نتیجه تورم دنباله‌دار در بازار لوازم خانگی؛ کالاهای دست‌ دوم همانند دهه ۶۰ محبوب شده‌اند

رونق وبگاه‌های نیازمندی‌های آنلاین و خرید و فروش اینترنتی نیز نشانه دیگری است از اینکه اقبال جامعه به خرید اقلام دست‌دوم در سال‌های اخیر افزایش داشته است؛ وضعیتی که پیش از این به ویژه در سال‌های دشوار دهه ۶۰ خورشیدی بسیار در ایران رواج داشت.

وب‌سایت «دیوار» که در کنار «شیپور» از جمله محبوب‌ترین پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین در ایران به حساب می‌آید، در گزارش عملکرد سال ۱۴۰۰ خود اعلام کرده که ۵۴ درصد، یعنی بیش از نیمی از کل آگهی‌ها در این وب‌سایت مربوط به کالاهای دست‌دوم بوده است و ۲۴ درصد از آگهی‌ها در رده کالاهای مربوط به «خانه و آشپزخانه» دسته‌بندی شده است که بیشترین سهم از میان رده‌بندی‌های مختلف آگهی‌ها بوده است.

همچنین می‌توان سهم ۱۰ درصدی آگهی‌های مرتبط با کالاهای دیجیتال را هم نزدیک به دسته نخست به حساب آورد که نشان‌دهنده تغییر ذايقه بازار از کالاها و اجناس نو به سوی اجناس دست دوم است.

قوی‌ترین دلیل برای چنین تغییر رویکردی، افت قدرت خرید مردم ناشی از تورمی طاقت فرساست که در تاریخ اقتصادی ایران بی‌سابقه است. دست‌کم از زمان جمع‌آوری عدد و ارقام مربوط به تورم در ایران، هیچ‌گاه تورم در سه سال پیاپی بالاتر از ۴۰ درصد نبوده است.

در چنین شرایطی نیازهای اساسی و اولیه، سهم بزرگ‌تری از سبد هزینه خانوار را تشکیل می‌دهند و خانوارها برای تامین این نیازها از خیر سایر هزینه‌های کمتر ضروری می‌گذرند.

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، از بودجه خانوار در سال ۱۴۰۰، هزینه‌های مربوط به «مسکن، سوخت و روشنایی» به طور متوسط ۳۶ درصد از کل هزینه خانوار شهری در سال گذشته را به خود اختصاص داده بود. ۲۷ درصد از هزینه‌های خانوار شهری در سال ۱۴۰۰ نیز صرف تامین هزینه‌های «خوراکی و دخانی» می‌شد که یا اجنتاب‌ناپذیر بودند یا کم‌کردن آنها بسیار دشوار بوده است.

در چنین شرایطی برنامه‌ریزی برای خرید یا تغییر وسایل و لوازم زندگی، اگر نگوییم نشدنی اما کاری بسیار دشوار بوده و در مجموع نزدیک به ۴.۴ درصد از کل هزینه خانوار شهری در سال ۱۴۰۰ به هزینه‌های «لوازم، اثاث و خدمات خانوار» مربوط می‌شد.

این سهم برای خانوارهای روستایی ۶ درصد از کل هزینه خانوار در سال گذشته بود.

اگرچه سهم و اثرگذاری تغییرات تورم کالاهای «بادوام» در سبد مرکز آمار ایران برای محاسبه تورم عمومی اندک است، اما تغییرات تورم کالاهای با دوام در دوره‌هایی از سال‌های اخیر بسیار شدید بوده است. ضریب اهمیت کالاهای بادوام در محاسبه تورم عمومی در دی ماه امسال کمتر از ۵.۵ درصد بود، حال آنکه ضریب اهمیت کالاهای بی‌دوام در تعیین نرخ تورم عمومی بیشتر از ۴۰ درصد را به خود اختصاص می‌داد که عمدتا هزینه‌های مربوط به خوراکی‌ها و آشامیدنی‌هاست.

تورم ماهانه کالاهای بادوام در مهر ماه سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹ حتی رشدهایی بالاتر از ۲۰ درصد را تجربه کرده که ارقام بسیار بزرگی در مقیاس تورم‌های ماهانه به حساب می‌آید.

تورم ماهانه کالاهای با دوام در دی ماه امسال نیز در ادامه روند افزایشی آغاز شده از شهریورماه به ۱۴.۵ درصد رسیده است.

بررسی تورم نقطه به نقطه کالاهای با دوام در سال‌های اخیر نیز تایید می‌کند که در مقاطعی تورم این کالاها، تورمی بسیار شدید محسوب می‌شده است.

از جمله در بهار ۱۳۹۸ و همچنین پاییز سال ۱۳۹۹ تورم نقطه به نقطه کالاهای بادوام در محدوده‌ای بالاتر از ۱۰۰ درصد در نوسان بده که به معنای دو برابر شدن شاخص بهای کالاهای با دوام در این ماه‌ها نسبت به ماه و دوره مشابه سال قبل از آن است.

تورم نقطه به نقطه کالاهای بادوام در آخرین گزارش مرکز آمار ایران از تغییرات شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی در دی ماه نیز بیانگر خیز دوباره تورم این اقلام و اجناس است.

تورم نقطه به نقطه کالای با دوام در دی ماه ۱۴۰۱ به ۴۷ درصد افزایش یافته است.

این دوره‌ها به طور معمول همزمان با نوسانات شدید قیمتی در بازار ارز همراه بوده‌اند و به طور عمومی اثرپذیری صنعت و بازار لوازم خانگی از نوسانات بازار ارز را باید یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری قله‌های تورمی کالاهای بادوام ‌به حساب آورد. تامین مواد اولیه و قطعات وارداتی مورد استفاده در این صنایع با توجه به بی‌ثباتی در بازار ارز مهم‌ترین مشکل فعالان این صنایع محسوب می‌شود.

در آخرین گزارش شاخص مدیران خرید صنعت که اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران هر ماه منتشر می‌کند، فعالان «صنایع ماشین‌سازی و لوازم خانگی» بزرگترین مشکل خود را «قیمت خرید مواد اولیه» عنوان کرده‌اند و از نتایج این گزارش در دی ماه چنین برمی‌آید که «موجودی مواد اولیه» و «موجودی انبار» این صنایع در وضعیت نامناسبی قرار داشته است.

از طرفی گزارش مرکز آمار ایران از تورم تولیدکننده در پاییز امسال نیز نشان‌ می‌دهد که تورم تولیدکننده زیر بخش «ساخت محصولات فلزی ساخته شده، به جز ماشین آلات و تجهیزات» در هر سه سطح تورم فصلی، نقطه به نقطه و سالانه بیشتر از تورم عمومی تولیدکننده بخش صنعت در پاییز بوده است.

از این وضعیت می‌توان چنین انتظار داشت که هزینه تولید و به تبع آن قیمت تمام‌شده کالاهای تولیدی در حوزه لوازم خانگی و دیگر تولیدکنندگان کالاهای بادوام مورد نیاز خانوارها در ماه‌های آتی نیز همچنان رو به افزایش باشد. افزایش هزینه‌های تولید، تولیدکنندگان را مجبور می‌سازد تا قیمت‌های خود را به تناسب این هزینه‌ها بالاتر از قبل تعیین کنند، نوسانات نرخ ارز نیز قیمت واردات قانونی یا قاچاق این اقلام را بالاتر از قبل خواهد برد و تمام این‌ها به معنای آن است که لوازم خانگی و دیگر اقلام بادوام بیش از پیش از دسترس خانوارها به ویژه خانوارهای دهک‌های پایین‌تر درآمد دور شوند و هرچه این اقلام دورتر از دسترس شوند بازار دست دوم فروشی‌ها و تعمیرکاران پررونق‌تر از قبل خواهد بود.