روبرتا آنگلیانو
منبع تصویر، Alamy
سندروم تخمیر خودکار یک اختلال عجیب و غریب است که مبتلایان به آن بدون مصرف الکل مست می‌شوند، عارضه‌ای که می‌تواند زندگی را به کام این افراد تلخ کند. این اختلال مدت‌هاست ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده و البته موفقیت‌هایی هم در رابطه با کشف دلایل بروز آن به دست آمده است.
نیک کارسن هفته‌ای دو بار علائم این اختلال را از خود بروز می‌داد. اول حرف‌های نامفهوم می‌زد و بارها آن‌را تکرار می‌کرد. بعد به تدریج حتی دیگر توان ایستادن روی پاهایش را از دست می‌داد تا این که در نهایت به خوابی عمیق فرو می‌رفت. او درست مثل آدم‌های مست رفتار می‌کرد، البته بدون این که قطره‌ای الکل خورده باشد.
این حالت مستی او اما با علائم دیگری از جمله درد معده، نفخ و احساس خستگی همراه بود. او خیلی وقت‌ها بالا می‌آورد و از حال می‌رفت. این حمله اولین بار ۲۰ سال پیش برای نیک اتفاق افتاد. کارن، همسر کارسن می‌گوید:«تا آن زمان هیچوقت او را مست ندیده بودم.» خود کارسن هم یک روز بعد و آن هم به شکلی مبهم اتفاقاتی که برایش افتاده بود را به یاد می‌آورد.
کارسن ۶۴ ساله، پدر دو فرزند است و در شهر سافک در شرق انگلیس زندگی می‌کند. او می‌گوید: «یادم نمی‌آمد چه اتفاقی افتاده. ۶ تا ۸ ساعت بعد که به هوش آمدم، انگار نه انگار که چیزی شده و اصلا حس خماری بعد از مستی نداشتم.»
کارسن و همسرش در نهایت متوجه شدند این حالت مستی و سایر علائم، ظاهرا بعد از خوردن غذاهایی با کربوهیدرات بالا از جمله سیب‌زمینی در او ایجاد می‌شود. کارسن به چندین پزشک و متخصص مواد غذایی رجوع کرد و در نهایت تشخیص داده شد که او به یک بیماری نادر به اسم سندروم تخمیر‌سازی خودکار مبتلاست.
سندروم تخمیر خودکار که با نام سندروم روده تخمیر کننده هم شناخته می‌شود، یک اختلال مرموز است که باعث بالا رفتن سطح الکل در خون و بروز حالات مستی می‌شوند، آن هم در حالی که فرد مبتلا ممکن اصلا لب به الکل نزده و یا میزان بسیاری اندکی از آن را مصرف کرده باشد. مساله‌ای که می‌تواند به مثبت شدن تست الکل بینجامد و عواقب اجتماعی و قانونی برای مبتلایان به همراه داشته باشد.
اما این پدیده غیر‌عادی بسیار جنجال‌برانگیز هم است، به ویژه به این دلیل که علت دقیق آن هنوز به خوبی شناخته نشده است. با وجود این، این اختلال بارها به عنوان دفاعیه در پرونده‌های مربوط به رانندگی در حالت مستی مورد استفاده قرار گرفته است.
منبع تصویر، Nick and Karen Carson
نیک کارسون (سمت چپ) و همسرش کارن نزدیک به ۲۰ سال است که به دنبال کشف دلایل اصلی بروز سندروم تخمیر خودکار هستند
بری لگان، مدیر اجرایی مرکز آموزش و تحقیقات علوم قضایی در فیلادلفیا می‌گوید: «به نظر من بیشتر متخصصان سم‌شناسی قبول دارند که این یک اختلال پزشکی واقعی است و در واقع فرایند تخمیر در درون بدن می‌تواند میزان قابل توجهی الکل تولید کند. در بدن همه ما به واسطه فرایند تخمیر مقداری الکل تولید می‌شود اما در بیشتر افراد این میزان آنقدر کم است که قابل اندازه‌گیری نیست.»
به طور معمول هر گونه تخمیری که در روده اتفاق می‌افتد، پیش از ورود به جریان خون و حین عبور از کبد از بین می‌رود، پدیده‌ای که با نام «اثر عبور اول» شناخته می‌شود. لوگان می‌گوید: «در بدن فرد مبتلا به این بیماری میزان الکل تولیدی بیشتر از میزانی است که در گذار اول قابل از بین رفتن باشد.»
یکی از دلایلی که به عنوان عامل بروز این اختلال مطرح شده، بر عدم توازن در میکروب‌های روده تمرکز دارد. این مساله باعث رشد بی‌رویه برخی میکروبها می‌شود که بعدتر و در شرایط خاص غذاهای با کربوهیدرات بالا را تخمیر و به الکل تبدیل می‌کنند.
به تازگی گونه جدیدی از این اختلال با نام سندروم مثانه تخمیر کننده یا سندروم تخمیر خودکار در مجاری ادراری کشف شده که به دلیل عدم توازن در میکروب‌های موجود در مثانه رخ می‌دهد و موجب تولید میزان غیرقابل انتظاری از الکل در ادرار می‌شود. این گونه از اختلال در بیماران مبتلا به دیابت دیده شده که در صورت عدم رسیدگی منجر به تولید قند در ادرار می شود که میکروبها میتوانند از آن تغذیه کنند.
اما علت این تغییر شدید و ناگهانی در میکروارگانیسمهای موجود در بدن که می‌تواند به اختلال تخمیر خودکار بیانجامد چیست؟
گرچه این اختلال در افراد سالم هم دیده شده اما بنابر گزارش‌ها میان بیمارانی که همزمان مبتلا به چند بیماری از جمله دیابت، نارسایی کبدی مرتبط با چاقی، بیماری کرون (نوهی التهاب روده)، سندروم انسداد کاذب روده (اختلال در فرایند حرکت غذا، مایعات و گاز در طول روده بدون وجود هیچ‌گونه علائم فیزیکی گرفتگی)، رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک هستند، همین‌طور کسانی که جراحی روده داشته‌اند، شایع تر است.
منبع تصویر، Getty Images
یکی از دلایلی که به عنوان عامل بروز این اختلال مطرح شده، بر عدم توازن در میکروب‌های روده تمرکز دارد
اولین موارد ابتلا به این سندروم در دهه ۱۹۵۰ در ژاپن گزارش شد و به همین دلیل تصور می‌شود ژاپنی‌ها به طور خاص مستعد ابتلا به این سندروم هستند.
برخی پژوهشگران معتقدند یک ژن خاص که توانایی کبد برای شکستن مولکولهای اتانول را کم می‌کند، احتمالا در افزایش شیوع این سندروم در بین مردمان یک کشور خاص مثل ژاپن موثر است.
این اساسا به این معناست که بدن افراد دارای این ژن خاص توانایی کمتری در پاک کردن الکل دارد و بنابراین هرگونه تخمیر در روده می‌تواند به افزایش سطح اتانول بیانجامد.
اما یک گزارش پزشکی که سال ۱۹۸۴ در رابطه با دو مورد ابتلا به این سندروم منتشر شده، مخمرهای موجود در دستگاه گوارش را عامل اصلی بروز این اختلال معرفی می‌کند.
بنابر بر گزارش پزشکان دانشکده پزشکی دانشگاه هوکایدو در ژاپن یک پرستار ۲۴ ساله کاملا سالم، ظرف یک دوره ۵ ماهه دچار مشکلات سلامتی شد و هر بار یک تا دو ساعت پس از مصرف غذاهای با کربوهیدرات بالا حالت سرگیجه، تهوع و استفراغ پیدا می‌کرد.
او یک روز دو ساعت پس از خوردن صبحانه گفت ضعف عمومی و سرگیجه دارد و بعد از آن از حال رفت و نیاز به بستری شدن در بیمارستان پیدا کرد.
با این که اصلا الکل نخورده بود، میزان اتانول موجود در تنفس و خون او بسیار بالا بود. آزمایش‌ها نشان داد میزان مخمر کاندیدا آلبیکانس در روده این پرستار افزایش یافته. گرچه این مخمر معمولا در میان میکروب‌های موجود در روده یافت می‌شود اما رشد آن به وضوح از کنترل خارج شده بود.
مورد دوم یک آشپز ۳۵ ساله بود که از تاری دید، عدم تعادل در راه رفتن و بوی الکل در نفس خود شکایت داشت.
آزمایش‌های مشابه روی او نشان داد که میزان مخمر کاندیدا آلبیکانس در روده او هم از حد معمول بسیار بیشتر است. محققان روی هر دو نمونه مخمر آزمایش انجام دادند و متوجه شدند روده هر دوی این بیماران به شدت درگیر تخمیر کربوهیدرات و تولید الکل است.
پژوهشگران در آن زمان گفتند، مخمر کاندیدا آلبیکانس که در روده این بیماران به شکلی بی‌رویه رشد کرده، باعث تخمیر کربوهیدرات‌های موجود در غذاهای آن‌ها می‌شود و هر چه کربوهیدرات بیشتری مصرف کنند، میزان الکل هم به همان نسبت در بدن‌شان افزایش خواهد یافت.
در نهایت مصرف داروهای ضد قارچ و کاهش میزان کربوهیدرات در رژیم غذایی این بیماران به از بین رفتن تمامی علائم شبیه به مستی در آن‌ها منجر شد.
منبع تصویر، Getty Images
مخمر ساکارومایسس سرویزیه که در تولید شراب و آبجو استفاده می‌شود، از جمله میکروب‌هایست که در روده وجود دارند
تحقیقاتی که اخیرا انجام شده نشان داده که اغلب مجموع چند عامل باعث بالا رفتن خطر ابتلا به سندروم روده تخمیرکننده می‌شود.
وجود تعدادی قارچ و باکتری تولید‌کننده الکل در مجاری گوارشی و ادرار برخی بیماران دیابتی، می‌تواند به تولید بیش از اندازه الکل منجر شود. اما مخمرهایی که بیش از بقیه در بروز این سندروم نقش دارند مخمرهای کاندیدا از جمله کاندیدا آلبیکانس، کاندیدا کفیر و کاندیدا گلابراتا هستند. همین‌طور مخمر ساکارومایسس سرویزیه که در تولید شراب و آبجو استفاده می‌شود و یک نوع باکتری روده به نام کلبسیلا پنومونیه.
اما ظاهرا میزان غیرطبیعی این میکروارگانیسم‌‌ها در روده لزوما نمی‌تواند به تنهایی منجر به بروز سندروم تخمیر خودکار شود.
مصرف غذاهای سرشار از کربوهیدرات نقش مهمی در این مساله دارند چون میزان زیادی ماده خام در اختیار میکروبها قرار می‌دهند که میتوانند آن‌ها را به الکل تبدیل کنند.
افراد مبتلا به مشکلات گوارشی که غذا در مجاری گوارشی‌شان باقی می‌ماند هم به طور خاص مستعد ابتلا به این سندروم هستند چون این نارسایی ممکن است محیط معده را به گونه‌ای تغییر دهد که به سود میکروارگانیسمهای تخمیرکننده باشد.
از سوی دیگر، حساسیت به الکل هم می‌تواند موثر باشد چون الکل تولید شده توسط میکروبها تاثیر بیشتری روی فرد خواهد گذاشت.
باربارا کوردل، پژوهشگر کالج پانولا در شهر کارتاژ تگزاس که روی این اختلال مطالعه می‌کند، می‌گوید: «در دهه‌های اخیر پیشرفت‌های قابل توجهی در رابطه با تشخیص و درمان سندروم تخمیر خودکار صورت گرفته است.»
اما پیدا کردن دلیل قطعی بروز عدم توازن در میکروب‌های روده – که به افزایش بی‌رویه گونه‌های تخمیرکننده می‌انجامد، کاری بسیار دشوارتراست.
کوردل می‌گوید: «در رابطه با سندروم تخمیر خودکار، صحبت از سطح بسیار بالای عفونت است، چندین برابر میزان باکتری و مخمری که در بدن یک انسان سالم وجود دارد. مساله‌ای که سیستم بدن انسان را درست مثل هر عفونت خارج از کنترل دیگری تحت تاثیر قرار می‌دهد.»
دانشمندان معتقدند که استفاده مکرر یا طولانی مدت از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند خطر ابتلا به سندروم تخمیر خودکار را بالا ببرد.
بیمارانی که از این اختلال رنج می‌برند اغلب به این نکته اشاره کرده و یا گفته‌اند پس از یک دوره مصرف احتمال عود بیماری در آن‌ها بالا رفته است. چنین چیزی تا حدی منطقی هم به نظر می‌رسد چون مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک به طور کلی می‌تواند به میکروب‌های طبیعی روده آسیب برساند. البته برای تایید ارتباط مستقیم این مساله با خطر ابتلا به سندروم تخمیر خودکار روده باید تحقیقاتی بیشتری انجام شود.
خوردن زیاده از حد مواد غذایی نامناسب هم می‌تواند در بروز این سندروم موثر باشد.
گفته می‌شود که زیاده‌روی در مصرف غذاهای فرآوری شده هم ممکن است به میکروب‌های طبیعی روده آسیب برساند. کوردل می‌گوید: «ما این را هم می‌دانیم که درمان عمدتا باید روی یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات تمرکز داشته باشد، چه بیمار تصمیم به استفاده از دارو داشته و یا نداشته باشد.»
ساکارومایسس سرویزیه و کاندیدا آلبیکانس، از جمله میکروب‌های موجود در روده هستند که گفته می‌شود در محیط کمتر اسیدی و با «پ‌هاش» حدود ۵ تا ۶، اتانول بیشتری تولید می‌کند.
منبع تصویر، Getty Images
خوردن زیاده از حد مواد غذایی نامناسب هم می‌تواند در بروز این سندروم موثر باشد
ریکاردو دینیس- اولیویرا، متخصص سم‌شناسی می‌گوید: «پ‌هاش معده معمولا بین ۱.۵ تا ۳.۵ ( بسیار اسیدی) است. با این حال وقتی غذا وارد معده می‌شود، پ‌هاش افزایش می‌یاید ( از میزان اسیدی بودن آن کاسته می‌شود). به این ترتیب پ‌هاش معده در افرادی که غذایشان درست هضم نمی‌شود و در دستگاه گوارش‌شان باقی می‌ماند برای زمان طولانی‌تری بالا خواهد ماند و این می‌تواند به نفع میکروارگانیسم‌هایی مسئول تولید الکل تمام شود.»
نیک کارسون به تازگی دریافته به اختلالی ژنتیکی موسوم به سندروم اهلرز دانلوس مبتلاست که بر بافت‌های‌های همبند بدن‌اش تاثیر می‌گذارد. این بافت‌های همبند که عمدتا از کلاژن تشکیل شده‌اند، به طور معمول به استحکام بافت‌های دیگر در پوست، تاندون‌ها، رباط‌ها و رگ‌های خونی، همین‌طور برخی اندام‌های داخلی کمک می‌کنند.
مبتلایان به سندروم اهلرز دانلوس، ممکن است به بیماری نرمی بیش از حد مفاصل دچار شوند اما این سندروم می‌تواند دستگاه گوارش را هم تحت تاثیر قرار دهد و باعث ایجاد حرکات غیرطبیعی در عضلاتی شود که در هضم غذا نقش دارند. این می‌تواند منجر به تنبلی روده و تاخیر در فرایند انتقال محتویات معده به روده کوچک شود.
هنوز مطالعه‌ای در این مورد صورت نگرفته اما کارسون معتقد است تاخیر در روند تخلیه معده، احتمالا در ابتلای او به سندروم تخمیر خودکار نقش داشته است. از هر ۵ تا ۲۰ هزار نفر، یک نفر به سندروم اهلرز دانلوس مبتلاست، بنابراین برای تایید وجود رابطه بین این دو سندروم به تحقیقات بیشتری نیاز است.
اما کوردل می‌گوید عوامل دیگری هم احتمالا در بروز این اختلال موثر هستند: «ما همچنین در مورد تاثیر محرک‌های غذایی و همین‌طور محرک‌های بیرونی از جمله حلال‌ها/ مواد شیمیایی، آلودگی، استرس و ضربه‌های روحی در تشدید تولید الکل درون‌زاد اطلاعات زیادی کسب کرده‌ایم.»
حلال‌ها ازجمله مواردی هستند که کارسون آن‌ها را با بروز علائم سندروم تخمیر خودکار در خود مرتبط می‌داند. او به تازگی پس از ترمیم کف‌پوش چوبی با محصولات حاوی ترکیبات عالی فرار، دچار حمله مرتبط با اختلال شده است.
با این حال، از آنجایی که استنشاق حلال‌ها خود می‌تواند باعث مسمومیت شود، تایید این مساله به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.
اما پیروی از یک رژیم غذایی سختگیرانه زیر نظر متخصصان تغذیه و مصرف مولتی‌‌ویتامین‌ها و داروهای ضد قارچ به کنترل علائم این بیماری در کارسون کمک کرده است: «با همه این‌ها اوضاع برایم مثل راه رفتن روی طناب باریک است. مدام با خودم می‌گویم: ‘حالم خوب است؟ چیزیم نیست؟’ هر وقت کمی احساس خستگی می‌کنم، سراغ دستگاه سنجش الکل در تنفس می‌روم.»
ناراحت‌کننده‌ترین جنبه ابتلا به این سندروم برای کارسون، تاثیری است که روی سلامت روان او داشته است. او برای توصیف شرایط خود از تکنیک «کاخ حافظه» که با سریال تلویزیونی شرلوک هولمز به شهرت رسید، استفاده می‌کند.
در این سریال، شرلوک هولمز به زبان تمثیل توضیح می‌دهد که چگونه اطلاعات را با نگه‌داشتن در اتاق‌های خیالی یک ساختمان بزرگ به یاد می‌آورد.
کارسون می‌گوید: «زمان‌هایی که هوشیاری‌ام را از دست می‌دهم، دسترسی‌ام به اتاق‌های ذهنی مربوط به این اتفاق قطع می‌شود. این بسیار ناراحت‌کننده است و باعث می‌شود به خودتان شک کنید … اتاق‌های زیادی در ذهنم هستند که به آن‌ها دسترسی ندارم، چون به رویم قفل هستند و نمی‌توانم وارد‌شان شوم. معنایش این نیست که آن خاطرات وجود ندارند، بلکه فقط در وضعیت هوشیاری، توانایی دسترسی به آن‌ها را ندارید.»
اما همزمان با این که کارسون هر روز اطلاعات بیشتری نسبت به این سندروم و دلایل بروز آن کسب می‌کند، او و همسرش امیدوارند در آینده تعداد این درهای بسته، کمتر و کمتر شود.
