طالبان، متا و ایکس؛ رانده شده از فیسبوک، حضور پررنگ‌ در توییتر سابق

شرکت متا در این راستا، طالبان را به عنوان «سازمان خطرناک» قلمداد کرده و مرتباْ صفحات مرتبط به آن‌ها را می‌بندد. در جولای/ژوئیه ۲۰۲۲ حساب‌های کاربری خبرگزاری دولتی باختر و «رادیو و تلویزیون ملی افغانستان» تحت کنترل طالبان را از فیسبوک و اینستاگرام حذف کرد.

متا در آن زمان در پاسخ به پرسش‌های بی‌بی‌سی در این زمینه گفت: «کارشناسان ما به این نظر رسیده‌اند که آسیب محتوای این حساب‌ها بیشتر از جنبه خبری آن‌هاست. این بدان معناست که حساب‌هایی را که توسط یا از طرف طالبان اداره می‌شوند حذف می‌کنیم و ستایش، حمایت و نمایندگی از آنها ممنوع است.»

این تصمیم متا واکنش آنی ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان را در پی داشت که گفت: «مسدود کردن حساب‌های شبکه‌های اجتماعی رادیو و تلویزیون ملی و خبرگزاری باختر نشان‌دهنده بی‌شکیبایی و عدم تحمل است… آزادی بیان برای فریب سایر ملت‌ها به کار می‌رود.»

در عین حال شماری از کاربران افغان در ماه‌های اخیر از واردشدن محدودیت به حساب‌شان تنها به خاطر استفاده از کلمه «طالبان» در پست‌هایشان شاکی هستند، به گفته آن‌ها هوش مصنوعی در فیسبوک برای نظارت بر «محتوای طالبانی» به‌کار برده‌، کارا نیست و باعث شده است حتی منتقدان طالبان در این فضا نتوانند اظهارنظر کنند. این شیوه اما نتوانسته بسیاری را از ابراز نظر بازدارد و آن‌ها به طرزهای خلاقانه نوشتن نام طالبان روی‌ آورده‌اند.

برخی از کاربران با افزودن علامت در میان کلمه مثل «طا/لبان» و برخی هم با نوشتن «تالبان» توانسته‌اند خود را از گیر این محدودیت خلاص کنند.

شرکت متا به سئوال بی‌بی‌سی در زمینه این مشکل و پیچیدگی که ایجاد کرده تاکنون پاسخی ارائه نکرده است.

طالبان در توییتر (ایکس) اما حضور سابقه‌داری داشته‌ است، حساب سخنگوی طالبان از سوی این شرکت مسدود شد اما حساب کنونی ذبیح‌الله مجاهد از سال ۲۰۱۷ میلادی تاکنون فعال است و دنبال‌کنندگان آن به حدود ۸۸۸ هزار رسیده است که بالاترین در میان اعضای طالبان است.

بیشترین تعداد «لشکر سایبری» طالبان هم در «ایکس» فعالند و معمولاً به بازنشر محتویات خبرهای تبلیغی و توصیف رهبران و چهره‌های طالبان می‌پردازند.

طالبان پس از سقوط کابل کنترل و مدیریت تمام اداره‌های دولتی را به دست گرفت، اما در فضای اجتماعی نتوانست اختیار تمام صفحات اجتماعی دولتی فعال در دولت پیشین را به دست بیاورند.

محمدحسن آخوند، رئیس‌الوزرا (نخست‌وزیر) طالبان در نخستین روز تشکیل حکومت و کابینه طالبان کارش را از ارگ، قصر محل کار و زندگی پاد‌شاهان و روسای جمهور سابق افغانستان، آغاز کرد.

اما تیم رسانه‌ای او به حساب‌های پرطرفدار فیسبوک و توییتر (ایکس) آن دسترسی نیافتند.

آخرین پستی که در حساب توییتری (ایکس) اصلی ارگ ریاست جمهوری افغانستان (با بیش از ۸۹۲ هزار دنبال‌کننده) منتشر شده مربوط به ۱۵ آگوست/اوت ۲۰۲۱، روز سقوط کابل و فرار محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور پیشین از افغانستان و آن چیزی نیست جز ویدیویی از آقای غنی که او را پشت میزی در داخل ارگ نشان می‌دهد که در حال صحبت با مسئولان نظامی است.

درعنوان این ویدیو آمده است: «صحبت تلفنی محمداشرف غنی، رئیس جمهوری اسلامی افغانستان با مسئولین امنیتی در مورد تامین امنیت شهروندان کابل.»

تیم رسانه‌ای ارگ تحت اداره محمد حسن آخوند اما در نوامبر ۲۰۲۱، یعنی حدود سه ماه بعد از بازگشت طالبان به قدرت حساب توییتری جدیدی با نام «ارگ» که عکسی از پرچم طالبان روی ارگ را نیز در نمایه خود دارد، ساخت که از آن زمان فعالیت‌های حکومت طالبان را بازتاب می‌دهد و حدود ۱۷۴ هزار دنبال کننده دارد.

به همین ترتیب، حساب‌های ایکس نهادهای دولتی را که طالبان توانستند به آن دسترسی پیدا کنند، با عکس و نشان و توضیحاتی جدید تغییر دادند و برای وزارتخانه‌های دیگر حساب‌های جدیدی ایجاد کردند که روزانه به انتشار فعالیت‌ها و «دستاورد»های آن ادارات می‌پرازند.

بنا به آمار اداره احصائیه و معلومات طالبان، جمعیت کشور ۳۵ میلیون نفر تخمین زده شده است، حدود ۹ میلیون نفر به اینترنت دسترسی دارند

حضور پر رنگ طالبان در شبکه‌ اجتماعی ایکس از نظر کارشناسان بیشتر به منظور جلب توجه و کسب مشروعیت بین‌المللی است و به همین دلیل شماری از سخنگویان و افراد نزدیک به حکومت طالبان دیدگاه‌های خود را به زبان انگلیسی (ظاهرا با ترجمه گوگل) پست‌ می‌کنند.

در فوریه/فبروری سال ۲۰۲۰ میلادی مقاله‌ای از سراج‌الدین حقانی، از اعضای اصلی شبکه حقانی و وزیر داخله کنونی حکومت طالبان منتشر شد که در آن به توضیح خواست‌های طالبان و رویکرد آن‌ها پرداخته بود.

منبعی از یکی از گروه‌های شبکه‌های اجتماعی طالبان به شرط افشا نشدن نامش در صحبت با بی‌بی‌سی گفته بود که تیم آن‌ها تصمیم گرفت که در آن زمان از توییتر برای تبلیغ گسترده این مقاله استفاده کنند. در واقع این باعث شد که شمار زیادی از اعضای طالبان در این شبکه حساب‌های جدید باز کنند و در آن فعالیت خود را افزایش دهند.

این منبع همچنین گفت که از سوی تیم رسانه‌ای طالبان برای آن عده از اعضا که دارای ده‌ها هزار دنبال‌کننده هستند دستورالعمل‌های مشخصی هم تعیین شد این که «به مسایل سیاست‌های خارجی کشورهای همسایه که باعث خرابی روابط ما می‌شود اظهار نظر نشود».

پس از آن که فیسبوک به بستن حساب‌های مرتبط به طالبان اقدام کرد، کارزاری در توییتر (ایکس) به راه افتاد که در آن از این شبکه می‌خواهد طالبان را از حضور در آن ممنوع کند و حساب‌های کاربری رهبران و اعضای طالبان را مسدود کند.

در سال ۲۰۲۲ هزاران کاربر توییتر با هشتگ BanTaliban# (طالبان را ممنوع کنید) یک جمله در معرفی خود نوشته و بعداً از توییتر خواستند حضور طالبان در توییتر را ممنوع کند. شمار زیادی از افرادی که از افغانستان نیستند هم به این کارزار پیوستند. کاربران «نقض گسترده حقوق بشر» از سوی طالبان از جمله حقوق زنان را دلیل محکمی برای مسدود شدن حساب‌های کاربری طالبان خواندند، هرچند این هشتگ تاکنون هم هراز چندگاهی به تکرار از سوی کاربران استفاده می‌شود اما این شبکه پاسخ یا واکنشی به این کارزار نداشته است.

در مقابل حامیان طالبان نیز کارزاری با هشتگ #AfghansSupportTaliban (افغان‌ها از طالبان حمایت می‌کنند) راه اندازی کردند که این هم هزاران بار استفاده شد. اقدامی که آمادگی «لشکر سایبری» طالبان را برای مقابله در فضای شبکه‌های اجتماعی نیز برملا کرد. کارزارهای تبلیغاتی مشابه دیگری هم در دو سال گذشته از سوی گروه شبکه‌های اجتماعی طالبان و حامیان آن‌ها راه اندازی شده است.

محبوبیت ایکس در میان طالبان تا حدی برجسته شده است که وقتی ایلان ماسک، نشان آبی تاییدی این شبکه را پولی ساخت، برخی از اعضای طالبان اقدام به خریداری آن کردند که خبرساز شد.

در همین در جولای/ژوئیه سال جاری میلادی (۲۰۲۳) نیز فعالان شبکه‌های اجتماعی با راه‌اندازی یک دادخواست (پتیشن) طوماری را امضا کردند و از ایلان ماسک، مالک ایکس (توییتر سابق) خواستند فعالیت‌های اعضای طالبان در این شبکه اجتماعی را مسدود کند.

در میان امضاکنندگان این دادخواست که تا روز شنبه (۱۵ جولای/ژوئیه) به حدود ۱۴۰۰ نفر رسید، نام‌های شماری از فعالان حقوق بشر، هنرمندان و روزنامه‌نگاران مطرح افغانستان دیده می‌شود.

در متن این دادخواست خطاب به توییتر (ایکس) در سایت «چینچ» نسبت به آنچه «استفاده غیرقانونی و نگران‌کننده» از این پلتفرم توسط اعضای طالبان خوانده‌ شده، هشدار داده‌اند.

همچنین گفته شده که طالبان از این شبکه اجتماعی برای «تهدید به مرگ مخالفان» مقیم خارج استفاده کرده است. در متن آن آمده که «طالبان و شبکه تروریستی حقانی در توییتر، بستری برای انتشار ایدئولوژی‌های خشونت‌آمیز خود فراهم کرده‌اند».

در اوایل ماه گذشته (جولای) وقتی شرکت متا شبکه اجتماعی «تردز»، شبیه توییتر را راه‌اندازی کرد و باعث شد بسیاری که از رویکرد توییتر ناراض بودند، به این شبکه بپیوندند، انس حقانی از اعضای ارشد طالبان در پیامی در از توییتر تقدیر کرد و نوشت که توییتر بر خلاف متا (مالک فیسبوک و اینستاگرام) سیاست بی‌تحملی ندارد و سایر شبکه‌های اجتماعی جایگزین آن نخواهند شد.

او نوشت: «توییتر دو مزیت مهم در مقایسه با سایر شبکه‌های اجتماعی دارد. اولین مزیت آزادی بیان است و دومی ماهیت عمومی و اعتبار توییتر است.»

تلاش کارزارهای فعالان تاکنون راه به جایی نبرده است و طالبان به طور روز افزونی در شبکه ایکس فعال شده‌اند. تا جایی که حتی اکنون در موضع‌گیری‌های رقابتی بین شبکه‌ها نیز برخی از چهره‌های آن‌ها اظهار نظر می‌کنند.

آنگونه که هیچ کشوری حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است، متا نیز تغییری در سیاست خود نسبت به مطالب و محتویات مربوط به طالبان تغییری نیاورده است.