چه کسی تیگران و نیکیتا را در شهر اشغالی اوکراین کشت: مرگ مرموز دو نوجوان اوکراینی در شهر اشغال شده
- نویسنده, اولگا پروسویروا و سیاتوسلاو خومانکو
- شغل, بیبیسی روسی
دو نوجوان ۱۶ ساله اوکراینی که در تیراندازی پلیس کشته شدهاند، به عنوان قهرمانهای ملی مورد تشویق قرار گرفتهاند. آنها متهم هستند که در راهآهن شهر اشغال شده بردیانسک، خرابکاری کردهاند. اما خانوادههای آنها هنوز میخواهند بدانند واقعا چه اتفاقی افتاده است.
دو پسر نوجوان از شهر اشغال شده بردیانسک در اوکراین، وقتی ۲۴ ژوئن، در تیراندازی پلیس در یک پارک شهر کشته شدند، به عنوان قهرمان ملی مورد تشویق قرار گرفتند. تیگران اوگانیسیان و نیکیتا خانگانوف هر دو به خرابکاری در راهآهن متهم بودند. در مدتی که از مرگ خونین آنها گذشته، به خانوادههایشان روایتهای متفاوتی از واقعه گفته شده بدون آنکه پاسخی برای آنها باشد.
سرویس روسی بیبیسی تلاش میکند در این گزارش یک داستان پیچیده و نگرانکننده را بازگو کند.
«راهآهن مهم است، باید متوقفش کنیم»
خبرگزاری روسی ریانووستی ۱۶ دسامبر ۲۰۲۲ گزارش داد که دو نفر در شهر اشغال شده بردیانسک اوکراین به اتهام خرابکاری در سیستم راهآهن بازداشت شدهاند.
در این گزارش ویدئویی از دو مرد جوان در لباس سیاه با صورتهای محو منتشر شد که کنار خط آهن ایستاده و اعتراف میکنند.
یکی از آنها میگفت: «ترانسفورمرهای برق داخل بود. من آنها را بیرون آوردم و آنجا پرتشان کردم.» او به جایی در نزدیکی خط آهن اشاره میکرد.
صدای دوم از او میپرسید: «با سیمچین آن را بریدی؟»
با اطمینان جواب داد: «بله بله.»
بعد از این گفتوگو تصاویر مونتاژ و بریدهشده پخش، و سپس گزارش ادامه مییافت.
«این جایی است که میله بود، دو تکیهگاه وجود داشت. یکی از آنها از بین رفته است، میتوانید بقایای آن را اینجا ببینید. میله گیر کرده بود، باید با پا درش میآوردم. اینجا. بعد که بیرون آمد، خطوط قطع شد.»
اینجا یک بار دیگر تصویر بریده شده است.
«ما آن را در سراسر مسیر گذاشتیم، آنجا سیمها هستند.»
«و چرا میله را در آوردید؟»
فردی که سیاه پوشیده بود، با تعجب گفت: «چرا؟» و ادامه داد: «برای توقف ارتش روسیه. خط آهن مسیر مهمات است. خیلی اهمیت دارد و ما باید قطعش میکردیم.»
ضابطان قضایی در بردیانسک میگویند دو مرد جوان سیستم الکتریکی هشداردهی خط آهن را قطع کردند و همچنین با فرو کردن میله به ریل میخواستند قطار را از خط خارج کنند.
خبرگزاری ریانووستی گزارش داد روسیه پروندهای جزایی با اتهام «خرابکاری» تشکیل داده که مجازاتش میتواند ۱۵ سال زندان باشد.
در آن گزارش دو مظنون که نامشان فاش نشده، «دو شهروند بردیانسک»، «اشرار» و «متهم» توصیف شدهاند. در هیچ کجا گفته نشده که آنها در زمان ارتکاب جرم ادعایی، کمتر از سن قانونی بودهاند.
اقوام و دوستان، دو فرد نشان داده شده در فیلمها را شناسایی کردهاند که تیگران اوگانیسیان و نیکیتا خانگانوف ۱۶ ساله بودهاند.
با کمال تعجب، با وجود جدی بودن اتهامهایی که علیه آنها مطرح شد، تیگران و نیکیتا هیچگاه رسما توسط پلیس بازداشت نشدند. در عوض باید هر روز خود را به دادسرای شهر معرفی میکردند. این فقط یکی از بسیاری قسمتهای غیرعادی پروندهای بود که قرار بود بهزودی در سراسر اوکراین و فراتر از آن سر و صدا کند.
در بردیانسک چه اتفاقی افتاد
بردیانسک بندری در دریای آزوف است که تا همین اواخر محل زندگی ۱۰۰ هزار نفر بود. این بندر یکی از اولین شهرهای اوکراین بود که اشغال شد و در ۲۸ فوریه ۲۰۲۲ به دست روسیه افتاد. نیروهای روسی تظاهرات و اعتراضها را با تیراندازی هوایی، بازداشت و کتک مغلوب کردند. در عرض چند ماه مواد ضروری، دارو و پول نقد رو به تمام شدن گذاشت.
حمله به مقامهای محلی که با اشغالگران همکاری میکنند، موضوعی عادی شده بود. سپتامبر گذشته مهاجمان ناشناس معاون اداره نماینده روسیه در بریانسک و همسرش را هدف گلوله قرار دادند. یک مقام طرفدار روسیه در یک انفجار در ماه اکتبر مجروح شد و ژانویه امسال، یک فعال طرفدار روسیه به نام والنتینا مامای هدف یک انفجار قرار گرفت.
۱۳ دسامبر، سه روز قبل از آنکه فیلمی علیه تیگران و نیکیتا منتشر شود، پارتیزانها یک ایستگاه ترانسفورماتور برق را منفجر کردند که یک پادگان نظامی روسیه را در تاریکی فرو برد.
بنابر گزارش مرکز مقاومت ملی اوکراین، اشغالگران پس از این حادثه تدابیر امنیتی نظارت بر ساکنان محلی را تشدید کردند؛ اما عاملان این اقدام هیچوقت دستگیر نشدند.
مرکز مقاومت ملی اوکراین ادعا میکند نیروهای نظامی باتجربه میتوانند چنین حملاتی را انجام دهند. این گروه شهروندان غیرنظامی «غیرآماده» را از دست زدن به چنین خطراتی بر حذر میدارد.
خانواده تیگران میگویند او به تاریخ علاقه داشت، کتابخوان بود و یک مسابقه علمی مدرسه را برده بود
آنها بچههایی مسالهساز نبودند
هر دو دوست سال ۲۰۰۶ به دنیا آمده بودند، تیگران در اوت و نیکیتا در ماه ژوئن. آنها با هم به دبیرستان شماره ۷ بردیانسک میرفتند و خانههایشان نزدیک بود.
خانواده تیگران او را یک نوجوان کتابخوان علاقهمند به تاریخ توصیف میکنند. تیگران خواسته بود برای تعطیلات تابستان کتابهایی درباره اوکراین تهیه کند. خانوادهاش او را تشویق میکرند معلم تاریخ شود هرچند خودش فکر میکرد آیندهاش در ارتش است. تیگران حتی نماینده مدرسهاش در یک مسابقه علمی بود. معلم دبستان تیگران به بیبیسی گفت که او پسری «آرام و با انگیزه و منطقی بود.»
نیکیتا در فعالیتهای خلاقانه کلوپ جوانان بردیانسک مشارکت میکرد. در این باشگاه او دو بار برنده مسابقه بادبادک بازی شهر شده بود.
معلم سابق تیگران و نیکیتا میگوید: «آنها بچههای مسالهسازی نبودند، بلکه ساکت و سختکوش بودند.»
نیکیتا با مادر و پدرش در بردیانسک زندگی میکرد، و تیگران با مادر و پدرخوانده و دو خواهر برادر و مادربزرگش بود. خواهر تیگران مشکلات جسمی داشت و خانواده مرتب برای درمان او به کییف میرفتند.
وقتی روسیه بردیانسک را اشغال کرد، سفر به کییف سخت و سپس غیرممکن شد. در نهایت خانواده تصمیم گرفتند به خاطر سلامت دخترشان به آلمان بروند. تیگران از رفتن سر باز زد و با مادربزرگش در بردیانسک ماند.
اوکسانا استارووروا، مادر تیگران، به یک روزنامهنگار اوکراینی گفت که تیگران چند روز بعد از شروع حمله روسیه تلاش کرد به ارتش بپیوندد اما ماموران نوجوان ۱۵ ساله را به خانه بازگرداندند. اما او همدردیاش را با اوکراین پنهان نمیکرد.»
یکی دیگر از معلمان سابق این دو نوجوان میگوید: «آنها [هر دو] حامی اوکراین بودند. عادت داشتند پوسترهای روسیه را پاره کنند و در هر موقعیتی از موضع خود دفاع کنند.»
یک مورد خرابکاری
آناستازیا پانتلیوا، نماینده یک گروه رسانهای حقوق بشری برای اوکراین، که ویژه دفاع از حقوق نوجوانان است، میگوید مشکلات نوجوانان اواخر سپتامبر ۲۰۲۲ شروع شد.
به گفته پانتلیوا «شب ۳۰ سپتامبر، ردیفی از ماشینها مقابل خانه تیگران توقف کردند. کامیونهای کاماز، جیپ، افرادی مسلح و همراه چند سگ. آنها تمام شب [خانه را] میگشتند. تمام چیزهایی را که پیدا کردند، حتی مواد غذایی را ضبط کردند.» نیروهای امنیتی ادعا میکردند یک «تروریست خطرناک» در خانه تیگران زندگی میکند.
پانتلیوا میگوید یکی از پلیسها هنگام جستوجوی خانه به مادربزرگ تیگران ضربه زد. تیگران برای دفاع از مادربزرگش وارد شد و ضربهای دیگر خورد. بعد از آن یک کیسه روی تیگران کشیدند و او را با خود بردند.
در همان روز سربازهای روسی برای جستوجو وارد خانه نیکیتا شدند. آنها چیزی پیدا نکردند و رفتند.
تیگران را برای چند روز در یک ساختمان چهارطبقه پلیس در خیابان گرچسکایای بردیانسک نگه داشتند. او را در سلولی با زندانیان بزرگسال دیگر نگه داشته بودند که ظاهرا بدون محاکمه به عنوان گروگان توسط ارتش روسیه نگهداری میشدند.
ساختمان چهارطبقه پلیس که تیگران آنجا نگهداری میشد. عکس مربوط به قبل از اشغال بردیانسک است
مادربزرگ تیگران هر روز به مرکز پلیس میرفت اما اجازه نمیدادند با نوهاش ملاقات کند. روز سوم تیگران تب کرد و مادربزرگش اجازه یافت مقداری غذای خانگی برایش ببرد.
روز ۵ اکتبر تیگران ناگهان با وثیقه آزاد شد. او بعدها به خانوادهاش گفت که با شوک الکتریکی شکنجه شده و او را اعدام ساختگی کردهاند. زندانبانان دائم او را مسخره میکردند و میگفتند «پس میخواستی پارتیزان باشی؟»
به محض اینکه تیگران آزاد شد، ماموران سراغ دوستش نیکیتا آمدند. او و پدرش را به کلانتری برده و بازجویی کردند. آنها به شرط مراجعه منظم به دادسرا آزاد شدند.
حتی بعد از آن هم نوجوانان را به حال خودشان نگذاشتند. خانههایشان را مرتب جستوجو میکردند و خانوادههایشان مشکوک هستند که بخشی از این مدت را تحت نظر بودهاند. اما چند ماه طول کشید تا اتهام رسمی مطرح شود.
تلاش برای ترک شهر
مادر تیگران به روزنامه «اوکراین پراودا» گفته است: «در دسامبر آنها به پسرها گفتند اگر مقابل دوربین ‘اعتراف’ کنند رهایشان میکنند.»
ریانووستی ویدئوی بازجویی تیگران و نیکیتا را پخش کرد. با اینکه صورتهایشان محو شده بود، بهوضوح آن دو بودند که خرابکاری خط آهن را قبول میکردند.
یکی از بستگان خانواده که میخواهد نامش محفوظ بماند، میگوید «همه مادر تیگران را متهم میکردند و به او فحش میدادند اما او هر کاری میتوانست انجام داد که پسرش را بیرون بیاورد.»
در ژانویه، تمام خانواده تیگران از آلمان بازگشتند و تلاش کردند او را با خود ببرند. چند روز در بردیانسک گذراندند و سپس سعی کردند از طریق مرز روسیه از بردیانسک خارج شوند. آن زمان مثل الان تقریبا غیرممکن بود از خط مقدم وارد مناطق تحت کنترل اوکراین شد.
اوکسانا به فعالان حقوق بشر گفت: «ما با ماشین رفتیم. از اردوگاه جداسازی اسرا در منگوش رد شدیم و از مرز روستوف عبور کردیم. بعد پلیس راهنمایی رانندگی روسیه در تاگانروگ ما را متوقف کرد. تیگران را از ماشین بیرون کشیدند و به کلانتری بردند. پنج ساعت بازجویی شد. بعد من و تیگران را به ساختمان اداره امور داخلی کشور روسیه در روستای پوکروفسکویه بردند. نیروهایی که از شهر کراسنودار آمدند، از دیدن ما متعجب شدند. به آنها هشدار داده بودند که جنایتکاران خطرناکی سعی دارند فرار کنند. ما را سوار ماشین نظامی کردند.»
اوکسانا تعریف میکند چطور تمام خانوادهاش از ایست بازرسی روستوف به منطقه جمهوری خودخوانده دونتسک برده شدند. در ماریوپل دوباره آنها را گشتند و به بردیانسک فرستادند. اجازه دادند بچههای کوچکتر پیش مادربزرگشان برگردند اما اوکسانا، همسرش و تیگران یک شب دیگر در زندان ماندند.
روزهای بعد اوکسانا سعی کرد با مذاکره با مقامهای محلی اجازه خروج بگیرد. در نهایت به همه اجازه خروج داده شد جز تیگران. ماشین اوکسانا به طور مرتب در تمام ایستهای بازرسی کنترل میشد که مبادا تیگران را جایی پنهان کرده باشد.
دردسرهای قانونی
هفتم آوریل تیگران و نیکیتا را برای یک آزمایش روانپزشکی به روستوف بردند و نتیجه آزمایشها را در اختیار وکیل نوجوانان نگذاشتند. ما نام پزشک درگیر در این موضوع را نمیدانیم.
ماه بعد آنها به طور رسمی متهم به خرابکاری شدند. نامهای که روز ۲۴ مه هر دو دریافت کردند، آنها را به «تبانی» و حمایت از نیروهای نظامی اوکراین از طریق تخریب خط آهنی متهم میکرد که نیروهای روسی سپتامبر گذشته از آن استفاده میکردند.
مادر و وکیل تیگران هر دو ادعا میکنند آن بخش از خط آهن که گفته میشود پسرها تخریب کردهاند، در همان زمان هم بلااستفاده بوده است. با این حال دادستانی این ادعا را نپذیرفت و حتی غرامت ۲۷ هزار روبلی (۳۴۰ دلار) هم به آن افزود.
پسرها بازداشت نشدند اما برایشان وکیل تعیین شد. به گفته خانواده تیگران، وکیل اول سعی کرد موکلان به جرم اعتراف کنند در حالی که وکیل دوم هیچ کاری انجام نداد. بستگان سعی کردند وکلای مستقل پیدا کنند که شاید کاری انجام دهند اما هیچ کس نمیخواست این پرونده را به عهده بگیرد. احتمال تلافی و خطر انتقام زیاد بود.
بردیانسک یکی از اولین شهرهایی بود که توسط روسیه اشغال شد و سپتامبر ۲۰۲۲ «رفراندومی» برای پیوستن به روسیه برگزار کرد. بردیانسک به عنوان شهر متعلق به روسیه به رسمیت شناخته نمیشود
پروندههای مربوط به افراد زیر سن قانونی در سرزمینهای اشغالی محدودهای خاکستری و مبهم در قوانین بوده و همچنان است؛ جایی که هنوز یک سیستم حقوقی کامل شکل نگرفته است. این پسران حتی میتوانستد برای محاکمه به روسیه تحویل داده شوند که اتفاق بسیار بدی میبود.
به لطف فعالان حقوق بشر اوکراینی، تلاشها برای محاکمه عادلانه تیگران و نیکیتا تشدید شد. این پرونده در اروپا و آمریکا برجسته شد و وزارت خارجه آمریکا در حمایت از آنها توییت کرد.
دیمیترو لوبینتس، کمیسر حقوق بشر اوکراین، از صلیب سرخ درخواست کرد از بردیانسک بازدید و با مردان جوان ملاقات کند تا آنها را به سرزمینهای تحت کنترل اوکراین منتقل کند.
در نهایت ۱۵ ژوئن پارلمان اروپا یک طرح ویژه تصویب کرد و از دادستان خواست اتهامها را کنار بگذارد و به پسران اجازه بدهد بردیانسک را به قصد مناطق تحت کنترل کییف ترک کنند.
خانواده تیگران از واکنش بینالمللی استقبال کردند. مادرش تماس گرفت تا به او خبر بدهد سفرش از بردیانسک نزدیک است.
تیراندازی پارک اشمیت
تیگران و نیکیتا به مراجعه روزانه برای معرفی خود به دادسرای بردیانسک ادامه دادند. در ماه ژوئن یک بازرس با همراهان مسلح به خانه تیگران رفت اما او توانسته بود به همراه نیکیتا از خانه بگریزد. برای مدتی آنها مخفی ماندند.
در نهایت وقتی ۲۴ ژوئن به خانه برگشتند بازرس در خانه منتظرشان بود. برای مدت طولانی حرف زدند اما کسی نمیداند چه به هم گفتند.
قرار بود آن روز عصر تیگران نیکیتا را ببیند و با هم پیادهروی کنند. شب هفدهمین تولد نیکیتا بود و آنها دنبال جای آرامی برای نشستن بودند. مادرش به یاد میآورد که تلفنی با تیگران حرف زده و چیز نگرانکنندهای در لحن صدای پسرش نبوده است.
در ساعت ۱۹:۱۷ النا (ساکن بردیانسک که ما نامش را تغییر دادهایم) یک صدای نامعمول شنید. اول فکر کرد موتور ماشین است که دنده معکوس گرفته است. اما به سرعت متوجه شد صدایی که در بزرگترین پارک شهر به نام اشمیت منعکس میشود، واقعا صدای شلیک تفنگ است.
پارک اشمیت، جایی که صدای گلوله در آن شنیده شد
یکی دیگر از ساکنان محلی به نام آناستازیا به خاطر میآورد: «من صدا را شنیدم چون پنجره باز و تلویزیون خاموش بود. سگم شروع به پارس کرد. بلافاصله بعدش، همه [در گروه چت محله] میپرسیدند: صدای چه بود؟ شلیک؟ ضدهوایی؟ در جاهای دیگر شهر هم صدا شنیده شده بود.»
خصوصیات ظاهری فردی که در تیراندازی در پارک نقش داشت، در کانالهای تلگرامی محلی پخش شد. «مردی (احتمالا یک سرباز) با موهای مشکی ژولیده، قد کوتاه و پیراهن چهارخانه قهوهای، با نواری دور دست.»
تا ساعت حدود ۸ شب، تیراندازی متوقف شده بود. یک ساعت بعد ولادیمیر روگوف، یک فعال محلی طرفدار روسیه در کانال تلگرامش نوشت: «در ساعت هفت وقتی خانوادهها داشتند در خانهشان استراحت میکردند، دو شبهنظامی با تفنگهای تهاجمی آتش گشودند. این تروریستها اکنون خنثی و نابود شدهاند.»
روگوف یکی از کشتهشدگان را اینطور نام برده بود: «تروریست طرفدار اوکراین که قبلا به دلیل فعالیتهای ضدروسیه بازداشت شده بود، تیگران اوگانسیان». در اخبار اوکراین اعلام شد که روگوف نام خانوادگی اوگانیسیان را اشتباه نوشته و گفته میشود که قربانی دوم میتواند دوست و همراه نفر اول، نیکیتا خانگانوف باشد.
به احتمال زیاد این تیگران بود که مردم محلی سعی داشتند در کانالهای تلگرامی ظاهرش را توصیف کنند. او موهای بلند و تیرهای داشت که به چشم میآمد. دستکش پوشیده بود که ممکن بود از دور با نوار دور دست اشتباه گرفته شده باشد. مشخص نیست «پیراهن چهارخانه مشکی» از کجا آمده است. تیگران در زمان مرگ یک جلیقه سیاه و نیکیتا یک تیشرت آبی پوشیده بود.
خبر کشته شدن این دو بهسرعت در رسانههای اوکراین پخش میشد. در بعضی گزارشها گفته شده بود نیکیتا و تیگران قبل از کشته شدن به یک پلیس و یک غیرنظامی شلیک کرده بودند. در یکی دیگر ادعا شده بود که آنها یک سرباز روسی و یک پلیس همکار روسها را کشتهاند. این روایت دوم بود که دیمیترو لوبینتس، کمیسر اوکراینی، بعدا تکرار کرد.
«پسرها! این مرگ است»
چیزی که این داستان را واقعا برجسته کرد و بیش از هرچیز عامل اسطورههایی بود که به سرعت دورش را گرفت، ویدئوی تیگران بود که چند دقیقه قبل از مرگش ضبط کرد.
در این ویدئو او تنها در اتاق ایستاده است. دیوارها ترک دارند و آشغال روی زمین ریخته است. او با اضطراب دور و برش را نگاه میکند. یک تفنگ در دست دارد که اسلحه کلاشنیکوف است و ردی از خون روی آن است.
او میگوید: «ما دو تا از آنها را مطمئنا گرفتیم. همین، پسرها، این مرگ است! بدرود!» او مکث میکند، یک مشتش را گره میکند و فریاد میزند: «اسلاوا اوکراین!» (به افتخار اوکراین!)
موقعیت ساختمانی که در ویدئو دیده میشود، مشخص نیست اما چند ساختمان متروکه در پارکی که تیراندازی آنجا اتفاق افتاد، وجود دارد. دو محلی به بیبیسی گفتند احتمال میدهند این ساختمان یک مغازه خشکشویی باشد که در خیابان اشمیت متروکه شده است.
آخرین ویدئوی تیگران
کاربران اوکراینی شبکههای اجتماعی به اتفاق آرا اینطور موضع گرفتند که این دو نوجوان به دلیل حمایت از اوکراین توسط نیروهای امنیتی روسیه به طرز بیرحمانهای کشته شدهاند. دیمیترو لوبینتس این مرگها را «قتلهای فراقانونی» خواند.
ویدئوی تیگران که فریاد میزد «پسرها، این مرگ است! به افتخار اوکراین!» در فضای مجازی پرطرفدار شد و درخواستهایی منتشر شد که خواستار دادن لقب «قهرمانان اوکراین» به این دو پسر بودند. طوماری هم برای تغییر نام یک خیابان به افتخار آنها در وبسایت شورای شهر زاپوریژیا منتشر شد.
ویکتوریا گالینتسینا، رئیس اداره اوکراینی بردیانسک، قول داد مدرسهای که نوجوانان در آن تحصیل کردهاند، پس از آزادسازی شهر از اشغالگران روسی به نام آنها نامگذاری شود.
با وجود این افتخارات، هنوز هیچ مدرک قابل اتکایی درباره واقعیت اتفاق ۲۴ ژوئن و چگونگی کشته شدن تیگران و نیکیتا وجود ندارد. نیروهای اشغالگر روسیه دستکم دو نسخه متناقض از این ماجرا منتشر کردهاند و به دلیل دسترسی نداشتن به بردیانسک، مقامهای اوکراین هم راهی برای انجام تحقیقات ندارند.
در روز تیراندازی، نیروهای امنیتی روسیه مادربزرگ تیگران و پدر و مادر نیکیتا را بازداشت کردند. تماس با آنها اکنون سخت شده است.
دوستان و بستگان این دو نوجوان در اظهارنظر درباره آنها محتاط هستند.
تیگران، نیکیتا و راستگرایی آلترناتیو
اندکی بعد از مرگ تیگران و نیکیتا، موارد بیشتری از آنها منتشر شد که بستگان و فعالان حقوق بشر را شگفتزده کرد. در یکی از کلیپها که ظاهرا در همان ساختمان ویدئوی «اسلاوا اوکراین» گرفته شده است، تیگران فریاد میزند: «هی برادر، ما چند راسکی (روس) را کشتیم.»
اگر ویدئوی دوم بلافاصله قبل از ویدئوی اول ضبط شده باشد، این جمله تیگران را تفسیر میکند که گفته بود «ما دو تا از آنها را مطمئنا گرفتیم.»
سایر چیزهایی که پخش شده، فقط صدا است. صدای تیگران شنیده میشود که میگوید: «بردیانسک، آن را در اخبار خواهید شنید.» این عبارات هم وجود دارند: «من اینجا دراز میکشم، اسلحهام دستم است… خونریزی دارم. مجروحم… آره حدس میزنم دارم میمیرم و رفیقم هم خواهد مرد. [بعد یک سلام نازی میدهد] به افتخار نژاد سفید! این پیام را به پدر و مادرم برسانید، بگویید دوستشان دارم.»
بستگان و وکلا ادعا میکنند هرگز نشنیدهاند که این نوجوانان نظریات راستگرایانه افراطی داشته باشند. و آنها بهخصوص از شنیدن شعار نژادپرستانه سفید از تیگران که نیمهارمنی بود، شوکه شدهاند.
آندری یاکولف، یک وکیل حقوق بشر اوکراینی که وکالت خانواده تیگران را به عهده دارد، میگوید: «وقتی پیام را شنیدم، فکر کردم چه چیز عجیبی است. این عبارت [سلام نازی و «به افتخار نژاد سفید»] بسیار آهسته گفته میشد. تیگران پر از آدرنالین بود، اما این کلمات بیحس ادا میشد، انگار که دستکاری شده باشد.»
یاکولف اعتقاد دارد پیامهای خودکشی تیگران باید به طور دقیق بررسی شود. هنوز مشخص نیست که هدف این پیامها چه کسی بوده و چه کسی آنها را روی اینترنت گذاشته است.
با وجود ابهامات در مورد پیوندهای احتمالی با راست افراطی، نشانههایی وجود دارد که پسران یک زندگی مخفیانه آنلاین داشتهاند.
یک حساب اینستاگرامی به نام نیکیتا خانگانوف با یک عکس به تاریخ ژوئن ۲۰۲۰ وجود دارد. (بیبیسی نمیتواند درستی این حساب را تایید کند که تنها ۱۹ دنبالکننده دارد و هفت نفرشان نام خانوادگی هندی دارند.)
عکس این پروفایل پرچم اوکراین است که با علامت قرمز و مشکی ارتش شورشیان اوکراین یا «باندریت» مشخص شده است. او از نماد «چنگک» گردان آزوف (گروه ممنوعه در روسیه به عنوان یک گروه تروریستی) استفاده کرده که به دلیل شباهت با «ولفسانگل» [چنگک گرگ] نازی بحثبرانگیز است. در بیوگرافی این حساب آمده است: «ناسیونالیست، سکسیست، نژادپرست، همجنسگراهراس و فقط نیکیتا.»
دو روز پس از مرگ تیگران و نیکیتا، یوهن کاراس، رهبر یک جنبش راست افراطی اوکراین، ادعا کرد که با این دو نفر در ارتباط بوده است. بنیاد آینده که به طور رسمی «اس-۱۴» نامیده میشود، زمانی به دلیل حملات خود به اردوگاه کولیها بدنام بود. کاراس که در حال حاضر در جبهه جنگ با روسیه است، گفت هر دو پسر به بنیاد آینده کمک کردهاند و همچنین با گروه راستگرای «سنت و نظم» همدلی داشتهاند.
کاراس میگوید: «حتی قبل از جنگ، بچهها عصرها با یک قوطی اسپری بیرون میرفتند و از شر همه کثیفیها در شهر خود خلاص میشدند. آنها به طور فعال در حال مبارزه با مواد مخدر و فروشندگان آن بودند. و آنها مشغول ماجراجویی، افتخار، ورزش، و ایده اوکراین بزرگ بودند.» به این صورت آنها «دو کازاک جوان» بودند که «دو اشغالگر روسی» را کشتند.
کاراس در کانال تلگرامش عکسهایی از تیگران و نیکیتا منتشر کرد در حالی که چاقو در دست داشتند. همچنین تصویری از نوجوانان با چهرههای پوشانده شده منتشر کرد که پوستری را با شعار (روسیهای) «یک دلال دیدی، به باسنش لگد بزن» آویزان کرده بودند. این شعار مربوط به گروههایی است که با گسترش مواد مخدر در مناطق شهری مبارزه میکنند. اینجا هم تشخیص سوژهها در تصویر یا مکان آن ممکن نیست.
منبع تصویر، Yevhen Karas
تصویری از تیگران که در کانال تلگرام یوهن کاراس منتشر شده است
بیبیسی شواهد دیگری نیافت که نشان بدهد تیگران و نیکیتا با گروههای راست افراطی مرتبط بودهاند.
سخنگویان گروه رسانهای حقوق بشر (وکلایی که اکنون نماینده خانواده پسران هستند) به طور آنلاین از سوی طرفداران کاراس آزار و اذیت شدهاند. بیبیسی تلاش کرد با کاراس تماس بگیرد تا اظهاراتش را بشنود اما او به پیامها پاسخ نداد.
در خانه متروکه چه اتفاقی افتاد؟
در ۲۹ ژوئن و پس از مرگ دو نوجوان، بازرسان در زاپوریژیا، شهر تحت کنترل روسیه، اتهامهای جدیدی را علیه تیگران و نیکیتا مطرح کردند: «قتل، آشوبگری، سرقت سلاح گرم و تهدید جان افسر قانون.»
به گفته دادستانی زاپوریژیا، اوگانیسیان و خانگانوف، «برای سرقت سلاح یک پلیس توطئه کردند.» چند بلوک دورتر از پارک اشمیت، آنها یک پلیس را با چاقو زخمی کردند و «سلاح خدمت» او را گرفتند. اما طبق یکی از اتهامها، آنها یک تفنگ تهاجمی تصرف کردند و طبق یکی دیگر، یک تفنگ تهاجمی و یک تپانچه.
رسانههای محلی در مناطق تحت کنترل روسیه گزارش دادند که قبل از فرار پسرها از صحنه جنایت، آن سلاح برای زخمی کردن دستکم سه نفر استفاده شده است.
در یکی از اطلاعیههای مطبوعاتی آمده «خانگانوف که سنش کمتر از سن قانونی بوده، از یک سلاح پر ربوده شده … بدون هیچ دلیل مشخص … علیه یک مرد ناشناس استفاده کرده که به آنها نزدیک میشده است. قربانی بر اثر اصابت گلوله در همان محل جان باخته است.»
بر اساس این روایت، تیگران و نیکیتا خود را در طبقه سوم یک ساختمان متروکه پنهان کردند.
ساختمانی که تیگران و نیکیتا در آن پنهان شده بودند (عکس مربوط به سال ۲۰۱۹ است)
تیگران و نیکیتا سپس با شلیک پلیس کشته شدند. در این اطلاعیه با عبارات معمول این نوع گزارشها آمده است: «با امتناع از درخواست مشروع و معقول مجریان قانون برای تسلیم و انداختن سلاحهایشان بر زمین، آنها متعاقبا از بین برده شدند.»
اما دوم ژوئیه، این روایت به طور غیرمنتظرهای توسط یک منبع دیگر روسی رد شد. سرویس عربی زبان کانال تبلیغاتی روسیه به نام آرتی یک روایت دیگر را منتشر کرد.
آرتی عربی مدعی شد که تیگران «توسط نیروهای ویژه اوکراین برای انجام عملیات تروریستی استخدام شده بود.» این شبکه تصاویری از یک پسر مدرسهای به نام «آنتون» را منتشر کرد که صورتش پنهان بود و میگفت مسئول هدایت تیگران در بازی کامپیوتری «تانکها» به نیروهایش فرمان میداد. تانکها بازی کامپیوتری ویدئویی است که نوجوانان آن را دوست دارند. این موضوع غیرقابل قبول به نظر میآید، بهویژه به این دلیل که سرعت اینترنت در بردیانسک بسیار پایین است. ساکنان محلی هنگام مصاحبه با بیبیسی همیشه از مشکلات باز کردن سایتهای ساده و قطعیهای دورهای اینترنت شکایت میکنند.
این شبکه روسیهای با استناد به این داستان به عنوان یک مدرک، استدلال میکند که سرویس اطلاعاتی اوکراین از فناوری برای استخدام کودکان و واداشتن آنها به جرایم استفاده میکند.
آرتی تصاویر بیشتری را از خانه متروکه ادعایی نشان داد، جایی که دو نوجوان در آن با مرگ روبهرو شدند.
تیگران میگوید: «سلام الکساندر! اسلحه ایناهاش.» او اسلحه را رو به دوربین نشان میدهد و نوجوان دوم که احتمالا نیکیتا است، با پیراهن آبی در تصویر ظاهر میشود.
تیگران ادامه میدهد: «شرمنده، نمیتوانم خودم را به پلیس تحویل بدهم. میخواهم به خودم شلیک کنم.»
گزارشگر آرتی میگوید: «تیگران یک مامور قانون و یک غیرنظامی را کشت. سپس به شریک و بعد خودش شلیک کرد.»
یک کانال تلگرامی هوادار اوکراین این گزارش آرتی را رد کرد و روایت دیگری ارائه داد.
کانال ارتش پارتیزانهای بردیانسک نوشت: «هر آنچه که اتفاق افتاد کار افاسبی، سرویس امنیت فدرال روسیه، بود. دیوانههای روسی به آن بچهها اولتیماتوم دادند: اگر مرگ آهسته در زیرزمین نمیخواهید، سلاحهایتان را بردارید و خودتان کار را انجام دهید. آنها میدانستند قرار است بعدا چه اتفاقی بیفتد.»
بیبیسی با کمیته تحقیقات روسیه تماس گرفت تا در مورد سوابق متناقض این پرونده و شکنجه ادعایی تیگران اوگانیسیان بپرسد و همچنان منتظر پاسخ است.
سوالهای بیشتر
درباره همه روایتهایی که بالاتر گفته شد، سوالهای زیادی وجود دارد.
تئوری اوکراینی مبنی بر اینکه همه اینها نقشه افاسبی روسیه بوده، بسیار بعید به نظر میرسد، هرچند غیرممکن نیست. پرونده جزایی علیه تیگران و نیکیتا یک پرونده پرمخاطب و مهم بود. با توجه به مداخلات قبلی وزارت خارجه آمریکا و پارلمان اروپا، افاسبی احتمالا حوادث منجر به مرگ دو نوجوان را سازماندهی نکرده است.
در همین حال، روایت حامیان روسیه هم غیرمنطقی است. آندری یاکولوف، وکیل اوکراینی، تردید دارد که پسرها در روز روشن، در منطقهای با حضور سنگین نظامیان، قدم «انتحاری» برای خلع سلاح یک پلیس را انجام داده باشند.
اسکرینشاتی از آخرین ویدئوی تیگران
آخرین تماس تلفنی تیگران با مادرش هم هیچ سرنخی ارائه نمیدهد. نیم ساعت قبل از تیراندازی با مادرش درباره رفتن به دونرکباب حرف میزد. وکیل پسرها میگوید حتما در طول پیادهروی از خانه تیگران به پارک اتفاقی افتاده که برنامههای آن شب را به شدت تغییر داده است. اما هنوز بسیاری از چیزها درباره شرایط مرگشان نامشخص است.
فقط یک نفر دیگر در تیراندازی کشته شده است، یگور دمچنکو ۲۴ ساله، که ظاهرا هیچ ارتباطی با تیگران و نیکیتا یا پلیس نداشته است.
به گفته مقامهای اشغالگر، دمچنکو به سمت نوجوانان مسلح دویده و سپس مورد اصابت گلوله قرار گرفته است. با این حال آندری یاکولوف ادعا میکند که از پشت سر به دمچنکو شلیک شده است. او منبع خود را به دلایل امنیتی فاش نمیکند.
یاکوفوف، وکیل اوکراینی، معتقد است که این موضوع احتمال شلیک تیگران و نیکیتا به دمچنکو را کاهش میدهد. او استدلال میکند که به احتمال زیاد مرد جوان در حالی که از صحنه فرار میکرده، توسط نیروهای امنیتی روسیه هدف گلوله قرار گرفته، چون آنها او را شریک جرم نوجوانان تشخیص داده یا حتی به اشتباه به او شلیک کردهاند.
داستان خودکشی پسران هم با تحلیلها جور در نمیآید، بهویژه آنکه مقامهای اشغالگر چند روز بعد از حادثه این موضوع را پیش کشیدند. روایت اصلی ماجرا اوایل این بود که تیگران و نیکیتا در جریان یک عملیات ضد تروریستی هدف قرار گرفته و کشته شدهاند.
یاکولوف عکسهای اجساد پسران را که افراد ناشناس در فضای مجازی منتشر کردهاند، بررسی کرده است. هر دو در قسمت سر زخمی شده و تیگران از ناحیه قلب هم هدف قرار گرفته است. یاکولوف بر اساس شواهد استدلال میکند که هر دو «توسط افراد حرفهای که به قصد کشتن شلیک میکنند، هدف قرار گرفتهاند.»
اگر اینطور است، پس چرا روسها روایتشان را تغییر دادند و روایت خودکشی را پیش کشیدند؟
یاکولوف معتقد است: «آنها سعی میکنند ما را گیج کنند. در مورد حادثه بویینگ مالزی [پرواز اماچ۱۷] هم همینطور بود. آنها تا آنجا که ممکن بود، نسخههای زیادی را برای پنهان کردن حقیقت پرتاب کردند از جمله برخی جعلیات آشکار.»
بدون مراسم خاکسپاری
یاکولوف میگوید مقامهای روسی در بردیانسک تمایل دارند به هر قیمتی شده وقایع ۲۴ ژوئن را پنهان کنند.
«آنها نمیخواهند کسی ببیند که هیچ تلاشی برای مهار پسرها نکردند و فقط تیراندازی کردند. اگر این یک عملیات پلیسی بود، شاهد تیراندازی به دست یا پا بودیم. زخمهای سر و قلب موضوعی متفاوت است و همه با دیدن اجساد متوجه آن خواهند شد.»
و تا کنون نه خانواده تیگران نه نیکیتا موفق نشدهاند جسد فرزندشان را ببینند.
قرار بود نوجوانان ۲۹ ژوئن به خاک سپرده شوند اما یک دوست خانوادگی آنها توضیح داد که سردخانه از تحویل اجساد خودداری کرده و ساختمان محل نگهداری اجساد تحت تدابیر شدید امنیتی قرار دارد.
به طور رسمی تاخیر در تشییع جنازه به دلیل یک پرونده اتهامی باز علیه کشته شدگان است که برای آن به یک «برگه کاغذ» بازرسان ملیتوپول در زاپوریژیا نیاز است. اما به دلایلی آنها از صدور این برگه امتناع میکنند.
فعالان اوکراینی ادعا میکنند اجساد پسران ۳۰ ژوئن «برای تحقیق بیشتر» به ملیتوپول منتقل شده است. با این حال آنها میگویند سردخانه بردیانسک همچنان تحت مراقبت است.
یاکولوف استدلال میکند: «این فقط تلاش روسها برای توجیه خودشان است. اتفاقی که در بردیانسک افتاد نشان داد جوانانی مثل این دو نفر در منطقه تحت اشغال زندگی میکنند که از روسها متنفر هستند. پس روسها یا همهچیز را انکار میکنند، یا هرچه در توان دارند برای آلوده کردن آنها انجام میدهند. نکته دیگر این است که روسها می دانند به طور ویژه از زمان حمله سرنوشت کودکان حساس است. به حکم جلب پوتین [دیوان کیفری بینالمللی] نگاه کنید.»
سازمانهای مجری قانون در اوکراین درباره قتل نیکیتا خانگانوف و تیگران اوگانیسیان، پرونده جناییای را گشودهاند اما دسترسی محدود به سرزمینهای اشغالی مانع تحقیقات شده است. وکلا به تلاش خود برای مشخص شدن علت مرگ ادامه میدهند.
تیگران و نیکیتا هنوز در انتظار دفن هستند.