- آندره بیرنات
- بی‌بی‌سی، برزیل
منبع تصویر، Getty Images
تا اواسط دهه نود قارچی به نام اسپوروتریکس برازیلینسیس نسبتاً ناشناخته بود. اما از میان دهه نود تبدیل به یکی از تهدیدهای جدی در سیستم بهداشت آمریکای جنوبی شد.
اولین موارد بیماری ناشی از این قارچ که ضایعات عمیق پوستی ایجاد می‌کند در ریودوژانیرو توجه محققان را به خود جلب کرد. آن‌ها مشاهده کردند که این قارچ بیشتر از گربه‌های خیابان‌گرد به انسان‌ها منتقل می‌شود.
کمی بعد، این عفونت به دیگر استان های برزیل هم گسترش پیدا کرد. تحقیقی که ماه سپتامبر سال گذشته توسط انجمن تخصصی پوست برزیل منتشر شد ادعا می‌کند آلودگی و گسترش این قارچ دریکی از بیمارستان‌های دولتی برزیل در عرض پانزده سال به میزان زیادی افزایش داشته است.
دکتر جان وریندر ویسی، یکی از نویسندگان این تحقیق به پایگاه خبرهای پزشکی مد اسکیپ گفته است: «در حال حاضر ما هفته‌ای دو یا سه بار با عفونت ناشی از این قارچ مواجه می‌شویم.»
گسترش اسپوروتریکس برازیلینسیس در آرژانتین، پاراگوئه، بولیوی، کلمبیا و پاناما هم دیده شده است.
اما چه توضیحی می‌توان برای گسترش این قارچ پیدا کرد؟
در پشت این اپیدمی که کمتر موردتوجه قرارگرفته است می‌توان به نمونه‌ای از بر هم خوردن تعادل محیط‌زیست رسید. بر هم خوردن تعادل به شکلی که توانسته نتایج غیره منتظره‌ای به دنبال داشته باشد.
از بی‌خطر بودن تا خطرناک شدن
یک دامپزشک تصویری از گربه‌ای که این بیماری را داشته و مدت‌ها مورد مراقبت بوده منتشر کرده است.
قارچ‌های خانواده اسپوروتریکس از سال ۱۸۹۸ شناخته‌شده‌اند. آن‌ها بیشتر در خاک و روی بعضی از گیاهان پیدا می‌شوند.
مانند اقوام دیگر خود که به یک خانواده بزرگ تعلق دارند، این قارچ‌ها عامل اصلی و حیاتی برای تجزیه مواد طبیعی در محیط‌زیست هستند.
در موارد بسیار نادر این میکرو ارگانیزم‌ها می‌توانند در انسان ایجاد بیماری کنند به آن نام کلی اسپوروتریکوز داده‌شده است.
اسپوروتریکس برازیلینسیس به لایه سطحی پوست نفوذ می‌کند. این قارچ دربافت زیر جلدی جا می‌گیرد و در آن ایجاد زخم می‌کند.
این قارچ همچنین می‌تواند به سیستم لنفاوی، چشم، بینی و حتی ریه‌ها حمله کند.
همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم این موارد نادر هستند. اما میزان تکرار آن‌ها در اواخر دهه ۹۰ در مناطقی از ریودوژانیرو توجه را به خود جلب کرد.
بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۱، محققان مرکز اوسوالدو کروز ۱۷۸ مورد اسپوروتریکوز بین بیماران پیدا کردند.
محققان چنین گزارش دادند که: «از ۱۷۸ مورد تشخیص داده‌شده، ۱۵۶ مورد از بیماران در خانه یا محل کار با گربه‌ها تماس داشتند، ۹۷ مورد آن‌ها از طرف یک گربه چنگ زده یا گاز گرفته‌شده بودند.»
اما از آن زمان، شمار بیماران به‌شدت بالا رفته است.
دکتر فلاویو تلز از مرکز بیماری‌های عفونی برزیل بر اساس داده‌هایی که مشاهده کرده می‌گوید: «طبق آخرین آمار تاکنون ۱۲۰۰۰ مورد از این عفونت قارچی در انسان‌ها دیده‌شده است. و این بدون شمردن موارد بیماری در سگ‌ها و گربه‌ها است.»
منبع تصویر، US Centers of Disease Control
نتقال اسپوروتریکس برازیلینسیس شبکه پیچیده‌ایست از تماس بین گیاهان، گربه‌ها، موش‌ها، سگ‌ها و انسان‌ها.
با گذشت زمان محققان توانسته‌اند درک بهتری از چرخه گسترش این قارچ نه‌فقط در انسان‌ها بلکه در حیواناتی که نزدیکی خانه‌ها زندگی می‌کنند به دست بیاورند.
دکتر تلز که استاد دانشگاه فدرال پرانا است، می‌گوید: «این قارچ بنا به دلیلی توانسته با بدن گربه‌ها تطابق پیدا کند و در بدن آن‌ها رشد کند و عارضه‌هایی روی صورت و در پنجه آن‌ها ایجاد کند.»
او در ادامه چنین توضیح می‌دهد: «دلیلش این است گربه‌ها بر سر قلمرو خود و به دست آوردن غذا و زوج دعوا و جنگ می‌کنند. این بخشی از رفتار غریزی گربه‌سانان است که یک دیگر را چنگ میزنند و گاز می‌گیرند.»
متخصصانی که با بی بی سی مصاحبه کرده‌اند به‌روشنی گفته‌اند که گربه‌ها دلیل اسپوروتریکوز نیستند.
آن‌ها هم به‌اندازه ما انسان‌ها و سگ‌ها، قربانی این نوع قارچ هستند و مشکل حقیقی نبود راه‌کارهای بهداشت عمومی برای کنترل گسترش این قارچ است.
بر هم خوردن تعادل محیط زیست
مارسیو رودریگز، میکروبیولوژیست مرکز فیو کروز می‌گوید گسترش قارچ اسپوروتریکس برازیلینسیس همچنان دردست مطالعه و بررسی است و حدس و گمان‌های مختلفی درباره آن وجود دارد.
او توضیح می‌دهد: «ارتباط مستقیمی بین بالا رفتن تعداد موارد ابتلا به قارچ و اشغال زمین‌ها ، جنگل‌زدایی و ساخت‌وساز خانه در آن‌ها دارد.»
او ادامه می‌دهد: «این وضعیت نظم اکوسیستم را بر هم میزند. اکوسیستمی که پیش‌ازاین در تعادل به سر می‌برد. این بر هم خوردن تعادل باعث می‌شود انسان‌ها و حیوان‌ها در معرض عوامل بیماری‌زای جدیدی قرار بگیرند.»
وقتی این قارچ اولین بار به سراغ گربه‌های خیابانی رفت، انتقال آن به انسان به‌سادگی اتفاق افتاد. این گربه‌ها در محله‌های برزیل بسیار زیاد دیده می‌شوند.
منبع تصویر، Getty Images
جنگل‌زدایی یکی از عوامل مرتبط با گسترش عفونت است
بچه‌ها اغلب با آن‌ها بازی می‌کنند و بزرگ‌ترها از بودن گربه‌ها در اطراف خانه استقبال می‌کنند چون موش‌ها را دور می‌کنند.
دو عامل بر هم خوردن تعادل طبیعی و نزدیک بودن حیواناتی که با قارچ در تماس بوده‌اند دلایل شروع مشاهده این بیماری در انسان‌ها هستند.
هرچند این مشاهدات به توضیح چگونگی شروع انتقال اسپوروتریکس برازیلینسیس کمک می‌کنند اما در فهم اینکه چطور این مشکل توانست از برزیل فراتر رفته و به کشورهای دیگر برسد کمکی نمی‌کند.
مثلاً در آرژانتین موارد ابتلای گربه‌ها به آسپوروتریکوز از سال ۲۰۱۱ در عرض کمتر از یک دهه چهار برابر شده است.
منبع تصویر، Getty Images
برخی گزارش‌ها حاکی از این است که موش‌ها اسپوروتریکس برازیلینسیس را گسترش می‌دهند
دکتر فلاویو تلز می‌گوید: «گربه‌ها می‌توانند از مرزهای زمینی بین استان‌ها و حتی کشورها عبور کنند.» او ادامه می‌دهد: «در ضمن مردمی که از یک محله به محله دیگر می‌روند می‌توانند گربه‌ها را هم جابه‌جا کنند.» یکی از دلایل احتمالی دیگر برای گسترش اسپوروتریکس برازیلینسیس در چندین کشور در آمریکای جنوبی می‌تواند وجود موش‌ها باشد.
بعضی مطالعات نشان داده‌اند که موش‌ها هم می‌توانند حامل این قارچ باشند. این حیوان‌ها هم به‌راحتی از جایی به‌جایی دیگر می‌روند و می‌توانند در محموله‌های خوراکی در کشتی‌ها و یا کانتینر ها منتقل شوند. بعد این موش‌ها در محل جدید به دست گربه‌هایی که آنجا زندگی می‌کنند شکار می‌شوند. گربه‌ها به‌این‌ترتیب به این قارچ مبتلا می‌شوند و چرخه جدیدی از آسپوروتریکوز به وجود می‌آید.
منبع تصویر، Getty Images
گربه‌های ولگرد یکی از قربانیان اصلی اسپوروتریکس هستد
چه‌کار می‌توان کرد؟
اسپوروتریکس برازیلینسیس در مقایسه با دیگر قارچ‌های هم‌خانواده‌اش قدرت پراکندگی بالاتری دارد. (یعنی راحت‌تر می‌تواند پخش شود.) و می‌تواند عفونت شدیدتری ایجاد کند.
درمان آن‌هم چندان ساده نیست. داروهای ضد قارچ موجود ممکن است در قدم اول کمکی نکنند. درمان دارویی معمولاً و به‌طور متوسط و بر اساس مطالعه اخیر دانشگاه فدرال ریو گرانده تا ۱۸۷ روز طول می‌کشد.
کلید اصلی تشخیص صحیح و شروع سریع درمان است. این کار حتی می‌تواند مقاومت دارویی را هم کم کند. مقاومت دارویی یکی از مشکلات بسیار رایج سال‌های اخیر در مورد بسیاری از قارچ‌ها بوده است.
به نظر مارسیو رودریگز، موارد گسترش اسپوروتریکس برازیلینسیس نشان می‌دهند چقدر بر هم خوردن تعادل محیط‌زیست که به دلیل رفتارهای انسان ایجادشده است می‌تواند عواقب غیرقابل‌پیش‌بینی داشته باشد.
منبع تصویر، Getty Images
قارچ اسپوروتریکس منشاء شماری از مشکلات سلامتی در انسان‌هاست
این میکروبیولوژیست می‌گوید: «آسپوروتریکوز ۱۵ سال قبل مشکلی نبود. تغییراتی که در اکوسیستم ایجادشده است امکان برخورد با عوامل قارچی بیماری‌زایی را ایجاد کرده است که قبلاً اتفاق نمی‌افتادند. این وضعیت می‌تواند بحرانی در سلامت عمومی ایجاد کند.»
برای تلز این موقعیت می‌تواند ما را وادارد که به سلامت انسان‌ها، حیوانات و خود کره زمین به شکل یک واحد به هم متصل نگاه کنیم.
او توضیح می‌دهد: «ما درباره مسئله پیچیده‌ای صحبت می‌کنیم که نیاز به برخورد جهانی دارد. پزشکان، دامپزشکان، اپیدمیولوژیست ها، میکروبیولوژیست و متخصصان ضدعفونی کردن محیط و کارشناسان محیط‌زیست و مجموعه‌ای از متخصصان حوزه‌های دیگر باید با بحران‌های مانند این و موارد مشابه در کنار هم کار کنند.»
منبع تصویر، Getty Images
