کشف «منابع لیتیوم» در همدان؛ راه دراز ایران تا استخراج

در سال ۲۰۲۲ تولید باتری لیتیومی در چین که نقش مهمی در آینده خودروهای الکتریکی و پنل های خورشیدی دارد بیش از همه کشورهای جهان بود.

در سالهای گذشته آمریکا میلیاردها دلار برای ساخت کارخانجات خودروهای الکتریکی – باتری های لیتیومی و تحقیق و توسعه در مورد منابع معدنی و کانی مورد نیاز در پروسه گذار انرژی سرمایه گذاری کرده است.

باید در نظر داشت که بر اساس گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا در سال گذشته میزان ذخایر شناسایی شده لیتیوم در سراسر جهان ۸۹ میلیون تن کانسنگ برآورد شده است.

استرالیا، شیلی، آرژانتین و چین تولیدکنندگان اصلی این ماده استراتژیک در سطح جهان هستند و ذخایر اثبات شده لیتیوم در جهان حدود ۱۴ میلیون تن است.

در دوسال اخیر افزایش تقاضا برای خودروهای الکتریکی و افزایش نقش نیروگاه های خورشیدی در تولید برق باعث افزایش قیمت لیتیوم شده است.

قیمت لیتیوم کربنات از ۱۴۰۰۰ دلار در هر تن در سال ۲۰۲۱ به رقم ۸۰۰۰۰دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده و پیش بینی می‌شود که تقاضا برای لیتیوم تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۲.۴ میلیون تن می‌رسد.

تقاضا در سال گذشته معادل ۶۰۰ هزار تن بود. در حال حاضر آمریکا فقط یک درصد لیتیوم جهان را تولید می کند.

عمده معادن فعال لیتیوم آمریکا در ایالت نوادا واقع شده است.

انجمن صنعت فلزات غیر آهنی چین می‌گوید این کشور در سال گذشته ۳۹۵۰۰۰ تن کربنات لیتیوم تولید کرد که نسبت به سال قبل ۳۲.۵ درصد افزایش داشت. تولید لیتیوم هیدروکسید چین با ۲۹.۵ درصد افزایش به ۲۴۶۴۰۰ تن رسید.

ارزش کل تولید لیتیوم چین در سال گذشته از ۱.۲ تریلیون یوان (معادل ۱۷۴.۰۶ میلیارد دلار) فراتر رفت.با وجود اینکه منابع لیتیوم در برخی کشورهای جهان هم وجود دارد اما در حال حاضر فقط ۱۰ معدن توان تولید لیتیوم مورد نیاز برای تولید باطری را دارند.

تا چند سال پیش شیلی بزرگترین صادرکننده لیتیوم بود اما در سال ۲۰۱۷ استرالیا به بزرگترین صادر کننده لیتیوم دنیا تبدیل شد.

ایران پتانسیل خوبی در منابع هیدروکربنی از جمله گاز، نفت، مس و آهن دارد هر چند باید اشاره کرد که جمهوری اسلامی برنامه مدونی برای پروسه گذار انرژی و مقابله با تغییرات اقلیمی ندارد که بخواهد از معادن و مواد کانی استراتژیک برای بهبود شرایط اقتصادی و بهره گیری از آنها به عنوان ابزار قدرت در عرصه روابط بین الملل بهره گیرد.

هفته گذشته ایران از کشف میلیونها تن لیتیوم در استان همدان خبر داد. به گزارش رسانه‌های ایران و به نقل از ابراهیم‌علی مولابیگی، از مقامات وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران برای نخستین بار ذخیره لیتیوم در کشور و در استان همدان کشف شده است.

به گفته مدیرکل دفتر امور اکتشاف وزارت صنعت، معدن و تجارت، میزان ذخیره قطعی محدوده یادشده هشت میلیون و ۵۰۰ هزار تن کانسنگ لیتیوم است.

در اولین نگاه و بدون توجه به آثار زیست محیطی اکتشاف و استخراج ذخایر لیتیوم کشف شده – این منابع برای آینده صنعت باتری در ایران و شاید توسعه استان همدان مسرت بخش باشد اما از دید اقتصادی و ژئوپلتیک باید به موارد دیگری نیز توجه کرد.

با توجه به اعلام رسمی ایران در مورد کشف هشت میلیون و ۵۰۰ هزار تن کانسنگ لیتیوم می توان نتیجه گرفت که عدد ۸ میلیون تن قطعا وزن کل سنگ می باشد و نه میزان لیتیوم خالص در این معدن.

کارشناسان این حوزه بر این اعتقاد هستند که ارزش مادی این کشف بستگی به گرید و غلظت لیتیوم موجود در این بالک سنگ دارد.

باید در نظر داشت که نسبت به اعلام کشف منابع لیتیوم در ایران باید محتاطانه برخورد کرد.

در سال ۲۰۱۱ و در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد ایران از کشف منابع عظیم نفت و گاز در دریای خزر خبر داده بود. رستم قاسمی، وزیر وقت نفت جمهوری اسلامی مدعی شده بود ایران میدان جدیدی در دریای خزر کشف کرده که این میدان حاوی «دو میلیارد بشکه نفت» و حدود «۵/ ۱ تریلیون متر مکعب» گاز طبیعی است، اما تا به امروز و پس از گذشت ۱۲ سال هیچ نهاد بین‌المللی وجود چنین میدانی را تایید نکرده است.

لیتیوم به عنوان نفت قرن ۲۱ نقش مهمی در برنامه جهانی برای کاهش تاثیر تغییرات اقلیمی و پروسه گذار انرژی ایفا خواهد کرد.

طبیعی است هر کشوری که دارای ذخایر عظیم این ماده معدنی باشد و بتواند شرایط اکتشاف و تولید آن را به مرحله اقتصادی برساند در دهه آینده نقش مهمی هم در امنیت انرژی خویش و هم در امنیت جهانی انرژی ایفا خواهد کرد .

ماه گذشته هند از کشف منابع لیتیوم در منطقه جامو و کشمیر خبر داد و گزارش شد معدن بزرگ لیتیوم با ذخیره ۵.۹ میلیون تن لیتیوم در این منطقه کشف شده است.

کشف این میزان ذخایر لیتیوم می‌تواند رویای هند برای حضور فعال در زنجیره جهانی خودروهای الکتریکی را محقق کند.

ذخایر این معدن در صورت اثبات اقتصادی بودن استخراج آن به تنهایی هند را به پنجمین دارنده ذخایر بزرگ لیتیوم در جهان تبدیل خواهد کرد.

بر اساس چارچوب سازمان ملل متحد برای طبقه بندی ذخایر و منابع سوخت جامد و کالا‌های معدنی، منابع با استفاده از سه معیار اساسی که بر قابلیت بازیافت آن‌ها تاثیر می‌گذارد طبقه بندی می‌شوند.

اکتشاف اخیر لیتیوم در هند به عنوان G۴ طبقه بندی شده: به این معنی که آن‌ها محصول یک مطالعه شناسایی هستند، نه مطالعات پیشرفته‌تر امکان سنجی و توسعه تجاری. به احتمال زیاد اکتشاف منابع لیتیوم در ایران در استان همدان نیز در این راستا باید ارزیابی شود. یعنی نیاز به مطالعات علمی بیشتر برای تعیین میزان لیتیوم موجود در این معدن و هزینه استخراج آن با توجه به شرایط سیاسی اقتصادی ایران.

با توجه به تداوم تحریمها در شرایط عادی ۴ سال زمان لازم است تا ایران منابع لینیوم کشف شده را استخراج کند.

تا وقتی بررسی جامع تری در مورد میزان لیتیوم موجود در این ۸.۵ میلیون کانسنگ از سوی نهادهای معتبر بین المللی منتشر نشود و شرایط برای جذب منابع مالی و تکنولوژی لازم برای تولید لیتیوم در ایران فراهم نشود کشف منابع لیتیوم در همدان و یا سایر نقاط ایران خبری بیش نخواهد بود.

طبیعی است اگر استخراج منابع لیتیوم در گذر زمان اقتصادی شود.تحریمها نیز رفع شده باشند و اولویت جمهوی اسلامی از بازدارندگی به توسعه تغییر یابد، در چنین شرایطی ایران می تواند با بهره برداری از این معدن نقش مهمی در پروسه گذار انرژی ایفا کند، البته با توجه به شرایط فعلی به نظر نمی‌رسد این مهم در حال حاضر دست یافتنی باشد.