سهم ۰٫۰۰۵ درصدی ایران از بازار جهانی صنایع‌دستی

به مناسبت فرا رسیدن روز جهانی و هفته صنایع دستی، نشستی خبری در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برگزار شد.

در این نشست برگزاری بیش از ۳۰۰ برنامه استانی به مناسبت هفته صنایع دستی اطلاع‌رسانی شد؛ همچنین معاونت صنایع دستی از پیشرفت‌هایی در زمینه ثبت دو شهر دزفول و کاشان در شورای جهانی صنایع دستی خبر داد.

برنامه‌های هفته صنایع دستی

در هفته صنایع دستی، طرح‌ها و برنامه‌هایی در تهران و سایر استان‌های کشور برگزار می‌شود. ویدا توحدی، مدیرکل توسعه و ترویج صنایع دستی، در نشست خبری هفته صنایع دستی، در مورد برنامه‌های در نظر گرفته شده برای هفته صنایع دستی در کشور گفت:

معاونت صنایع دستی برنامه‌ریزی کرده است و  از ۲۰ تا ۲۶ خرداد در تهران و استان‌های دیگر برگزاری ۳۰۰ برنامه پیش‌بینی شده است. همچنین رئیس شورای جهانی صنایع دستی نیز به ایران می‌آید و در اصفهان مراسم ویژه‌ای داریم.

مدیرکل توسعه و ترویج صنایع دستی به برنامه‌‌هایی اشاره کرد که قرار است در اصفهان، اردبیل و گیلان به مناسبت هفته صنایع دستی برگزار شود و گفت:

 نمایشگاه ویژه‌ای در باغ چهل‌ستون اصفهان برگزار می‌شود. همچنین در روز ۲۲ خرداد اتصال شهر عنبران اردبیل به روستای «عنبران محله» در گیلان با محوریت گلیم‌بافی را داریم.

به مناسبت هفته صنایع دستی برنامه‌هایی نیز در حوزه آموزش کلید خورده است. توحدی مدیرکل توسعه و ترویج صنایع دستی در این خصوص گفت:

بحث آموزش روستاهای مرزی را آغاز کرده‌ایم و معاون صنایع دستی برای ۱۶ استان ابلاغ زده که همکاران ما در دور افتاده‌ترین روستاها آموزش صنایع دستی را داشته باشند. 

همچنین رئیس شورای جهانی صنایع دستی به مناسبت روز جهانی صنایع دستی، پنجشنبه شب وارد ایران خواهد شد.

در ادامه این نشست محمدحسین عسگرپور، سرپرست اداره‌کل حمایت از تولید صنایع دستی وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، با اشاره به برنامه‌های در نظر گرفته شده، گفت:

 هم‌زمان با هفته صنایع دستی ٩٠ طرح در حوزه صنایع دستی با ظرفیت ایجاد اشتغال ٩٧٧ نفر و سرمایه‌گذاری ٢٣٣ میلیارد تومان به بهره‌برداری می‌رسد.

سرپرست اداره‌کل حمایت از تولید صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ادامه داد:

در هفته صنایع دستی ۶٠ کارگاه تولیدی ، ١٨ بازارچه و فروشگاه ، ٩ خانه یا موزه صنایع دستی و ٢ مرکز آموزش و همچنین اولین محله صنایع دستی در محله بالاکف و اسحاق‌بیگ در شیراز در هفته صنایع دستی افتتاح می‌شود.

عسگرپور خاطر نشان کرد:

 در سال گذشته ٨ رشته جدید صنایع دستی شامل تنبور دوزی، ابر و بادسازی روی کاغذ، لنج سازی سنتی، ریخته گری احجام هنری، کاربردی ( شن و ماسه)، قطاعی پارچه ، چاپ باسمه ای ( چاپ رو پارچه) ، تکه چینی نامتنظم چوب، سفیدگری به تصویب رسیده است.

وی ابراز داشت:

 آمار ثبت شده شاغلان حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی را ۵۱۷,۲۰۰ هنرمند اعلام کرد که سهم زنان ۳۵۰,۰۰۰ نفر (٧٠ درصد) است.

عسگرپور افزود:

امضای تفاهم‌نامه با ستاد نیروهای مسلح را در دستور کار داریم. همچنین در راستای امضای تفاهم‌نامه با جامعه بوم گردی‌ها، نمایشگاه تولیدات صنایع دستی اقامتگاه‌های بومگردی هم‌زمان با هفته صنایع دستی در استان اصفهان برپا می‌شود.

سرپرست اداره‌کل حمایت از تولید صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در خاتمه ابراز داشت:

شروع صدور کارت شناسایی هنرمندان صنایع دستی از ۲۹ خردادماه با اولویت هنرمندان پیشکسوت، صورت می‌گیرد. 

پیشرفت در ثبت جهانی شهرهای صنایع دستی

بر اساس اعلام مسئولان در این نشست خبری، شهرهای کاشان، دزفول و رشت و روستای بحیری مورد بازدید ارزیابان شورای جهانی قرار گرفته‌اند و در انتظار مهر تایید این شورا جهت ثبت جهانی هستند.

مریم جلالی، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور، در خصوص وضعیت ثبت این شهرها گفت:

در حوزه صنایع دستی دارای ظرفیت‌های بی‌نظیری هستیم که مورد توجه شورای جهانی صنایع دستی نیز قرار گرفته است. پرونده‌های این دوره برای ثبت جهانی از شهر کاشان آغاز شد با بازدید از رشت ادامه یافت، بعد از آن از دزفول بازدید شد و در نهایت نیز از روستای بحیری در بوشهر بازدید شد و منتظر اعلام نتایج از سوی شورای جهانی صنایع دستی هستیم.

جلالی ضمن اشاره به مکاتبات صورت گرفته ابراز امیدواری کرد که دو شهر دزفول و کاشان بتوانند ثبت جهانی شوند. با این وجود از نظر او شاید برای ثبت دو شهر دیگر نیاز به اقدامات بیشتر وجود داشته باشد.

جلالی خاطر نشان کرد:

 ثبت‌های جهانی یک امتیاز نیست؛ یک مسئولیت است. زمانی که یک شهر یا روستا ثبت جهانی می‌شود این امکان را به ما می‌دهد تا از استاندار و مسئولان استانی مطالبه کنیم. فراموش نکنیم که صنایع دستی مدت‌ها فراموش شده بود و ما باید با تلاش بسیار زیاد در این حوزه فعالیت کنیم. من نمی‌گویم چه ظرفیت‌هایی داریم بلکه امروز از برنامه‌ها و نقشه‌های راه صحبت‌ می‌کنیم تا شاهد برنامه‌ریزی خوبی در این حوزه باشیم.

ویدا توحدی مدیرکل توسعه و ترویج صنایع دستی در خصوص وضعیت ثبت جهانی شهرهای صنایع دستی گفت:

بعد از دو سال توقف در ثبت شهرهای جهانی ۴ پرونده دزفول رشت کاشان و بوحیری را ارسال کردیم.

وی ادامه داد:

مسئولان شورای جهانی صنایع دستی به ما گفتند که چرا ایران باید ۲۵ درصد از کل شهرهای جهانی ثبت شده را داشته باشد و الان هم ۴ پرونده ارسال کند آن هم با وضعیت اقتصادی که این کشور دارد. در واقع در حوزه صنایع دستی همه معتقد هستند که ظرفیت خوبی داریم ولی معرفی نشده است.

توحدی در تشریح وضعیت بررسی شهرهای کاندید شده جهت ثبت جهانی ابراز داشت:

 برای پرونده شهر کاشان به‌عنوان شهر نساجی سنتی سه داور هندی داشتیم که در واقع رقبای ما بودند. در سال‌های گذشته داوران رقبای ما نبودند یا ادعای حضور در عرصه‌های بین‌المللی را نداشتند. با این وجود شاخص‌ها را سختگیرانه رعایت کرده و ارائه دادیم.

مدیرکل توسعه و ترویج صنایع دستی افزود:

کارشناسان شورای جهانی صنایع دستی در شهر رشت حضور پیدا کردند این شهر در سال‌های گذشته با رشتی دوزی ملی شده بود ولی در حال حاضر آن را به‌عنوان شهر صنایع دستی در سطح جهانی کاندید کرده‌ایم. همچنین دزفول به‌عنوان شهر کپو بافی معرفی شد. روستای بوحیری منطقه‌ای برای عبابافی بود که گفتند پرونده را به منطقه دشتی تغییر دهیم و باید این پرونده را تکمیل کنیم و حالا منتظریم که نتایج ثبت این شهرها اعلام شود

چالش‌های سرمایه‌گذاری و صادرات

یکی از مشکلات همیشگی صنایع دستی چالش کمبود سرمایه‌گذاری‌های کلان در این حوزه و البته موانعی است که در زمینه صادرات وجود دارد.

جلالی معاون صنایع دستی کشور در خصوص چالش کمبود سرمایه‌گذاری در صنایع دستی کشور گفت:

سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع دستی بسیار کم است اما بسیار امیدوار هستیم که این حوزه با یک جهش خوب به جلو رود؛ کما اینکه در برنامه هفتم توسعه شاهد این هستیم که یک فصل جدید در صنایع دستی آغاز شده است.

وی تاکید کرد:

صنایع دستی از ادبیات توسعه جدا بوده و نگاه جدی به آن نشده بود و در نتیجه این حوزه در رونق اقتصادی دیده نشده بود. خوشبختانه فعالیت‌های خوبی انجام شده است؛ رفع پیمان‌سپاری ارزی یک نمونه از این فعالیت‌ها است. صنایع دستی باید جزو صنایع‌ زیستی باشد تا در زندگی مردم جای خود را به‌خوبی باز کند. با توجه به ایجاد وزارت بازرگانی، تلاش‌هایی از سوی وزارت میراث فرهنگی در حال انجام است که بتوانیم همکاری‌ها در موضوع تولید و صادرات فرش با سایر دستگاه‌ها از جمله وزارت صمت را تقویت کنیم.

او همچنین درخصوص مشکلات صادرکنندگان صنایع دستی نیز گفت:

صادرکنندگان صنایع دستی با وزیر میراث فرهنگی نشست خوبی داشتند و راهکارهای خوبی در این حوزه ارائه شد و مهندس ضرغامی در دولت به‌دنبال پیگیری و اجرای این راهکارها است که یکی از آن‌ها بازگشت ارز حاصل از صادرات است. در همین رابطه دو کارگروه تشکیل دادیم و راهکارهای مورد نظر در حال برسی است.

 جلالی با بر شمردن کشورهایی که صادرات صنایع دستی ایران به آن‌ها انجام می‌شود، گفت :

عمده کشورهایی که صادرات صنایع دستی ایران به آن‌ها  انجام می‌شود شامل عراق، ترکیه، کشورهای آسیایی میانه و تعدادی از کشورهای اروپایی هستند.

فرزاد اوجانی، مدیرکل بازرگانی و تجاری‌سازی صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، درباره آمار رسمی صادرات صنایع دستی نیز ضمن اشاره به آمار صادرات صنایع دستی ایران گفت:

 طبق آمار رسمی صادرات محصولات صنایع دستی بیش از ٢٢۴ میلیون دلار است. البته بخش دیگر صادرات چمدانی است که به‌دلیل فقدان مرجع قابل استناد و اتکا قابل ارزیابی دقیق نیست.

مریم جلالی معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی در تکمیل این سخنان مدیرکل بازاریابی ابراز داشت:

 میزان صادرات صنایع دستی در سال ٢٠٢٢ فقط ۰٫۰۰۵ درصد از سهم بازار جهانی است که عددی بیش از ٨٠٠ میلیارد دلار است.

اختصاص فضا برای فروش صنایع دستی

اگر پای درد دل فعالان صنایع دستی بنشینید، می‌بیند که ایجاد بازارچه‌های دائمی یا در اختیار داشتن فضایی مناسب جهت فروش محصولاتشان مهمترین دغدغه آن‌ها است.

معاون صنایع دستی در خصوص برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته جهت اختصاص فضا برای فروش صنایع دستی گفت:

با یکی از اپراتورهای موبایل وارد گفت‌وگو شدیم تا یک برنامه‌ای در قالب کیف پول طراحی شود و از این طریق خریدوفروش صنایع دستی از طریق فضای مجازی تقویت شود. در حال حاضر پلتفرم‌های بسیار خوبی در زمینه فروش صنایع دستی وجود دارد. به نظرم دیجیتال‌سازی در حوزه فروش صنایع دستی نیاز به به یک بلوغ رسانه‌ای دارد. اکنون شاهد این هستیم که در فضاهای مجازی فعالان صنایع دستی به‌خوبی فعالیت دارند.

جلالی در پاسخ به این پرسش که چه اقدامی برای استفاده از محیط خانه‌های خلاق برای فروش صنایع دستی در نظر دارد گفت:

جایی که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی محل آن را به‌عنوان خانه خلاق تعیین کرده‌است یکی در تهران است و یکی در اصفهان. با این وجود تلاش کرده و به سایر خانه‌های خلاق متصل شدیم و به‌عنوان مثال هر بنای تاریخی که توسط صندوق احیا به بخش خصوصی واگذار می‌شود موظف هستند تا در حوزه صنایع دستی فعالیت داشته باشند. این در حالی است که پارک‌های فناوری درحوزه صنایع دستی نیز فعالیت‌های خوبی دارند.

با توجه به نکات مطرح شده در این نشست می‌توان به این نتیجه رسید که ایران باوجود برخورداری از ظرفیت‌های بی‌بدیل در حوزه صنایع دستی، صرفا سهم ناچیزی از فروش و صادرات این هنرهای سنتی دارد. سهم صادراتی ۰٫۰۰۵ درصدی ایران در حوزه صنایع دستی که معاون صنایع دستی کشور بر آن تاکید داشته، گویای حال ناخوش این هنر-صنعت ارزشمند کشور است.

با توجه به این وضعیت، اگر عزم و تصمیمی برای بهبود شرایط و رساندن صنایع دستی ایران به جایگاه حقیقی‌اش وجود دارد؛ لازم است که با اتصال تجار حرفه‌ای به هنرمندان صنایع دستی، زمینه‌های لازم جهت تولید و به‌دنبال آن صادرات موثر فراهم شود.

در حال حاضر اما تولید بدون برنامه، بدون نیازسنجی و بدون توجه به سلایق جامعه هدف، چیزی بیشتر از آب در هاون کوبیدن نصیب کشور نمی‌کند.