نتیجه نهایی تحقیقات بین‌المللی: حکومت اسد حمله شیمیایی به دوما را در سال ۲۰۱۸ انجام داد

در بیانیه این سازمان آمده است: «استفاده از تسلیحات شیمیایی در دوما – و هر جای دیگر جهان – غیرقابل پذیرش و نقض قوانین بین‌المللی است.»

این بیانیه می‌افزاید: «جهان حالا حقیقت را می‌داند. این برعهده جامعه‌ بین‌المللی است که تصمیم بگیرد چه اقدامی می‌خواهد انجام بدهد.»

در فاصله کوتاهی بعد از تبدیل شدن اعتراض‌های سوریه به یک جنگ داخلی، ایالات متحده در دوران قدرت باراک اوباما تحت فشار قرار گرفت که برای جلوگیری از کشتار مخالفان و نقض گسترده حقوق بشر در این درگیری نظامی مداخله کند.

آقای اوباما در سال ۲۰۱۲ در یک اظهارنظر معروف گفت که «خط قرمز» کشورش این است که رژیم اسد علیه مخالفانش از سلاح‌های شیمیایی استفاده کند.

در سال ۲۰۱۳، حکومت اسد حملات شیمیایی گسترده‌ای را در منطقه غوطه در نزدیکی دمشق انجام داد که در پی آن، دست‌کم هزار و ۴۰۰ نفر کشته شدند.

با جدی شدن احتمال حمله آمریکا، سوریه با سازمان منع تسلیحات شیمیایی وارد مذاکره شد و ظرف حدود یک‌ماه بعد از حمله شیمیایی غوطه، دمشق اعلام کرد که همه انبارهای تسلیحات شیمیایی خود را تحت نظر این سازمان نابود می‌کند.

دولت اوباما با استناد به همین توافق، از مداخله نظامی در سوریه منصرف شد.

با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۷، رسانه‌ها از علاقه او برای فراخواندن همه سربازهای آمریکایی از سوریه خبر دادند.

در اوج گمانه‌زنی‌ها درباره کاهش حضور نظامی آمریکا در سوریه، حمله شیمیایی دوما رخ داد و ویدئوهای تکان‌دهنده بسیاری از قربانیان منتشر شد.

در زمان حمله، این منطقه در کنترل مخالفان رژیم اسد بود و حکومت مرکزی این کشورعملیات تهاجمی گسترده‌ای را برای بازپس گرفتن دوما آغاز کرده بود.

اما خیلی سریع رژیم اسد به همراه روسیه و ایران، تبلیغات گسترده‌ای را آغاز کردند و در ابتدا گفتند که این حمله توسط مخالفان انجام شده تا بهانه لازم برای مداخله غرب در سوریه فراهم شود.

کمی بعد، الکساندر شولگین، سفیر روسیه در هلند و نماینده این کشور در سازمان منع سلاح‌های شیمیایی، اساسا وقوع چنین حمله‌ای را زیر سوال برد و گفت آنچه در رسانه‌ها پخش شده، صحنه‌سازی‌های ویدئویی است و حمله‌ای شیمیایی در دوما رخ نداده است.

از اینجا، رسانه‌ها و دیپلمات‌های روسیه به یک کارزار گسترده پخش اطلاعات نادرست در ارتباط با حمله دوما روی آوردند. از آن جمله، به عنوان مثال سفارت روسیه در آفریقای جنوبی تصویری از ساخت یک فیلم در سوریه را توییت کرد و مدعی شد که این تصویر، پشت صحنه حمله به دوماست. (این توییت که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده تا لحظه نگارش این گزارش، پاک نشده است.)

خبرگزاری دولتی روسیه به نام اسپوتنیک نیز به زبان‌های مختلف از جمله فارسی، همین ادعا را تکرار کرد. در حالی که آنچه منتشر شده بود، عکس پشت صحنه فیلم سینمایی «مرد انقلاب» است که با هزینه دولتی وزارت فرهنگ سوریه ساخته شده بود.

از آن به بعد موضع دمشق، تهران و مسکو این بود که این حمله توسط گروه‌های امدادرسان سوری، صحنه‌سازی شده است.

این گروه‌های امدادرسان که به «کلاه‌سفیدها» معروف شدند، از حمایت مالی کشورهای غربی برخوردار بودند.

سوریه مدعی بود که در زمان این حمله تمامی انبارهای تسلیحات شیمیایی خود را منهدم کرده است.

ظرف کمتر از یک هفته، سازمان منع سلاح‌های شیمیایی که مقر آن در لاهه قرار دارد، اعلام کرد که کارشناس‌هایش را برای تحقیقات به سوریه می‌فرستد.

این سازمان بعد از انجام تحقیقات اولیه اعلام کرد که مساله صحنه‌سازی صحت ندارد و آثار گاز کلر در دوما کشف شده است.

حکومت اسد بعد از کشف مدارک علمی مربوط به گاز کلر، روایت خود را تغییر داد و اعلام کرد که در جریان حمله به دوما، یک انبار تسلیحات شیمیایی که متعلق به گروه‌های اسلامگرای تندرو بوده، هدف قرار گرفته است.

حدود یک‌سال بعد از این حمله، چند ایمیل درونی سازمان منع تسلیحات شیمیایی توسط دو تن از کارمندان این سازمان درز داده شد که درباره استقلال عمل این نهاد تردیدهایی ایجاد می‌کرد.

بر اساس ای‌میل‌ها، اینطور به نظر می‌رسید که برخی از کارمندان این سازمان درباره اعمال نفوذ کشورهای غربی بر تحقیقات دوما، نگرانی‌هایی دارند.

سازمان منع تسلیحات شیمیایی پیش از این از متهم کردن مستقیم کشورها به انجام حملات شیمیایی منع شده بود. اما با تغییر مقررات این سازمان که روسیه و سوریه با آن مخالف بودند، این سازمان حالا می‌تواند بدون محدودیت‌های پیشین نتایج تحقیقاتش را به شکل علنی منتشر کند.

آنچه در روز جمعه منتشر شده، نتیجه بیش از چهار سال تحقیقات کارشناسان و ناظران این سازمان است.

بر اساس این نتایج، در جریان حمله دوما «دست‌کم یک هلی‌کوپتر میل-۸ متعلق به نیروی هوایی جمهوری عربی سوریه که از پایگاه هوایی الضمیر تحت کنترل لشکر ۲۵ نیروهای ویژه فعالیت می‌کرد» دو مخزن زرد رنگ را در روز هفتم آوریل ۲۰۱۸ (۱۸ فروردین ۱۳۹۷) در دوما پرتاب کرده‌ است.

این گزارش می‌گوید که این دو مخزن به ساختمان‌های مسکونی در مرکز شهر دوما اصابت کرده‌اند.

بنا به این گزارش، مخزن اول «به سرعت متلاشی و گاز سمی کلر که با تراکم بالا درون آن وجود داشت، آزاد شد. این گاز خیلی سریع در سراسر ساختمان پخش شد و ۴۷ کشته برجای گذاشت و به بسیاری دیگر آسیب زد».

نتایج تحقیقات نشان می‌دهند که مخزن دوم به یک آپارتمان مسکونی اصابت کرده، اما گاز سمی درون آن با سرعت بسیار کمی آزاد شده است. بر اثر آزاد شدن گازهای مخزن دوم، عده‌ای که در همان ساعت نخستین به محل رسیدند، آسیب‌هایی دیدند، اما کسی کشته نشده است.

کارشناسان سازمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای می‌گویند که ۷۰ نمونه «زیست‌پزشکی» (Biomedical) را که در محل حمله جمع‌آوری کرده بودند، آزمایش کرده‌اند. آنها همچنین شهادت ۶۶ نفر از شاهدان عینی را نیز جمع‌آوری کردند.

علاوه بر این اطلاعات، داده‌های تحلیلی پزشکی قانونی، تصاویر ماهواره‌ای، مدل‌سازی‌های پخش گاز و شبیه‌سازی‌های آزمایشگاهی نیز برای رسیدن به نتیجه نهایی این گزارش، استفاده شده‌اند.

کارشناسان سازمان منع تسلیحات هسته‌ای، بعد از بازدید از دوما اعلام کرده بودند که در این حمله از گاز سمی کلر استفاده شده است. اما آن‌ها گفته بودند برای کشف اینکه چه کسی این حمله را انجام داده است، به زمان بیشتری نیاز دارند.

در گزارش نهایی این سازمان همچنین به ادعاهای مطرح شده پیشین درباره اعمال نفوذ در نتایج یافته‌ها نیز اشاره شده و همه این ادعاها رد شده است.

سازمان منع سلاح‌های شیمیایی، یک سازمان کارشناسی است که نمی‌تواند به طور مستقیم مجازات‌هایی را برای نقض قوانین بین‌المللی در ارتباط با منع استفاده از تسلیحات شیمیایی وضع کند.

اما گزارش‌های این سازمان از مستندات اصلی برای اقدامات احتمالی شورای امنیت سازمان ملل متحد است.