منشا کووید ۱۹؛ ویروس‌ها چگونه از آزمایشگاه‌ها به بیرون نشت می‌کنند؟

با این حال بسیاری از دانشمندان می‌گویند هیچ مدرکی مبنی بر نشت این ویروس از آزمایشگاه وجود ندارد و سایر موسسات دولتی آمریکا هم نتیجه‌گیری‌های متفاوتی را مطرح کرده‌اند.

به این ترتیب حتی در درون خود دولت آمریکا هم هیچ توافق‌نظری در رابطه با منشاء این همه‌گیری وجود ندارد. اما یک ویروس چگونه ممکن است از آزمایشگاه به بیرون نشت کند و آیا قبلا چنین اتفاقی افتاده است؟

بله؛ ویروس‌های کشنده در گذشته به طور تصادفی از آزمایشگاه‌ها در مرکز شهرهای بزرگ به بیرون نشت کرده‌اند – و شاید هیچ کدام خطرناک تر از آبله نبوده‌اند.

تصور می‌شود این بیماری تا پیش از این که در ۱۹۷۷ ریشه‌کن شود ، تنها در طول قرن بیستم بیش از ۳۰۰ میلیون قربانی گرفته است.

این مساله دلیل وحشتی که به دنبال تشخیص ابتلای جنت پارکر، کارشناس رادیولوژی دانشگاه بیرمنگام به آبله در اوت ۱۹۷۸ ایجاد شد را به روشنی توضیح می‌دهد.

پروفسور آلاسدیر گدس که در زمان همه‌گیری آبله مشاور بیماری‌های عفونی در بیمارستان شرق بیرمنگام بود در این باره گفت: « بیماری وحشتناکی بود و فقط در بیرمنگام وحشت ایجاد نکرد. ظهور دوباره آن هم دولت و هم سازمان جهانی بهداشت را به وحشت انداخت.»

در آن زمان آزمایشگاه دانشگاه بیرمنگام در حال آزمایش روی این بیماری بود. آبله به شدت مسری است و حدود یک سوم مبتلایان به آن جان خود را از دست می‌دهند.

جواب این پرسش که خانم پارکر دقیقا چطور به آبله مبتلا شد، هرگز به طور کامل پاسخ داده نشده است. اما طبق گزارشی که دولت منتشر کرد ویروس ممکن است به سه طریق به بدن او راه یافته باشد:‌ جریان هوا،‌ تماس شخصی و یا تماس با ابزار آلوده.

از آنجایی که خانم پارکر و والدینش پس از این تشخیص قرنطینه شدند، تنها فرد دیگری که به آبله مبتلا شد، مادر او بود. خانم پارکر در ۴۰ سالگی بر اثر این بیماری از دنیا رفت اما حال مادر او که به نوع خفیف آن مبتلا شده بود، بهبود یافت.

اما ماجرا اینجا تمام نشد و آبله در نهایت دو قربانی دیگر هم گرفت.

فردریک، پدر ۷۷ ساله خانم پارکر وقتی در قرنطینه بود در اثر ایست قلبی درگذشت و گمان می‌رود اضطراب ناشی از بیماری دخترش باعث این اتفاق شده است. علاوه بر آن پروفسور هنری بدسون، سرپرست آزمایشگاه آبله در دانشگاه بیرمنگام هم خودکشی کرد.

به دنبال این حادثه و با توجه به این که مقام‌ها احتمال بروز یک نشت آزمایشگاهی دیگر را می‌دادند، تصمیم گرفته شد تعداد مکان‌های نگهداری از این ویروس کاهش یابد.

بنابر موافقت‌نامه سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۷۹، ذخایر ویروس زنده آبله تنها در دو مکان نگهداری می‌شوند:‌ مرکز کنترل بیماری‌های آتلانتا در آمریکا و آزمایشگاه وکتور در شهر نووسیبیرسک واقع در سیبری روسیه.

این دو آزمایشگاه هر چند از جمله بهترین و امن‌ترین‌ها در جهان هستند اما باز هم شاهد حوادث هشدار‌دهنده بوده‌اند.

در سال ۲۰۱۴،‌ کارکنان مرکز کنترل بیماری‌های آتلانتا نمونه‌های باکتری باسیلوس آنتراسیس (عامل بیماری سیاه‌زخم) که رویشان آزمایش انجام می‌شد را به طور کامل غیرفعال نکردند و جان ده‌ها نفر را به خطر انداختند. البته در نهایت هیچ‌کس به این باکتری مبتلا نشد.

سال ۲۰۱۹ هم انفجار گاز در آزمایشگاه وکتور باعث شکستن پنجره‌های یکی از ساختمان‌ها شد. به دنبال این حادثه یکی از کارکنان آزمایشگاه دچار سوختگی شدید و به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل شد. با این حال مقام‌ها اعلام کردند که هیچ گونه آلودگی بیولوژیکی صورت نگرفته است.

اما حوادث دیگر در آزمایشگاه‌های با امنیت بالا منجر به آلوده شدن کارکنان و افرادی شده که در نزدیکی این مکان‌ها زندگی می‌کردند.

آزمایشگاهی در فرانسه، پس از مرگ یکی از پژوهشگران خود تدابیر امنیتی شدیدی اتخاذ کرد. امیلی ژومان موقع آزمایش روی پروتئینی موسوم به پریون که عامل اختلال جنون گاوی در دام‌ها و انسان‌هاست، با بریدن انگشت خود در معرض این بیماری قرار گرفت. او ۱۰ سال بعد در سال ۲۰۱۹ و وقتی ۳۳ سال بود از دنیا رفت. این بیماری در انسان‌ها با نام علمی کروتزفلد- جاکوب شناخته می‌شود و به دمانس در فرد مبتلا می‌انجامد.

با این که پزشکان آگاه بودند که او احتمالا به این بیماری مبتلا شده، اما هیچ واکسن یا درمانی وجود نداشت که بتوانند از آن استفاده کنند.

خطاهای صورت گرفته در یک کارخانه تولید دارو‌ در شهر لانژو واقع در شمال غربی چین باعث شد بیش از ۱۰ هزار نفر به یک نوع خطرناک پاتوژن (‌عامل تولید بیماری) مبتلا شوند.

در این کارخانه که برای حیوانات واکسن مقابله با باکتری بروسلا ( عامل بیماری تب مالت) تولید می‌کرد، از ضدعفونی‌کننده‌های تاریخ مصرف گذشته برای دفع گازهای زايد استفاده می‌شد. این باعث انتقال باکتری به کارکنان یک موسسه پژوهشی در آن نزدیکی و شیوع آن در شهر شد.

این بیماری به ندرت باعث مرگ می‌شود اما علائمی شبیه به سرماخوردگی دارد که می‌تواند مشکلات طولانی مدت ایجاد کند. این باکتری در دوران جنگ سرد توسط آمریکا و شوروی سابق به یک سلاح بیولوژیکی تبدیل شد.

بعد از این حادثه، هزاران نفر نیاز به درمان پیدا کردند و به آن‌ها خسارت پرداخت شد.

اما این‌ها تنها موارد از این دست نیستند و بسیاری نمونه‌های مختلف دیگر از اشتباهاتی که منجر به آلودگی کارکنان و ساکنان نزدیک به آزمایشگاه‌ها شده، به ثبت رسیده‌اند.

اما در بعضی موارد دلیل انتقال عامل بیماری‌زا از آزمایشگاه‌ها هرگز مشخص نشده است.

سال ۲۰۲۱، یکی از کارکنان آزمایشگاهی در تایپه پایتخت تایوان حین آزمایش روی ویروس کرونا، به بیماری کووید ۱۹ مبتلا شد. تحقیقات نشان داد مقررات نظارتی در این آزمایشگاه «به اندازه کافی سختگیرانه» نبوده اما هرگز مشخص نشد چه اشتباهی رخ داده است.

گمانه‌زنی‌هایی در این رابطه مطرح شد که استنشاق ویروس در آزمایشگاه یا در‌آوردن تجهیزات حفاظت شخصی به ترتیب اشتباه را دلیل انتقال بیماری به این فرد می‌دانستند.

نشت‌های رازآلود آزمایشگاهی بدون شک اتفاق می‌افتند، اما این که آیا سرمنشا همه‌گیری کووید- ۱۹ خروج ویروس از آزمایشگاهی در چین بوده و یا این بیماری به طور طبیعی از حیات وحش به انسان‌ها منتقل شده، سوالی است که هنوز جوابی قطعی برای آن وجود ندارد.