ماجرای تحریم جام جهانی ۱۹۷۸؛ «هرگز نباید در آن جام جهانی بازی می‌کردیم»

در آن زمان سازمان عفو بین‌الملل در واکنشی متفاوت، بدون آنکه خواستار تحریم مسابقات شود، کارزاری با شعار «فوتبال بله، شکنجه نه» راه انداخت.

فرانسه و هلند کانون تحریم این مسابقات بودند، اما در دیگر کشورهای اروپایی نیز تلاش‌های مشابهی در جریان بود. اولین فراخوان برای تحریم جام جهانی ۷۸ در اکتبر ۱۹۷۷ در روزنامه فرانسوی لوموند، کانون اتهامات نقض حقوق بشر در آرژانتین منتشر شد و ابتکار عمل آن از سوی گروهی از شبه نظامیان چپ افراطی فرانسه بود.

آنها جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین و «تروریسم دولتی‌اش» را با المپیک ۱۹۳۶ برلین (زمانی که نازی‌ها در قدرت بودند) مقایسه می‌کردند. پوسترهای ضدفاشیستی، نشان‌دهنده باور حقیقی مخالفان نسبت به برگزاری جام جهانی در آرژانتین بود.

این کارزار به قدری گسترده بود که وقتی لامبروشینی، فرمانده نیروی دریایی آرژانتین برای معامله خرید تسلیحات به فرانسه سفر کرد، دو کارمند هتل از بردن چمدان او خودداری کردند.

کارزار تحریم جام جهانی در جذب بسیاری افراد موفق بود و هنرمندان، روشنفکران، سیاستمداران و ورزشکاران به آن پیوستند. البته برخی به دلیل تمایلات ناسیونالیستی و بی‌اعتمادی نسبت به جنبش چپ و قرابت آنها با افکار کمونیستی، در پیوستن به آن اکراه داشتند.

اما به هر حال، این کارزار باعث شد تا بسیاری در سراسر جهان متوجه اعمال رژیم دیکتاتوری آرژانتین علیه مردم این کشور شوند.

قهرمانی آرژانتین تا به امروز بحث‌های فراوانی را برانگیخته است. زیرا که گفته می‌شود دیکتاتوری نظامی این کشور به قهرمانی این تیم کمک کرد و سایه تأسف‌باری را بر دستاورد آنها انداخت.

همانطور که لئوپولدو لوکه، مهاجم چهار گله آرژانتین در آن مسابقات، سال‌ها بعد گفت: «با آنچه که اکنون می‌دانم، نمی‌توانم بگویم که به پیروزی خود افتخار می‌کنم. اما متوجه نشدم؛ بیشتر ما متوجه نشدیم. ما فقط فوتبال بازی کردیم.» ریکاردو ویلا نیز می‌گوید: «شکی نیست که از ما سوءاستفاده سیاسی شد.»

شاید این تنها قهرمانی جام جهانی باشد که باعث ناراحتی فاتحان آن شده است.

در حقیقت هیچکدام از بازیکنان آرژانتین متوجه آنچه که رئیس‌جمهور آرژانتین، ژنرال خورخه رافائل ویدلا نام آن را «جنگ کثیف» گذاشته بود، نشده بودند. اتهامات مربوط به نقض حقوق بشر و ناپدید شدن معترضان و در کنار آن تظاهرات گروه‌های معترض مانند مادران پلازا د مایو، موجب بدنامی گسترده حکومت آرژانتین شده بود.

حتی دنیای فوتبال هم در امان نبود، ژنرال عمر اکتیس، رئیس کمیته سازماندهی جام جهانی، قبل از شروع مسابقات ترور شد. ظاهراً به این دلیل که قرار بود در مورد افزایش هزینه‌های مسابقات افشاگری کند.

تقریباً نزدیک بود به دلیل کارزار تحریم مسابقات، جام جهانی اصلاً برگزار نشود. اما ویدلا برای جلوگیری از شرمساری احتمالی تضمین کرد به هیچ عنوان در طول مسابقات خونریزی و برخوردهای خشونت‌آمیز وجود نخواهد نداشت.

با این حال، یوهان کرویف، بازیکن سال اروپا و پل برایتنر ستاره آلمان غربی هر دو از شرکت در این مسابقه خودداری کردند. البته بعد‌ها کرویف فاش کرد که دلیل عدم شرکتش در جام جهانی ۱۹۷۸، حمله گروگانگیرها به خانه‌اش در بارسلونا و نگرانی از سلامت خانواده‌اش بوده است.

اما برای ژنرال ویدلا و حکومت نظامی او، مسابقات موجی از غرور وطن پرستانه را به کشوری تزریق می‌کرد که از درون متلاطم بود و جام جهانی باعث می‌شد، تمرکز افکار عمومی از جنایات حکومت او منحرف شود.

در طول مسابقات، جنجال‌های فراوانی بوجود آمد. کلایو توماس، داور ولزی دیدار سوئد با برزیل، رقیب اصلی آرژانتین، گل ثانیه‌های آخر زیکو را با دمیدن در سوت پایان مردود شناخت. یا اینکه ویلی جانستون اسکاتلندی به دلیل مصرف یک دارو ممنوعه از مسابقات اخراج شد. و یا در حالی که آرژانتین نیاز به پیروزی ۴-۰ مقابل پرو برای رسیدن به فینال داشت، ۶-۰ به پیروزی رسید که برخی هنوز هم معتقدند در آن بازی تبانی شده است.

اصالت آرژانتینی رامون ‘ال لوکو’ کیروگا، دروازه‌بان پرو نیز شایعات بسیاری در خصوص تبانی بوجود آورد. اما او با ابراز بی‌اطلاعی می‌گوید: «راستش نمی‌دانم. اما ویدلا کارهای بد زیادی انجام داد، خیلی بدتر از رشوه دادن، بنابراین… اما، آرژانتین یک بازی فوق‌العاده مقابل پرو انجام داد.»

البته در کنار این نقاط تاریک، جام ۷۸ صحنه‌های زیبایی هم داشت. از جمله گل‌های بسیاری زیبایی که در این مسابقات زده شد. از حرکت انفرادی زیبای آرچی گمیل و گل اسکاتلند به هلند که به درستی یکی از بهترین گل‌های جام‌های جهانی محسوبی می‌شود، تا شوت ۳۷ متری آری هان به ایتالیا و گشودن دروازه دینو زوف.

ضربه شگفت‌انگیز هان برای دومین بار پیاپی هلندی‌ها را به فینال جام جهانی رساند، جایی که آنها به مصاف آرژانتینی می‌رفتند که تئوری‌های توطئه بسیاری در خصوص پیروزی آنها برابر پرو مطرح شده بود.

پس از بارش کاغذ‌های رنگی از روی سکوها به زمین ورزشگاه مونومنتال در بوئنوس‌آیرس در ۲۵ ژوئن و پیش از شروع مسابقه فینال، باز هم حاشیه‌ای دیگر سایه‌انداز شد. بازیکنان آرژانتین که به دنبال بهانه بودند، به بانداژی که رنه فان کرخوف، بال هلندی روی بازوی راست خود بسته بود اعتراض کردند و شروع بازی به تاخیر افتاد.

داور ایتالیایی سرجیو گونلا در ابتدا بلاتکلیف بود و بازیکنان هلند، در فضایی که بعدها، جانی رپ آن را بسیار ملتهب توصیف کرد، تهدید به ترک بازی کردند. در نهایت از فان کرخوف خواسته شد تا به رختکن بازگردد و یک لایه به بانداژ خود اضافه کند، در صورتی که او در پنج بازی قبلی هلند، از همان بانداژ استفاده کرده بود.

با آغاز مسابقه، روند بازی با خشونت تمام پیش می‌رفت و تکل‌های خشن از هر دو طرف زده می‌شد. گونلا کنترل مسابقه را از دست داده بود و به نظر می‌رسید که تصمیمات ۵۰-۵۰ را بیشتر به نفع آرژانتین می‌گیرد. درست قبل از پایان نیمه اول، ماریو کمپس آرژانتین را جلو انداخت. اما دیک نانینگا هشت دقیقه مانده به پایان بازی، گل تساوی هلند را زد.

چند ثانیه مانده به پایان بازی، شوت راب رنسنبرینک (بهترین گلزن هلند با پنج گل) به تیر دروازه خورد. در وقت‌های اضافه، کمپس ششمین گل خود در این رقابت‌ها را به ثمر رساند و کفش طلا را از رنسنبرینک ربود. پس از آن گل، دانیل برتونی وارد زمین شد و توانست تیر خلاص را بزند و آرژانتین در خانه فاتح جام جهانی شد.

همان طور که رنسنبرینک بعدها گفت: «اگر مسیر شوت من پنج سانتی‌متر متفاوت بود، ما قهرمان جهان می‌شدیم. علاوه بر آن، من آقای گل می‌شدم و شاید به عنوان بهترین بازیکن مسابقات انتخاب می‌شدم.»

آرژانتین تبدیل به پنجمین میزبانی شد که قهرمان جام جهانی می‌شود. اما با توجه به اینکه میزبانی آنها از ابتدا تا انتها با بحث و جدل‌های فراوانی همراه بود، سخت بتوان تصور کن که تمام هواداران فوتبال با همان چشمی که به دیگر قهرمانان نگاه می‌کنند، به آنها نگاه کنند.

لوکه بعدا گفت : «من عمیقاً اعتقاد دارم که ما هرگز نباید در آن جام جهانی بازی می‌کردیم.»