هواپیمای اوکراینی؛ دادگاه عالی اونتاریو: نمی‌توان غرامت را از توقیف اموال جمهوری اسلامی ایران در کانادا داد

پارسال دادگاهی در اونتاریو پس از شکایت چند شهروند ایرانی‌تبار که بستگانشان را در هواپیمای اوکراینی از دست داه بودند، ۱۰۷ میلیون دلار غرامت تعیین کرد.

در این یک سال وکلای این خانواده‌ها به دنبال یافتن راهی برای دریافت غرامت بودند و دیروز دادگاه عالی بر اساس ارزیابی دولت فدرال، دریافت غرامت از راه توقیف اموال حکومتی ایران در کانادا را خلاف قوانین بین‌المللی دانست.

در دی ماه ۱۳۹۸ هواپیمای مسافربری اوکراینی با ۱۷۶ سرنشین با دو موشک سپاه پاسداران در آسمان تهران ساقط شد. بیشتر جان‌باختگان ایرانی و ۱۳۸ نفر به نحوی به کانادا مربوط بودند، از جمله ۵۵ تبعه و ۳۰ مقیم.

چند شهروند ایرانی‌تبار که نزدیکانشان را از دست داده بودند، در ایالت اونتاریو به دادگاه شکایت کردند، از نیروهای نظامی، سپاه پاسداران و علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران.

بهار پارسال قاضی بر اساس شواهد و شهادت‌ها به این نتیجه رسید که شلیک موشک‌ها «عمدی و نتیجه مستقیم‌اش مرگ تمام سرنشینان پرواز ۷۵۲ بوده» و گفت شاکیان توانستند «ثابت کنند این اقدامی تروریستی» بوده است.

حکومت ایران نماینده‌ای را به این دادگاه نفرستاد.

شاکیان پیگیری قضایی را ادامه دادند و ۱۳ دی پارسال دادگاه عالی اونتاریو شش نفر را مستحق ۱۰۷ میلیون دلار کانادا (حدود ۸۰ میلیون دلار آمریکا) دانست.

شاکیان که راهی برای دریافت غرامت نداشتند خواستار این شده بودند که سه ساختمان دولتی ایران در اوتاوا، پایتخت، توقیف و از حساب‌های دولت ایران در بانک‌های رویال (بزرگترین بانک کانادا) و اسکوشیا پول برداشته شود.

این کار به مجوز دادگاه نیاز داشت.

وکلای شاکیان در این دادگاه استدلال کردند که مصونیت دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران بیش از یک دهه پیش در کانادا لغو شده، زمانی که دولت دیپلمات‌های ایران را اخراج کرد.

قاضی دادگاه در حکم خود نوشت که دولت کانادا در سال ۲۰۱۲ روابط دیپلماتیک خود با جمهوری اسلامی به دلیل «دخالتش در اقدامات تروریستی» قطع کرد.

اما در عین حال دولت کانادا بر اساس قانون «عدالت برای قربانیان تروریسم»، برای «قربانیان این حق را قائل شده که تا حدی بتوانند اقدام حقوقی مالی علیه این گروه‌های تروریستی بکنند.»

قاضی در حکم خود به این اشاره کرد که تصمیمش «ممکن است با هدف قانون عدالت برای قربانیان تروریسم مغایر باشد… اما به نظر می‌رسد این به عهده دولت فدرال است که توضیح دهد و/یا این ناهم‌خوانی را برطرف کند.»

این دقیقا همان درخواستی است که یکی از وکلای خانواده‌های جان‌باختگان پس از صدور حکم از دولت کانادا کرد:

«خانواده‌های قربایان حق دارند توضیح دولت کانادا را بشنوند که چرا همچنان اموال ایران، اموال دیپلماتیک هستند در حالیکه از سپتامبر ۲۰۱۲ هیچ روابط دیپلماتیکی با ایران ندارد.»

ویلیام پلرین وکیل حقوق بین‌الملل به شبکه سی‌بی‌اس گفت دولت کانادا به یک اصل بنیادی حقوق بین‌الملل رجوع کرده، اینکه سازمان ملل و عهدنامه‌های بین‌المللی حق حاکمیت ملی و سرزمینی را تضمین کرده‌اند.

به عقیده او با اینکه دولت کانادا دیپلمات‌های ایرانی را اخراج کرده اما هنوز وجود حکومت ایران را به رسمیت می‌شناسد.

علاوه بر این، توقیف اموال ممکن است سابقه حقوقی ایجاد کند: «کانادا در کشورهای متعددی حضور دارد و ممکن است نخواهد این بدعت خطرناک را بگذارد و اموال شهروندانش در خطر قرار بگیرند.»

شاید دولت کانادا ترجیح دهد در کنار دولت‌های اوکراین، سوئد و بریتانیا که شهروندانشان در آن پرواز جان باختند، موضوع در دادگاهی بین‌المللی حل و فصل شود.

دو هفته پیش، این چهار دولت از ایران خواستند بر اساس «عهدنامه بین‌المللی مهار اقدامات غیرقانونی مغایر با ایمنی پروازهای غیرنظامی» موسوم به پیمان مونترال خود را به یک داوری بین‌المللی الزام‌آور متعهد کند.

اگر تا شش ماه توافقی برای این حکمیت بین‌المللی حاصل نشود پرونده را می‌توان به دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه ارجاع داد.

به گفته حامد اسماعیلیون سخنگوی انجمن خانواده‌های جان‌باختگان پرواز ۷۵۲، وزیر خارجه کانادا در نامه‌ای به خانواده‌ها اطلاع داده روند ارجاع پرونده به دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه آغاز شده است.

دولت ایران دهم دی ۱۳۹۹ برای هر جان‌باخته ۱۵۰ هزار دلار غرامت تصویب کرد و گفت «این جبران، مانع از پیگیری جنبه کیفری موضوع در مرجع قضایی صلاحیتدار نیست.»

به نظر می‌رسد «مرجع قضایی صلاحیتدار» دادگاه نظامی استان تهران بوده است.

این دادگاه غیرعلنی که اسامی متهمانش معلوم نیست از ۳۰ آبان ۱۴۰۰ شروع شده و تنها منبع اطلاع رسانی آن بیانیه‌های مرکز رسانه قوه قضائیه است که گفته دادگاه ده متهم دارد و «همگی از نیروهای مسلح کشور هستند.»

تاکنون پنج و شاید هم شش جلسه دادگاه برگزار شده است. گزارش شده جلسه ششم سوم دی برگزار شده اما به نوشته آفتاب‌نیوز، «هیچ منبع رسمی از شرح آن گزارشی ارائه نداده است و اطلاعاتی در این باره در دست نیست.»

انجمن «خانواده‌های جان‌باختگان پرواز پی‌اس ۷۵۲» این دادگاه را «نمایشی» خوانده و گفته است: «طبق جزئیاتی که ما می‌دانیم هیچ فرمانده‌ عالی‌رتبه و حتی میانی در میان متهمان نیست. اتهامات بر اساس خطای انسانی و سهل‌انگاری تنظیم شده است. هیچ کارشناس مستقلی به کار گرفته نشده است. همه‌چیز پشت درهای بسته و بدون آگاهی خانواده‌های جان‌باختگان شکل گرفته است.»