌خواستم از زیر پل خارج شوم و مقاومت کردم، باز هم به زور ما را بیرون کشیدند».

عمر را همراه با ده‌ها‌ نفر دیگر به داخل یک بس/اتوبوس انداختند.

ویدیوهای که بعدا دولت طالبان منتشر کرد، نیروهای آن‌ها را نشان می‌داد که در حال پاکسازی محل از اجساد معتادانی هستند که در اثر مصرف بیش از حد جان خود را از دست داده بودند، بدن‌های بی‌جان آنها که در شال‌های خاکستری تیره پیچیده شده بودند. برخی دیگر را که هنوز زنده اما بیهوش بودند، بر روی برانکارد بیرون آوردند.

مرکز ترک اعتیاد که عمر در آن بستری شده است ۱۰۰۰ تختخوابی/بستر است که در حال حاضر۳هزار بیمار دارد. شرایط اینجا نامناسب است. این مردان قبل از این که آزاد شوند، حدود ۴۵ روز در این مرکز تحت برنامه‌ای شدید ترک اعتیاد قرار می‌گیرند.

هیچ اطمینانی وجود ندارد که معتادان دوباره به اعتیاد بازنگردند.

در حالی که افرادی که از خیابان‌ها‌ حذف شده اند اکثراً مردان هستند، برخی از زنان و کودکان نیز به مراکز ویژه ترک اعتیاد برده شده‌اند.

عمر، مانند بقیه معتادان در یک اتاق این مرکز در کابل، شدیدا لاغر شده است، لباس قهوه‌ای رنگش که توسط مسئولان داده شده، بر تنش بزرگی می‌کند و صورتش نحیف شده است.

او در لبه تخت نشسته و از زندگی خود که روزی- روزگاری داشته، قصه می‌کند.

«یک روز در دبی، روز بعد ترکیه و گاهی ایران بودم. من به عنوان مهماندار هواپیما با شرکت هوایی کام ایر به دور دنیا سفر کردم و اغلب مهمانان وی‌ای‌پی مانند رؤسای جمهور سابق در هواپیما داشتیم.»

با سقوط کابل کارش را از دست داد. او که با مشکلات اقتصادی و آینده‌ای مبهم مواجه بود، به مواد مخدر روی آورد.

زمانی که طالبان در دهه ۱۹۹۰ میلادی در قدرت بودند، کشت خشخاش را منع کردند. اما تجارت مواد مخدر در طول ۲۰ سال شورش طالبان، تبدیل به منبع درآمد اصلی آنها شده بود.

حالا طالبان می‌گویند که دستور داده‌اند که تجارت مواد مخدر باید پایان یابد و تلاش می‌کنند تا این سیاست را اجرا کنند. اما طبق گزارش سازمان ملل، کشت خشخاش ۳۲ درصد در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است.

در همین حال، اقتصاد افغانستان با از دست دادن حمایت‌های بین المللی، در حالی که از چالش‌های امنیتی، تغییرات آب و هوایی و تورم جهانی مواد غذایی رنج می‌برد، در آستانه فروپاشی قرار دارد.

عمر از زمانی که به مرکز توانبخشی آمد، مصمم شد که حالش بهتر شود.

او می‌گوید: «من می‌خواهم ازدواج کنم، خانواده داشته باشم و یک زندگی عادی داشته باشم. این پزشکان بسیار مهربان هستند. آنها تمام تلاش خود را می‌کنند تا به ما کمک کنند.»

برای پزشکان مرکز، این یک عملکرد اولیه است. طالبان همچنان افراد بیشتری را تحویل می‌دهند و کارکنان مرکز در تلاش برای یافتن جا برای آنها هستند.

یکی از پزشکان به من گفت: «ما به کمک نیاز داریم. جامعه بین المللی رفت و کمک آنها قطع شد. اما مشکلات ما برطرف نشده است.»

او افزود: «در میان این افراد، متخصصان زیادی وجود دارند. افراد باهوش و تحصیلکرده‌ای که زمانی زندگی خوبی داشتند. اما مشکلات موجود در جامعه ما، فقر و کمبود شغل به این معناست که آنها به دنبال راه گریز بودند.»

با وجود ازدحام بیش از حد و کمبود منابع، پزشکان همچنان متعهد به انجام هر کاری برای کمک به این معتادان هستند.

با آن هم یکی از پزشکان گفت: «هیچ اطمینانی وجود ندارد که این بیماران پس از ترک دوباره به اعتیاد برنگردند. اما ما باید به تلاش خود ادامه دهیم و مهمتر از همه، باید به آنها امیدی برای آینده بدهیم. در حال حاضر، هیچ چیزی نیست.»