براساس یافته‌های گزارش جدید کمیسین اروپا که در روزهای اخیر منتشر شد، سیاست‌های شبکه اجتماعی توئیتر که اکنون به ایکس شهرت دارد، در دوران مالکیت و ریاست ایلان ماسک در انتشار گسترده‌تر پروپاگاندای روسیه در مورد اوکراین در مقایسه با دوران قبل از شروع تهاجم نظامی نقش مهمی ایفا کرده است.
این گزارش خاطرنشان می‌کند که به رغم تعهد داوطلبانه بزرگترین شرکت‌های مالک شبکه‌های اجتماعی، از جمله متا، برای مقابله با پروپاگاندای روسیه، انتشار اطلاعات غلط از سوی این کشور در مورد اوکراین در شبکه‌های اجتماعی افزایش یافته است.
گزارش کمیسیون اروپا، بازی اجرایی اتحادیه اروپا، که اساساً سال گذشته را در برمی‌گیرد در نتیجه‌گیری خود تأکید می‌کند که اجازه دادن به انتشار اطلاعات غلط و مضامین نفرت‌آمیز و خصمانه بدون هیچ گونه محدودیت و کنترلی ناقض «قانون خدمات دیجیتال» اتحادیه اروپاست که از ماه گذشته به اجرا گذاشته شد و هدف آن نظارت دقيق بر فعالیت شبکه‌های اجتماعی است.
در بخشی از این گزارش گفته می شود: «در طول سال ۲۰۲۲ گستره ترویج و تعداد مخاطبان کاربران همسو با کرملین در سراسر اروپا به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. بررسی‌های مقدماتی نشان می‌دهد که نفوذ و دامنه تأثیرگذاری حساب‌های کاربری مورد حمایت کرملین در نیمه اول سال جاری میلادی نیز در حد محسوسی افزایش یافته و لغو مقررات و استانداردهای ایمنی توئیتر در به وجود آمدن این وضعیت نقش مهمی داشته است».
سیاست و مقررات نظارتی اتحادیه اروپا بر فعالیت شبکه‌های اجتماعی در مقایسه با آمریکا سختگیرانه‌تر است. طبق «قانون خدمات دیجیتال» که اجرای آن در مورد شبکه‌های اجتماعی بزرگ از روز ۲۵ اوت آغاز شد، این شرکت‌ها موظفند ضمن ارزیابی از خطر نشر و ترویج اطلاعات غلط از بازنشر گسترده آنها توسط الگوریتم جلوگیری کرده و عملکرد خود در این زمینه‌ها مورد بازرسی قرار دهند.
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که به احتمال فراوان همکاری یا تعهد داوطلبانه شبکه‌های اجتماعی بزرگ نمی‌تواند مهار ترويج اطلاعات نادرست را تضمین کند.
تیری برتون، کمیسر بازار داخلی در کمیسیون اروپا، ماه ژوئن امسال هشدار داده بود که شبکه اجتماعی توئیتر (ایکس فعلی) برای پرهیز از جریمه سنگین براساس «قانون خدمات دیجیتال» باید اقدامات فراوانی انجام دهد.
این پژوهش را مؤسسه تحلیلی و غیرانتفاعی «ری‌ست» انجام داده است که طرفدار نظارت بیشتر بر شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال است.
به دلیل عدم دسترسی به اطلاعاتی که شرکت‌های مالک شبکه‌های اجتماعی بایگانی می‌کنند و طبق قانون جدید اتحادیه اروپا دسترسی به آن باید تسهیل شود، مؤسسه «ری‌ست» برای انجام پژوهش خود از اطلاعات علنی نظیر تعداد فعل و انفعال با مضامین نامطلوب از سوی کاربرانی که حساب‌های کاربری ناشر این مضامین را دنبال نمی‌کنند، استفاده کرده است.
پیشتر در اوائل بهار امسال آسوشیتدپرس با اشاره به گزارش «ری‌ست» گزارش کرده بود که به گفته محققان، حساب‌های توئیتری که توسط دولت‌های مستبد در روسیه، چین و ایران اداره می‌شوند، از تغییرات توئیتر، برای جذب دنبال‌کنندگان جدید، و پخش تبلیغات و اطلاعات نادرست برای گروه بزرگتری از مخاطبان سود می‌برند.
این خبرگزاری در آن زمان یادآوری کرده بود که از زمان تغییرات در شبکه اجتماعی توئیتر که اکنون ایکس نامیده می‌شود، حساب‌های کاربری رسانه‌های دولتی روسیه، ۳۳ درصد بیشتر از قبل، بازدید داشته‌اند.
همچنین پایگاه‌های خبری دولتی که توسط ایران و چین اداره می‌شوند، از زمانی که توئیتر تغییرات جدید را اعمال کرد، به شکل مشابهی شاهد افزایش مشارکت‌ها بوده‌اند.
این گزارش علاوه بر توئیتر (ایکس فعلی)، از اینستاگرام و فیس بوک نیز که متعلق به شرکت متا هستند انتقاد کرده است.
این گزارش می‌گوید: «اگر ارقام مطلق را در نظر بگیریم، حساب‌های کاربری طرفدار کرملین هنوز هم در پلتفرم‌های شرکت متا بالاترین تعداد مخاطبان را دارند. در شبکه اجتماعی تلگرام نیز از زمان آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین تعداد مخاطبان حساب‌های کاربری مورد حمایت کرملین سه برابر شده است».
گزارش کمیسیون اروپا می‌افزاید: «ما با بررسی دقیق مقررات و راهنمای کاربری که برای مشترکان در اروپای مرکزی و شرقی ارسال می‌شود، به این نتیجه رسیده‌ایم که هیچیک از پلتفرم‌های بزرگ به طور مستمر حتی مقررات و شروط استفاده از خدمات خود را رعایت نمی‌کنند».
تنظیم‌کنندگان این گزارش معتقدند که حساب‌های کاربری که پروپاگاندای روسیه را منتشر می‌کنند ابتدا مطالب خود را در تعداد زیادی از شبکه‌های اجتماعی کوچک که هیچ کنترل و نظارتی بر آنها حاکم نیست منتشر کرده و سپس با گذاشتن لینک این مطالب در شبکه‌های اجتماعی بزرگ توجه مخاطبان را جلب می‌کنند.
این گزارش خاطر نشان می‌کند که هیچیک از شبکه‌های اجتماعی برای مقابله با تمامی و یا حتی بخشی از پروپاگاندای حامیان کرملین اقدام مشخصی انجام نداده و اکثر آنها کارزارهای هماهنگ برای ترویج این پروپاگاندا از یک پلتفرم به شبکه‌های اجتماعی بیشتر را کاملاً نادیده می‌گیرند».
شرکت‌های «ايکس» و «متا» تاکنون حاضر نشدند به مطالب مندرج در اين گزارش واکنش نشان دهند.
هر چند بازه زمانی اصلی که در اين پژوهش مورد بررسی قرار گرفته، سال ۲۰۲۲ ميلادی است، اما شواهد جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که گستره ترويج عوامل طرفدار کرملين از ماه ژانويه تا مه ۲۰۲۳ باز هم افزايش يافته است.
اين گزارش خاطرنشان می‌کند که ميزان دريافت و مشاهده اين مطالب در نيمه اول سال ميلادی جاری به طور متوسط در کل شبکه‌های اجتماعی حدود ۲۲ درصد و در شبکه اجتماعی ايکس (توئيتر قبلی) حدود ۳۶ درصد افزايش يافته و دليل اصلی آن تصميم ايلان ماسک بود که محدوديت و اعمال کنترل بر حساب‌های کاربری مورد حمايت کرملين را با اين توجيه که «همه خبرها تا حدی پروپاگاندا است» متوقف کرد.
